Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

Przewodniczący

SSA Grzegorz Wątroba

Sędziowie

SA Marcin Ciepiela (spr.)

SA Rafał Doros

Protokolant

Martyna Paciej

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 252/21

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

5

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 24 lutego 2021 r., sygn. akt IV K 81/19

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

G. M.

Dane rejestrowe W (...) Sp. z o.o. w M.

informacja KRS według stanu na dzień 22 kwiecień 2021 r.

1949-1956

2.1.1.2.

G. M.

Wartość przywłaszczonych przedmiotów.

opinia biegłego rzeczoznawcy majątkowego K. Ż. z dnia 10 lutego 2022 r.

1995-2060

2.1.1.3.

G. M.

Odzyskanie przez pokrzywdzonego (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. w dniu 17.04.2019 r. pojazdów stanowiących przedmioty umów leasingu opisanych w punktach VI-VIII i przywłaszczonych wcześniej przez oskarżonego G. M., to jest:

- samochodu osobowego marki R. (...) nr rejestracyjny (...) z umowy leasingu nr (...),

- samochodu osobowego marki R. (...) nr rejestracyjny (...) z umowy leasingu nr (...)

- samochodu osobowego marki R. (...) nr rejestracyjny (...) z umowy leasingu nr (...).

pismo z (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. z dnia 10 maja 2022 r.

2094

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

2.1.1.1

informacja KRS według stanu na dzień 22 kwiecień 2021 r.

Jako dokument urzędowy zasługiwał w całości na wiarę, gdyż został sporządzony przez powołany do tego organ w zakresie jego kompetencji.

2.1.1.2

opinia biegłego rzeczoznawcy majątkowego K. Ż. z dnia 10 lutego 2022 r.

Opinia była jasna i wyczerpująca oraz została poprzedzona szczegółowymi badaniami zarówno materiału porównawczego, jak i materiału dowodowego. Biegły w sposób rzeczowy i zrozumiały przedstawił problematykę opiniowanego zagadnienia, zaś wnioski przez niego zaprezentowane poparte zostały przekonującą argumentacją.

Biegły wypowiedział się bardzo szeroko na tematy objęte tezą dowodową. Zarazem, wskazał podstawy metodologiczne dokonania wyceny, określił przedmioty wyceny oraz daty, na które określono ich wartości (str. 6-8 opinii). Dokonując wyceny uwzględnił m.in. wyposażenie podstawowe i dodatkowe, informacje o przebiegu eksploatacji i informację dotyczącą wtórnego rynku urządzeń (str. 9 opinii), a także dokonał analizy rynku (str. 11 opinii). Nie sposób więc przyjąć, aby opinia nie uwzględniała faktu wzrostu lub obniżki cen maszyn z biegiem lat. Dokonał też określenia wartości rynkowej ruchomości (str. 24 i nast. opinii). Biegły oparł się na tzw. podejściu porównawczym, które szeroko omówił (str. 27 i nast. opinii), uwzględniając też metodę korygowania średniej (str. 31).

Opinia była rzetelna, wobec czego brak było postaw do jej zakwestionowania i mogła stanowić podstawę do czynienia w oparciu o nią ustaleń faktycznych.

W ocenie Sądu Apelacyjnego tez opinii nie podważały wywody obrońców oskarżonego G. M., oparte na wyjaśnieniach tegoż cytowanych w apelacji. Twierdzenia oskarżonego jakoby to „wartości w zarzutach są wielokrotnie wyższe niż wynika to z faktu amortyzacji” (k. 1461) nie znajdowały potwierdzenia w opinii i były całkowicie gołosłowne. Brak też powodów do automatycznego przyjmowania, że wartości maszyn typu koparki muszą z biegiem czasu drastycznie tracić na wartości. Choćby świadek W. W.w swych zeznaniach przekonywał, że tak nie jest (k. 714).

2.1.1.3

pismo z (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. z dnia 10 maja 2022 r.

Jako dokument urzędowy zasługiwał w całości na wiarę, gdyż został sporządzony przez powołany do tego organ w zakresie jego kompetencji.

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

Punkty 1, 2 i 4 apelacji obrońców oskarżonego G. M..

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, sformułowanie zarzutów przez obrońców oskarżonego G. M. było po części wadliwe konstrukcyjnie, a co do zasady bardzo ogólnikowe. Pamiętać zaś należy, w myśl art. 433 § 1 k.p.k. sąd odwoławczy rozpoznaje sprawę w granicach zaskarżenia, a jeżeli w środku odwoławczym zostały wskazane zarzuty stawianie rozstrzygnięciu – również w granicach podniesionych zarzutów, uwzględniając treść art. 447 § 1-3 k.p.k., a w zakresie szerszym w wypadkach wskazanych w art. 435 k.p.k., art. 439 § 1 k.p.k., art. 440 k.p.k. i art. 455 k.p.k. Z kolei w uzasadnieniu wyroku sądu odwoławczego należy podać, czym kierował się sąd wydając wyrok oraz dlaczego zarzuty i wnioski apelacji uznał za zasadne albo niezasadne (art. 457 § 3 k.p.k.). Oczywistym więc jest, że stawiając ogólnikowy zarzut, zwłaszcza niepoparty konkretnymi zastrzeżeniami, przedstawionymi choćby w uzasadnieniu apelacji, skarżący nie ma podstaw normatywnych oczekiwać na bardziej szczegółową analizę niż sam zaprezentował. Poziom ogólnikowości zarzutów obrońców oskarżonego G. M. skutkował brakiem potrzeby szczegółowego odnoszenia się w niniejszym uzasadnieniu do każdego z dowodów przeprowadzonych przez sąd meriti i każdego z poczynionych przezeń ustaleń faktycznych.

Na wstępie podkreślić należy, że całkowicie niezasadny był zawarty w punkcie 2 apelacji zarzut obrazy art. 5 § 2 k.p.k. Dla oceny, czy nie został naruszony zakaz in dubio pro reo, nie są bowiem miarodajne tego rodzaju wątpliwości, zgłaszane przez stronę, ale jedynie to, czy orzekający w sprawie sąd rzeczywiście powziął wątpliwości co do treści ustaleń faktycznych i wobec braku możliwości ich usunięcia rozstrzygnął je na niekorzyść oskarżonego, względnie to, czy w świetle realiów konkretnej sprawy wątpliwości takie powinien był powziąć. W wypadku zatem, gdy ustalenie faktyczne zależne jest od dania wiary temu lub innemu dowodowi albo tej lub innej grupie dowodów, czy też np. dania wiary lub odmówienia wiary wyjaśnieniom oskarżonego, nie można mówić o naruszeniu zasady in dubio pro reo, a ewentualne zastrzeżenia co do oceny wiarygodności konkretnego dowodu lub grupy dowodów rozstrzygane mogą być jedynie na płaszczyźnie utrzymania się przez sąd w granicach sędziowskiej swobody ocen lub też przekroczenia przez sąd tych granic i wkroczenia w sferę dowolności ocen (postanowienie SN z 12.12.2014 r., SDI 43/14, Prok.i Pr.-wkł. 2015/4/9, KZS 2015/3/36, LEX nr 1565785). Wyczerpująco przeprowadzony (poza kwestiami dotyczącymi wartości przedmiotu przestępstw) i w tej części prawidłowo oceniony przez sąd I instancji materiał dowodowy wyjaśnił okoliczności potrzebne do stanowczego rozstrzygnięcia o sprawstwie i winie oskarżonego G. M.. Nie wiadomo zresztą, w odniesieniu do jakich konkretnych ustaleń faktycznych skarżący doszukiwali się wątpliwości, które miałyby być rozpoznanie z zastosowaniem reguły z art. 5 § 2 k.p.k.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, w realiach sprawy, w przypadku dowodów ocenionych przez sąd meriti, nietrafne było powiązanie przez skarżących ( vide punkt 1 apelacji) naruszenia art. 7 k.p.k. z uchybieniem art. 410 k.p.k. Wszak, zarzut obrazy tego ostatniego przepisu zachodzi wówczas, gdy przy wyrokowaniu sąd opiera się na materiale nieujawnionym na rozprawie głównej albo gdy opiera się na części materiału ujawnionego. Sam natomiast fakt, że ustalenia faktyczne w danej sprawie mogą zostać poczynione jedynie w oparciu o dowody uznane za wiarygodne, a nie o te, które zostały uznane za niewiarygodne, co jest przecież rzeczą oczywistą, nie oznacza, że sąd orzekający dopuścił się obrazy przepisu art. 410 k.p.k. Nie stanowi więc naruszenia tego przepisu dokonanie oceny materiału dowodowego przeprowadzonego lub ujawnionego na rozprawie w sposób odmienny od subiektywnych oczekiwań stron procesowych (postanowienie SN z 24.03.2015 r., III KK 70/15, LEX nr 1758785). Zatem, tam, gdzie skarżący kwestionowali ocenę konkretnego dowodu, której dokonał sąd a quo w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, to jest głównie wyjaśnień oskarżonego G. M., w istocie wskazywali na naruszenie art. 7 k.p.k., a nie art. 410 k.p.k. Do takiego wniosku prowadziła też konstrukcja zarzutu z punktu 1 apelacji, w którym wskazano, że nastąpiło „zastąpienie zasady swobodnej oceny dowodów dowolną oceną dowodów”.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, brak skonkretyzowania w apelacji, w zakresie jakich dowodów rzekomo doszło do naruszenia art. 7 k.p.k., stanowi wadliwość konstrukcyjną zarzutu. Logicznie rozumując, naruszenie danego przepisu mogło bowiem nastąpić podczas oceny konkretnego dowodu, a nie wszystkich przeprowadzonych w sprawie. Nałożony przez ustawodawcę wymóg sporządzenia i podpisania apelacji od wyroku sądu okręgowego przez fachowego pełnomocnika (art. 446 § 1 k.p.k.) należy zaś wiązać z oczekiwaniem odpowiedniego poziomu formułowania zarzutów. Sformułowanie z punktu 1 zarzutu in fine „co rozwinięto w uzasadnieniu” było w tym aspekcie niewystarczające.

Zresztą, przedstawiona w owym uzasadnieniu argumentacja popierająca analizowany zarzut była bardzo skromna. Przypomnieć zaś wypada, że zarzut obrazy art. 7 k.p.k. może być uznany za skuteczny tylko wówczas, jeżeli zostanie wykazane w środku odwoławczym w sposób przekonujący, że dokonana przez sąd I instancji ocena poszczególnych dowodów zawiera błędy natury faktycznej lub logicznej, nie respektuje zasad wiedzy, logiki i doświadczenia życiowego. Dla uwzględnienia tego zarzutu nie jest zaś wystarczające samo kwestionowanie oceny dowodów przez skarżącego jedynie w aspekcie tego, że ta ocena nie satysfakcjonuje podmiotu wnoszącego apelację, bez wskazania konkretnych uchybień, jakich dopuścił się sąd meriti przy ocenie poszczególnych dowodów i które to uchybienia powodują, że zawarta w pisemnych motywach wyroku nie respektuje treści art. 7 k.p.k. i nosi cechy dowolności (zob. wyrok SA w Warszawie z 13.08.2018 r., II AKa 45/18, LEX nr 2555162; por. wyroki SA w Warszawie: z 08.04.2019 r., II AKa 356/18, LEX nr 2742039; z 04.04.2018 r., II AKa 393/17, LEX nr 2545195).

Nadto, analizowane zarzuty, mimo że zakwalifikowane (z jednej strony punkty 1 i 2 apelacji, a z drugiej – punkt 4) przez obrońców oskarżonego G. M. do dwóch różnych grup (z art. 438 pkt 2 oraz 3 k.p.k.), Sąd Apelacyjny zdecydował się omówić wspólnie. Uznano bowiem, że w istocie należą one do grupy tzw. zarzutów mieszanych. W literaturze wskazuje się, że chodzi tu o zakwalifikowanie tego samego uchybienia jako dwóch zarzutów odwoławczych, gdy można rozważyć postawienie zarówno zarzutu obrazy art. 7 k.p.k. przez błędną ocenę danego dowodu, jak i zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych polegającego na przyjęciu konsekwencji wynikających z takiej oceny. Jednak wówczas zawsze uchybieniem pierwotnym jest naruszenie przepisu procesowego, tj. art. 7 k.p.k., a jego następstwem – poczynienie błędnych ustaleń faktycznych. Błąd w ustaleniach faktycznych ma więc charakter wtórny i świadczy o relewantności (znaczeniu) zarzutu naruszenia art. 7 k.p.k., gdyż obraza tego przepisu mogła mieć wpływ na treść wyroku przez dokonanie błędnych ustaleń faktycznych co do sprawstwa oskarżonego (por. D. Świecki, Komentarz do art. 438 k.p.k., teza 43 [w:] Kodeks postępowania karnego. Tom II. Komentarz aktualizowany, pod red. D. Świeckiego, LEX/el., 2020).

Tak właśnie, w istocie, były skonstruowane zarzuty zawarte w apelacji. Zauważyć bowiem należy, że skarżący zarzucili błąd w ustaleniach faktycznych, jakie poczynił sąd meriti, „będący konsekwencją obrazy prawa procesowego”, a te postrzegali głównie w wadliwej ocenie dowodów. Sąd Apelacyjny nie podzielił tych zarzutów. Sąd Okręgowy dokonał bowiem zwięzłej, ale odpowiadającej zasadom prawidłowego rozumowania oraz wskazaniom wiedzy i doświadczenia życiowego, tj. pozostającej pod ochroną art. 7 k.p.k., oceny dowodów zgromadzonych w sprawie, dając temu wyraz w sekcjach 2.1 i 2.2 uzasadnienia zaskarżonego wyroku. Ocena ta przywiodła do zasadniczo trafnych ustaleń faktycznych (poza wartością niektórych przedmiotów przestępstwa), wskazujących na sprawstwo oskarżonego G. M. w popełnieniu przypisanych mu czynów, wynikające z dowodów wymienionych w sekcji 1.1 uzasadnienia. Nadto, w sekcji 2.2 owego uzasadnienia sąd I instancji wykazał, dlaczego odmówił wiary wyjaśnieniom oskarżonego G. M.. Zawarte tam wywody zasługiwały na akceptację sądu odwoławczego, a szersza argumentacja w tym zakresie zostanie przedstawiona w dalszej części niniejszego uzasadnienia.

Skoro zarzuty obrońców oskarżonego G. M. były chybione, nie zasługiwał również na uwzględnienie, będący ich konsekwencją, zarzut rzekomo wynikających z nich błędu w ustaleniach faktycznych. Prawidłowo bowiem, w oparciu o dowody przeanalizowane w sposób odpowiadający normie z art. 7 k.p.k., sąd meriti ustalił (z modyfikacjami poczynionymi przez sąd odwoławczy), iż zachowania oskarżonego G. M. stanowiły przypisane mu przestępstwa.

W kontekście analizowanego zarzutu przypomnieć należy utrwalony w orzecznictwie pogląd, że sama możliwość przeciwstawienia ustaleniom sądu odmiennego poglądu, nie uzasadnia wniosku o popełnieniu przez sąd błędu w ustaleniach faktycznych (wyrok SA w Krakowie z 19.05.2009 r., II AKA 73/09, KZS 2009/9/52, Prok. i Pr. – wkł. 2010/3/42). Zarzut ten jest zatem słuszny tylko wówczas, „gdy zasadność ocen i wniosków, wyprowadzonych przez sąd orzekający z okoliczności ujawnionych w toku przewodu sądowego, nie odpowiada prawidłowości logicznego rozumowania”; nie może on natomiast sprowadzać się do samej polemiki z ustaleniami sądu (wyrok SN z 24.03.1975 r., II KR 355/74, OSNPG 9/1995/84). Apelacja skarżących w istotnym zakresie miała zaś charakter polemiczny.

Przeanalizowawszy zagadnienia wyjęte niejako przed nawias, przejść należy do szczegółowego odniesienia się do zarzutów obrońców oskarżonego G. M. zawartych w uzasadnieniu apelacji, opartych na konkretnych elementach materiału dowodowego.

Co do zarzutu skarżących, jakoby to oskarżony G. M. w 2017 roku zachorował na depresję, co miało wywołać charakterystyczną dla tej choroby „niemożność działania”, a to przełożyć się na zachowania podjęte wobec pokrzywdzonych w niniejszej sprawie, to okazał się on chybiony. Dotyczące tej kwestii, a cytowane w uzasadnieniu apelacji (str. 5) wyjaśnienia oskarżonego z k. 1460, Sąd Okręgowy trafnie ocenił jako niewiarygodne, z odwołaniem się do dwóch opinii sądowo-psychiatrycznych, które niezależnie od siebie wykluczyły wpływ stwierdzonych u oskarżonego G. M. zaburzeń adaptacyjnych o typie depresyjnym na poczytalność w czasie czynów, która nie była wówczas zniesiona, ani ograniczona. Biegli psychiatrzy nie potwierdzili występowania u oskarżonego depresji. W opinii sądowo-psychiatryczna biegłych O. G. i A. W. z dnia 4 kwietnia 2019 r. oceniono stan zdrowia oskarżonego G. M. jako dobry i wskazano, że jest on osobą o prawidłowym stopniu rozwoju intelektualnego, nie wykazuje cech otępiennych, nie jest chory psychicznie w sensie psychozy (k. 1196-1202). Również w wydanej w toku postępowania sądowego opinii sądowo-psychiatrycznej z dnia 7 lipca 2020 r. (k. 1703-1704) biegli J. B. i L. W. nie stwierdziły u oskarżonego G. M. zaburzeń psychiatrycznych, ani niedorozwoju umysłowego i nie miały podstaw, aby przypuszczać, że tego rodzaju zaburzenia występowały w chwili czynów.

Sąd Apelacyjny zauważa nadto, że z koncepcją skarżących o rzekomej „niemożności działania” oskarżonego stały w jaskrawej sprzeczności ustalenia o dokonywaniu przezeń tak skomplikowanych oszustw, jak te na szkodę spółki (...), a także o współsprawstwie oskarżonego E. R., który w istocie był tylko słupem firmy zarządzanej przez G. M..

Poglądu medycznego wynikającego z opinii biegłych lekarzy psychiatrów nie mogły przełamać cytowane przez skarżących fragmenty zeznań świadków. Zresztą, nie dość, że mieli oni epizodyczny kontakt z oskarżonym G. M., to jeszcze wyimki z ich depozycji miały charakter wybiórczy.

Co do cytowanych (str. 5-6 apelacji) zeznań świadka H. W. z k. 1480, to świadczyły one jedynie o tym, iż oskarżony tłumaczył się przed nią tym, że ma depresję, a nie dowodziły, aby chorował na nią. Zresztą, świadek przyznała, że nie dopytywała oskarżonego o szczegóły.

Z kolei wobec przywołanego przez skarżących tylko z danych osobowych świadka J. F., oskarżony G. M. stosował tłumaczenie, które często wykorzystują osoby, które nie regulują zobowiązań. Przypomnieć przy tym należy, że w tym przypadku chodziło o przywłaszczenie koparek, a oskarżony nie potrafił wskazać świadkowi, gdzie one się znajdują. Nadto, J. F. zeznał, że zagłębiając się w kwestię koparek zorientował się, iż jedna z nich została ubezpieczona przez dwie firmy równolegle, więc zaczął przypuszczać, że „koparki mogą być w obrocie dwu, trzykrotnym” (k. 1470). Okoliczności wynikające z zeznań tego świadka, zdaniem Sądu Apelacyjnego, bynajmniej więc nie ekskulpowały oskarżonego G. M., lecz wskazywały na jego świadomość i działanie z zamiarem bezpośrednim kierunkowym przy popełnianiu przestępstwa.

Wreszcie, zeznania również przywołanego przez skarżących tylko z danych osobowych świadka M. B. (1) wcale nie potwierdzały linii obrony oskarżonego G. M.. Świadek wspomniał wszak jedynie, że raz ktoś do niego zadzwonił i zaoferował, iż będzie spłacał raty za pana M., bo on jest chory i nie może płacić, przy czym pokrzywdzonemu nie było wiadomo, kto dzwonił, a osoba ta bynajmniej nie zapłaciła długów oskarżonego (k. 1482). W ocenie Sądu Apelacyjnego, nie sposób uznać, aby taki enigmatyczny telefon świadczył o rzeczywistej chorobie oskarżonego.

Sąd odwoławczy miał przy tym na uwadze, że świadek W. W.zeznał, iż oskarżony mówił mu o problemach żony i rodzinnych, ale nie mówił nic o stanie zdrowia, a zarazem sprawiał wrażenie człowieka wiarygodnego i spokojnego (k. 1481v).

Z kolei twierdzenia skarżących, że w 2018 roku oskarżony G. M. doprowadził do zwrotu wielu maszyn i pojazdów, które nie były objęte postępowaniem, co miało wskazywać na brak zamiaru przywłaszczenia i czynienie starań dla zwrotu, były całkowicie gołosłowne. Ani zgromadzony, ani zaoferowany przez obrońców oskarżonego G. M., materiał dowodowy na to nie wskazywał. Sąd Apelacyjny zaznacza, że nie chodzi tu o sam fakt odzyskania przez leasingodawców czy wynajmujących swoich rzeczy, ale o brak aktywnej w tym roli oskarżonego. Cytowane przez skarżących zeznania świadka H. W. wskazywały jedynie na fizyczne przejęcie pojazdów przez leasingodawcę (k. 1480). Nadto, z jej zeznań ze śledztwa z k. 599v wynikało, że w październiku 2018 roku odzyskano trzy pojazdy leasingowane przez oskarżonego od (...). Informacje te dotyczyły w sumie pięciu samochodów (k. 591, 603, 604). Podkreślenia jednak wymaga, że były to pojazdy nieobjęte aktem oskarżenia, a ich odzyskanie nastąpiło w wyniku działań windykatorów, co nie wskazywało na dobrą wolę oskarżonego.

Z analogicznych przyczyn, nie miał znaczenia dla ustalenia strony podmiotowej w działaniach oskarżonego G. M. wynikający z pisma z (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. z dnia 10 maja 2022 r. fakt odzyskania na terytorium Wielkiej Brytanii trzech samochodów marki R. (...) przez firmę windykacyjną (k. 2094).

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, wbrew twierdzeniom skarżących opartych na cytowanych w uzasadnieniu apelacji (str. 6) zeznaniach świadka A. S. (1) (k. 1482v), ich całościowa analiza wskazuje na złą wiarę, a nawet premedytację w działaniach oskarżonego G. M.. Wynikało z nich bowiem, że świadek, dowiedziawszy się, iż oskarżony współpracował z W. W.spotkał się z tym ostatnim w dniu 4 grudnia 2018 r. i dowiedział, że oskarżony w ramach rozliczenia za swój dług wobec W. W.sprzedał mu koparkę wynajmowaną od A. S. (1) (k. 1050). W efekcie, zabezpieczoną w śledztwie koparkę wydano A. S. (1), jednak wówczas, na postanowienie w tym przedmiocie, zażalił się W. W.(k. 1387) i konieczne stało się wydanie przez sąd postanowienia, w którym zdecydowano o przekazaniu koparki A. S. (1) (k. 1389). Jak widać, oskarżony G. M. wręcz z premedytacją obracał w kolejnych transakcjach tą samą, należącą do kogoś innego koparką, oszukując kolejne osoby.

Zdecydowanie nieprzekonująca była argumentacja obrońców, jakoby to zachowanie oskarżonego G. M. na szkodę pokrzywdzonych wynikało z zastosowania wobec niego w dniu 20 listopada 2018 r. tymczasowego aresztowania w sprawie prowadzonej przez Prokuraturę Okręgową w Tarnowie (G. M. zarzucano 7 czynów z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k., art. 297 § 1 k.k. i art. 272 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., które miały być popełnione w 2014 i 2015 roku, a łączna suma wyłudzonych kredytów wynosić 2.203.900 zł – akt oskarżenia przeciwko niemu i jedenastu innym osobom z k. 1592-1627). Sąd Apelacyjny podkreśla bowiem, że wszystkie przestępstwa przypisane w niniejszym postępowaniu popełnione zostały bądź w całości przed wspomnianą datą, bądź okres przywłaszczenia rozpoczął się przed dniem 20 listopada 2018 r. Od czasu zaś, gdy oskarżony G. M. został aresztowany w tamtej sprawie, mógł powiadomić prokuraturę o miejscu znajdowania się przywłaszczonych przedmiotów, co spowodowałoby redukcję czasu popełnienia przestępstwa lub może nawet uwolnienie od odpowiedzialności. Oskarżony nie uczynił tego właśnie dlatego, że tkwił w swym przestępczym procederze, nadal nie zwracając sprzętów ich właścicielom i przywłaszczając je.

Wywody skarżących o rzekomej wcześniejszej rzetelności kupieckiej oskarżonego G. M. nie miały żadnego znaczenia, gdyż w niniejszym postępowaniu pod kątem karnoprawnym zakwalifikowano zachowanie oskarżonego z okresu objętego zarzutami, a nie z lat minionych. Dotyczyło to w szczególności zeznań świadka T. K., wskazujących, że wcześniej pomiędzy firmami oskarżonego a spółką (...) było kilka transakcji handlowych (k. 1640). Nie było też sporne, co wynikało m.in. z cytowanych przez skarżących zeznań świadka M. N., że oskarżony G. M. zapłacił większość rat z tytułu leasingu operacyjnego zawartego z (...) S.A. W sprawie nie chodziło jednak o oszustwo na szkodę tego podmiotu, lecz o przywłaszczenie rzeczy leasingowanej na podstawie wspomnianych umów.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, wbrew twierdzeniom skarżących, zeznania świadka M. B. (2) nie świadczyły o rzetelności G. M., lecz składały się z innymi dowodami na niekorzystny obraz tego oskarżonego. Oprócz cytowanych w uzasadnieniu apelacji (str. 6) zeznań świadka o wcześniejszym spłacaniu rat najmu (k. 1471), M. B. (2) opisał wszak nabycie przez pokrzywdzoną spółkę (...) koparki od oskarżonego G. M. z jednoczesnym wynajęciem jej firmie, którą reprezentował oskarżony E. R.. Z kolei z wyjaśnień tego ostatniego złożonych w śledztwie wynika, że podpisał umowę najmu koparki tylko dlatego, że „G. M. mi ją podsunął, to on mówił, że to będzie jedna koparka do wynajęcia, żeby były pieniądze na następną” (k. 1147v). Co prawda, na rozprawie oskarżony E. R. wskazał, że tę umowę podsunął mu J. T., jednak wyjaśnienia te nie zasługiwały na wiarę. Nie tylko bowiem, że oskarżony E. R. zmiany swych wyjaśnień nie wytłumaczył wiarygodnie, ale i J. T. w zeznaniach (k. 1640-1641) zaprzeczył jego wersji. Dlatego też, sąd meriti trafnie uznał cytowane wyjaśnienia oskarżonego E. R. za wiarygodne (vide sekcja 2.1 uzasadnienia, Lp. 1.1.1), zwracając uwagę, iż tłumaczyły one modus operandi postępowania G. M. w trakcie popełniania przez niego przestępstw przy wykorzystaniu prowadzonej działalności gospodarczej, gdy to „wywiązywanie się z płatności na początkowych etapach realizacji każdej z umów mogło odbywać się przy wykorzystaniu mienia uprzednio przywłaszczonego a zarazem uwiarygadniało to G. M. jako poważnego kontrahenta”. Sąd Apelacyjny zauważa nadto, że z powyższych wyjaśnień wynika, iż oskarżony G. M. wręcz współuczestniczył w dotychczas nieustalony w pełni sposób (sugerował jego odtworzenie w swej apelacji pełnomocnik (...) sp. z o.o.) w przestępstwie przypisanym oskarżonemu E. R., który w spółce (...) pełnił tylko rolę „słupa”.

Oprócz wspomnianych wyżej twierdzeń o charakterze ogólnym skarżący na poparcie sformułowanego w petitum środka odwoławczego zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych przywołali w uzasadnieniu apelacji zastrzeżenia tylko w zakresie czynów z punktów XIV, XXV (nazwanego błędnie XV) oraz IX.

Zdecydowanie nieprzekonujące były twierdzenia skarżących, iż skrzynia biegów do ciągnika (...)objęta zarzutem XIV aktu oskarżenia była przygotowana do wysyłki po wykonaniu usługi i w momencie aresztowania znajdowała się w magazynie w siedzibie przedsiębiorstwa oskarżonego, a gdy oskarżonemu uchylono sankcję, zniknęła. Nie chodzi już nawet o to, że wedle wyjaśnień oskarżonego miało być nieco inaczej (skrzynia była „w firmie na rampie przygotowana do wysyłki” – k. 1460v, a G. M. podał: „Nie mam pojęcia jak obecnie wygląda z nią sytuacja” – k. 1460v), ile, że były to wyjaśnienia całkowicie gołosłowne. Przypomnieć bowiem należy, że oskarżony został aresztowany dopiero 20 listopada 2018 r., a już wcześniej rozwiązano z nim umowę zlecenia oraz został wzywany do zwrotu skrzyni biegów, na co nie reagował. Ściślej, pismem z 09.07.2018 r. (k. 428) rozwiązano zlecenie ze skutkiem natychmiastowym i zażądano zwrotu skrzyni, a pismem z 18.07.2018 r. (k. 429) ponownie zażądano zwrotu skrzyni. Skoro przywłaszczenie powierzonej mu skrzyni biegów przypisano mu w okresie od 18 lipca 2018 r. do 16 października 2018 r., to nawet, gdyby w dniu 20 listopada 2018 r. skrzynia biegów była przygotowana do wysyłki, nie wpływałoby to na popełnienie przestępstwa przywłaszczenia we wcześniejszym okresie. Ponadto, wyjaśnienia oskarżonego na temat rzekomego przygotowania skrzyni do wysyłki były całkowicie gołosłowne, a przez to niewiarygodne. Zważywszy, że w drugiej połowie 2018 roku żaden z licznych pokrzywdzonych nie był już w stanie spotkać oskarżonego w jego firmie, ani odnotować jej realnej działalności, nie sposób wyłącznie w oparciu o stwierdzenie oskarżonego o rzekomym przygotowaniu skrzyni biegów do wysyłki, czynić takich ustaleń faktycznych. Przeczyły im bowiem korespondujące ze sobą zeznania licznych pokrzywdzonych.

Co do zastrzeżeń skarżących odnośnie ustaleń dotyczących przywłaszczenia pojazdu M. (...) (z punktu XXV aktu oskarżenia), to fakt jego zwrotu właścicielowi wcale nie poważał zamiaru oskarżonego przywłaszczenia pojazdu. Akcentowane przez skarżących odzyskanie pojazdu przez jego właściciela nastąpiło wszak dopiero po złożeniu przezeń zawiadomienia na Policji i dzięki działaniu policjantów, którzy zabezpieczyli samochód i zwrócili go właścicielowi. Wniosek taki wypływał z trafnie uznanych za wiarygodne zeznań pokrzywdzonego W. W. Wskazywały one, że oskarżony zapłacił tylko jedną ratę czynszu w kwocie 2000 zł za najem pojazdu zawarty w dniu 05.03.2018 r., a potem zapewniał, że ma chwilowe problemy i wszystko zostanie uregulowane. Następnie, w dniu 12.10.2018 r. pokrzywdzony wypowiedział najem i wezwał oskarżonego do zwrotu rzeczy w terminie 14 dni (wezwanie z k. 1103), a wezwanie doręczył oskarżonemu osobiście tego samego dnia. Oskarżony przyjął wezwanie i obiecał, że ureguluje zaległości, prosząc, aby wstrzymać się z odbiorem pojazdu. Pokrzywdzony powiedział oskarżonemu, że jeśli do 14 dni nie będzie pieniędzy na koncie, to ma oddać pojazd. Po upływie tego czasu oskarżony nie przekazał pieniędzy, co nakazywało przyjąć, że wtedy przywłaszczył pojazd. Świadczyło o tym również dalsze zachowanie oskarżonego, który zbywał pokrzywdzonego, unikał jego telefonów, a potem urwał kontakt. Nie wskazał też miejsca przechowywania pojazdu, mimo że pokrzywdzony go o to prosił. Pokrzywdzony od A. S. (1) dowiedział się, że samochód marki M. jest zaparkowany pod sklepem (...) w P.. Udał się więc na Komisariat Policji, gdzie złożył zawiadomienie o przywłaszczeniu samochodu oraz dzięki działaniu policjantów, którzy zabezpieczyli pojazd i zwrócili właścicielowi, odzyskał go (k. 1096, 1481v, oświadczenie o odzyskaniu pojazdu z k. 1104).

Z gruntu błędne były twierdzenia skarżących, że przeprowadzone postępowanie dowodowe nie dało podstaw do przypisania oskarżonemu G. M. oszustwa na szkodę (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G. (czynu z punktu IX aktu oskarżenia). Zamiar bezpośrednio kierunkowy uwidaczniał się bowiem klarownie w przypisanym oskarżonemu zachowaniu z punktu X aktu oskarżenia, gdzie to przesyłając na adres e-mail pokrzywdzonej spółki jako autentyczny podrobiony dokument w postaci korespondencji e-mail z dnia 6 lipca 2018 r. poprzez jej podpisanie imieniem D. i wskazując nadawcę jako D..F. (...) (k. 268), to jest podając, iż korespondencja ta została przesłana przez pracownika D. F. z firmy (...) z siedzibą w Z., gdzie treść dokumentu potwierdzać miała zawarcie przez G. M. umowy sprzedaży koparki kołowej marki C. (...) z producentem firmą (...) z siedzibą w Z., ostatecznie wprowadził pokrzywdzoną spółkę w błąd co do zawarcia na jej rzecz takiej umowy, doprowadzając ją też do niekorzystnego rozporządzeniem własnym mieniem w postaci pieniędzy w kwocie 120.000 zł. W kontekście mechanizmu tego oszustwa, argumentacja skarżących o tym, że świadek M. A. zeznał, iż telefonicznie ustalili w spółce (...), że ta maszyna była zamówiona przez pana M., była wręcz irracjonalna. Podkreślić bowiem należy nie tylko to, że w podrobionym e-mail z 6 lipca 2018 r. oskarżony wprowadził w błąd pokrzywdzoną spółkę, że zawarł umowę zakupu koparki kołowej od producenta (...), który rzekomo ma kłopot z realizacją umowy, ale nadto firma (...) poinformowała (...), że maszynę oferowali oskarżonemu za 58.500 euro, a przecież on oferował ją do sprzedaży firmie (...) za 43.000 euro (pisma z k. 278, 280, zeznania świadka M. A. z k. 1507).

Jak widać zachowania opisane w punktach IX i X części wstępnej zaskarżonego wyroku stanowiły jeden czyn zabroniony kwalifikowany z art. 286 § 1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 § 1 k.k. według stanu prawnego z dnia 23 czerwca 2020 r., wobec czego tak przyjęto w punkcie II.3 lit. a) wyroku Sądu Apelacyjnego. Błędny opis z aktu oskarżenia, inkorporowany do zaskarżonego wyroku, został wprost zaczerpnięty z zawiadomienia o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa złożonym przez pełnomocnika pokrzywdzonego (...) sp. z o.o. (k. 257).

Sąd Apelacyjny nie podzielił również twierdzeń skarżących, jakoby to zachowania oskarżonego G. M. nie wskazywało na działanie przez niego z zamiarem bezpośrednim kierunkowym. Zważywszy na argumenty o charakterze teoretycznym przytaczane w tej mierze przez obrońcę, warto zaprezentować jak zamiar taki na gruncie art. 284 § 2 k.k. należy rozumieć. Otóż, animus rem sibi habendi to zamiar zatrzymania tej rzeczy dla siebie albo dla innej osoby, bez żadnego ku temu tytułu i ekwiwalentu, lub zamiar przejęcia dla siebie cudzego prawa majątkowego (por. wyrok SN z 6.01.1978 r., V KR 197/77; wyrok SN z 9.12.2003 r., III KK 165/03, oraz wyrok SN z 24.04.2007 r., IV KK 31/07, LEX nr 262665). Znamiona określające stronę podmiotową przywłaszczenia wymagają wykazania, że „sprawca, postępując z rzeczą jak własną ( animus rem sibi habendi), w sposób sprzeczny z uzgodnieniami poczynionymi z właścicielem, działał w celu włączenia rzeczy do swojego majątku i definitywnego pozbawienia osoby uprawnionej jej własności” (wyrok SN z 11.10.2006 r., IV KK 99/06, LEX nr 196949; M. Dąbrowska-Kardas, P. Kardas [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Tom III. Komentarz do art. 278-363 k.k., wyd. V, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2022, art. 284, teza 78). Ten zamiar może urzeczywistniać się bądź w bezprawnym zatrzymaniu cudzej rzeczy na własność, np. przez odmowę zwrotu, zaprzeczenie otrzymania, zapewnienie o zwrocie, ukrywanie itp., bądź przekazanie tej rzeczy na własność osobie trzeciej (sprzedaż, zamiana, darowizna), bądź też na bezprawnym jej zużyciu, przerobieniu (wyrok SN z dnia 14 listopada 2014 r., IV KK 101/14, LEX nr 1567487).

Odmowa zwrotu przedmiotów leasingu lub najmu przez oskarżonego G. M. (czy to jako prowadzącego własną działalność gospodarczą, czy jako pełnomocnika lub faktycznie zarządzającego spółkami) stanowiło więc przejaw jego działania z zamiarem bezpośrednim. Sąd Apelacyjny zauważa zarazem, nawiązując do retoryki uzasadnienia zażalenia, że nie jest możliwe ze strony sprawcy przestępstwa przywłaszczenia trwałe pozbawienie własności właściciela. Działanie sprawcy nigdy więc takiego skutku nie spowoduje. Co do podnoszenia przez skarżących (w oparciu o wyimki z cytowanych w apelacji judykatów), że sprawca czynu z art. 284 § 2 k.k. musi działać z zamiarem trwałego włączenia rzeczy do swego majątku, zauważyć należy, że wykazanie takiego stanu przesądza o sprawstwie. Jednak, nie jest to niezbędne. W orzecznictwie trafnie bowiem wskazuje się, że przywłaszczenie może być popełnione również w celu postępowania z cudzym mieniem ruchomym jak z własnym (por. postanowienie SN z 15.11.2002 r., IV KKN 380/99). W realiach sprawy wystarczyło więc, że zachowanie oskarżonego wskazywało, iż chciał postępować z rzeczą jak właściciel, chociaż nim nie był i nie mógł się stać, czego był świadomy. W realiach sprawy, gdzie doszło do podpisania umów leasingu lub najmu, jasno wskazujących, kto był właścicielem rzeczy, a następnie ich wypowiedzenia i domagania się zwrotu przedmiotów, oskarżony nie tylko musiał wiedzieć, ale wiedział o tym, kto jest właścicielem i o braku po jego stronie uprawnień do władania rzeczami. Kwestia ta właśnie w taki sposób interpretowana jest w orzecznictwie karnym dotyczącym podobnych spraw, gdzie wskazuje się, że odmówienie przez oskarżonego oddania maszyn wydanych mu w ramach leasingu, jak i zapłacenia za nie, wystarczająco dowodzi zamiaru przywłaszczenia sobie ich wartości (wyrok SA w Krakowie z 30.09.1998 r., II AKa 190/98, KZS 1998/10/27; M. Dąbrowska-Kardas, P. Kardas [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Tom III. Komentarz do art. 278-363 k.k., wyd. V, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2022, art. 284, teza 84).

Wreszcie, podkreślić należy, że ustalając postać zamiaru, z którym działał oskarżony o popełnienie przywłaszczenia (podobnie zresztą i oszustwa), konieczne jest wzięcie pod uwagę całości jego zachowania, w tym również po czasie objętym stawianym mu zarzutem. W przypadku wielości czynów zabronionych niewątpliwe przydatne jest przeanalizowanie analogicznych zachowań w podobnych okresach. Przywłaszczenia lub oszustwa w tych samych okresach popełnione na szkodę wielu pokrzywdzonych niewątpliwie stawiają w niekorzystnym świetle ewentualne tłumaczenia oskarżonego jego zachowań czynnikami obiektywnymi. Przeprowadzona ocena winna być wnikliwa, a organ postępowania nie może dać się zwieść działaniom sprawcy, które mają charakter pozorowany oraz które tylko udają dobrą wolę i chęć polubownego załatwienia sprawy. Takie działania nie mogą zatuszować wcześniejszego zamiaru działania w celu przywłaszczenia rzeczy.

Zważywszy, że uzasadnienie zaskarżonego wyroku w sposób skrajnie szczupły prezentowało elementy stanu faktycznego istotne dla realizacji znamion strony podmiotowej dokonanych przez oskarżonego G. M. przywłaszczeń oraz oszustw, Sąd Apelacyjny – w kontekście zarzutu apelacji dotyczącego owej strony – uznał za zasadne ich zaakcentowanie. Pamiętać przy tym należy, że w odniesieniu do późniejszych przywłaszczeń powierzenie rzeczy oskarżonemu następowało na zasadzie różnych umów: najmu, leasingu, leasingu operacyjnego, które zawierały odrębne regulacje, indywidualnie dostosowane do oczekiwań i interesów stron. W każdym jednak przypadku ostatecznie oskarżony pozbawiał właścicieli władztwa, działając z zamiarem bezpośrednim kierunkowym.

Wskazując w tym aspekcie na kluczowe zachowania oskarżonego G. M. w odniesieniu do poszczególnych czynów z aktu oskarżenia należy wymienić następujące:

- z pkt I-IV – oskarżony najpierw odmawiał zwrotu rzeczy, a potem twierdził, że nie wie, gdzie się znajdują, bo je wynajął (zeznania świadka J. F. z k. 3),

- z pkt III – oskarżony wynajął rzecz 04.04.2017 r. (umowa z k. 26-28) innej firmie ( (...) reprezentowanej przez oskarżonego E. R.),

- z pkt IV – oskarżony wynajął 04.04.2017 r. (umowa z k. 29-31) innej firmie ( (...) reprezentowanej przez oskarżonego E. R.),

- z pkt V – oskarżony twierdził, że nie wie, gdzie rzecz się znajduje, bo ją wydzierżawił (zeznania świadka J. F. z k. 53),

- z pkt VI – na mocy § 9 ust. 2 pkt 3 Ogólnych Warunków Umowy (OWU) leasingobiorca był zobowiązany do zwrotu przedmiotu leasingu po rozwiązaniu ze skutkiem natychmiastowym (k. 178, 192), podczas wizyty 07.07.2018 r. oskarżony oświadczył, że nie ma środków na spłatę, a pojazd jest zagranicą – ustalono termin spłaty 20.07.2018 r., ale oskarżony nie zapłacił (k. 194),

- z pkt VII – na mocy § 9 ust. 2 pkt 3 OWU leasingobiorca był zobowiązany do zwrotu przedmiotu leasingu po rozwiązaniu ze skutkiem natychmiastowym (k. 213, 221, 227), podczas wizyty 27.06.2018 r. oskarżony oświadczył, że nie ma środków na spłatę, a pojazd jest zagranicą – przedłużono termin spłaty zaległości do 10.07.2018 r., ale oskarżony nie zapłacił (k. 229, zeznania świadka H. W. z k. 596v),

- z pkt VIII – na mocy § 9 ust. 2 pkt 3 OWU leasingobiorca był zobowiązany do zwrotu przedmiotu leasingu po rozwiązaniu ze skutkiem natychmiastowym (k. 521), odbyły się wizyty 15 i 22.10.2018 r., wielokrotne próby nawiązania kontaktu z oskarżonym bez powodzenia; 31.10.2018 r. wizyta w miejscu firmy, gdzie okazało się, że ta nie istnieje, a oskarżony od dłuższego czasu nie był tam widziany (k. 524), 31.10.2018 r. wizyta w miejscu zamieszkania, gdzie oskarżony oświadczył, że nie ma środków na spłatę, a pojazd jest zagranicą (zeznania świadka H. W. z k. 596v),

- z pkt IX i X – omówione wyżej oszustwo na szkodę spółki (...) połączone z fałszerstwem dokumentu, przy czym oskarżony nigdy nie zwrócił pokrzywdzonej kwoty zaliczki,

- z pkt XI – przedstawiciele pokrzywdzonej nie zdołali się skontaktować z oskarżonym, bo sprzedał mieszkanie, w którym przebywał i nie nawiązał kontaktu; pokrzywdzony poinformował, że 06.08.2018 r. zabezpieczono maszynę w miejscowości B. w Czechach (k. 297), jednak 06.10.2018 r. zwrócono ją (pismo z KGP z 15.10.2018 r. z k. 316) właścicielowi, tj. J. V.; posiadacz koparko-ładowarki na terenie Czech odmówił jej wydania (zeznania S. F. z k. 361), twierdząc, iż nabył ją w dobrej wierze (k. 1470v-1471) – już sama sprzedaż innej osobie maszyny jednoznacznie wskazywała na jej przywłaszczenie przez oskarżonego,

- z pkt XII i XIII – oskarżony spłacił odpowiednio 15 z 59 oraz 54 z 59 wymagalnych czynszów, przy czym ostatniej wpłaty na rzecz (...) S.A. dokonał 19.06.2018 r.; wobec opóźnienia pismami odpowiednio z 24.07.2018 r. (k. 1176) oraz z 30.07.2018 r. (k. 1180) rozwiązano umowy i wezwano do natychmiastowego zwrotu sprzętu – wysłano je na adresy widniejące w umowach i w KRS, jednak nie zostały odebrane; następnie firma windykacyjna pismami z 07.09.2018 r. (k. 1185) i z 08.11.2018 r. (k. 1187) wezwała kategorycznie do zwrotu sprzętu, jednak bez odzewu; wielokrotnie podejmowano próby kontaktu telefonicznego i drogą e-mail, a także udawano się do siedziby firmy, jednak bezskutecznie, gdyż ze strony oskarżonego nie było odzewu, prób skontaktowania się, ani jakiegokolwiek kontaktu (zeznania świadka M. N. z k. 1172v, 1540v),

- z pkt XIV – omówione wyżej przywłaszczenie skrzyni biegów,

- z pkt XV – przedstawiciel spółki (...) sms-em z 16.08.2018 r. poinformował oskarżonego, że umowa najmu została rozwiązana; pismem z 22.08.2018 r. (k. 494) (...) rozwiązał umowę z wezwaniem do natychmiastowego zwrotu; następnie pismem z 10.09.2018 r. poinformował oskarżonego, że zgłasza kradzież dwóch koparek; z oskarżonym był kontakt, więc wiedział o wezwaniach, ale jedynie przedłużał rozmowę (zeznania świadka M. B. (2) z k. 1471v),

- z pkt XVI i XVII – oskarżony nie odbierał pism, telefonów, nie reagował na wiadomości sms oraz e-mail (zeznania windykatora S. W. z k. 529, 1508, e-maile z k. 569); gdy po tygodniach takiej bezczynności wreszcie oddzwonił do windykatora, przekazał, że nie jest w stanie uregulować należności i poprosił o prolongatę, a następnie przesłał fałszywe potwierdzenie wpłaty na 10.000 zł, choć taka kwota nigdy do wierzyciela nie wpłynęła; nie podał też, gdzie znajdują się leasingowane przedmioty (zeznania windykatora K. P. z k. 1570),

- z pkt XVIII i XIX – od 1 stycznia 2017 r. oskarżony nie płacił w ogóle czynszu najmu, w dniu 12 października 2018 r. pokrzywdzonemu udało się zastać oskarżonego w siedzibie jego firmy, gdzie podpisał mu rozwiązanie umów i wezwanie do wydania rzeczy (zeznania świadka W. W. z k. 714),

- z pkt XX – po odebraniu dwóch koparek oskarżony nie zapłacił nawet jednej raty czynszu, a po zakończeniu okresu najmu w dniu 20.09.2018 r. nie zwrócił ich; kontakt telefoniczny z oskarżonym urwał się pokrzywdzonemu około trzech tygodniach po zawarciu umów, po dwóch miesiącach był w siedzibie firmy oskarżonego, ale go nie zastał; w zestawieniu z nieregulowaniem innych zobowiązań powyższe wskazywało, że od samego początku działanie oskarżonego było ukierunkowane na wprowadzenie pokrzywdzonego w błąd co do zamiaru wywiązania się z umów (zeznania świadka M. B. (1) z k. 793),

- z pkt XXI i XXII – po zaprzestaniu regulowania płatności i rozwiązaniu umów w dniach odpowiednio 02.04.2018 r. i 07.05.2018 r. pokrzywdzona spółka podjęła wielokrotne próby nawiązania kontaktu z oskarżonym, ale bez powodzenia; 12.05.2018 r. odbyła się wizyta w siedzibie firmy W (...) Sp. z o.o. w M., gdzie okazało się, że wypowiedziano jej najem, a oskarżony od dłuższego czasu nie był tam widziany, w dniach 12 i 15.05.2018 r. oskarżony nie odbierał telefonów, nie reagował na wiadomości sms, 01.06.2018 r. odbyła się wizyta w firmie (...) sp. z o.o., którą również prowadził oskarżony – tam zastany podał, że nie pełni już funkcji w W (...) Sp. z o.o.; ustalono, że J. T. i G. M. sprzedali udziały M. K., a prezesem został R. B. – ten ostatni zaprzeczył jednak, aby był prezesem, a M. K. okazał się osobą bezdomną; w okresie 04.07-20.08.2018 r. oskarżony nie odbierał telefonów (raport z k. 950-951); wszystkie adresy sprawdzono i okazały się nieaktualne oraz pomimo wielokrotnych prób nie udało się skontaktować z przedstawicielami firmy (zeznania windykatora P. B. z k. 966); okoliczność, że od 23.01.2018 r. oskarżony nie był udziałowcem i prezesem zarządu spółki (...) nie zwalniała go od odpowiedzialności karnej, gdyż był nim, gdy zawierano umowy leasingu i je podpisywał oraz dysponował sprzętem (informacja z KRS – k. 993-996), a osoba, której zbyto udziały i osoba, którą ustanowiono prezesem, okazały się „słupami”,

- z pkt XXIII i XXIV – pokrzywdzony A. S. (1) kilkukrotnie dzwonił do oskarżonego oraz był w jego firmie, gdyż tamten nie wywiązywał się z płatności rat najmu koparki, jednak nigdy go nie zastał, a on nie odbierał telefonów; dowiedziawszy się, że oskarżony współpracuje z W. W., A. S. (2) spotkał się z tym ostatnim 04.12.2018 r. i wtedy dowiedział się, że oskarżony w ramach rozliczenia za swój dług sprzedał tamtemu ową koparkę; pokrzywdzony A. S. (1) nie uzyskał od oskarżonego płatności z tytułu rat za wynajem koparki, a nadto musiał płacić swoje raty leasingu wobec firmy, w której leasingował koparkę (zeznania świadka A. S. (1) – k. 1050); z kolei pokrzywdzony W. W., wobec którego oskarżony w 2017 roku miał dług w wysokości około 116.000 zł, przystał na propozycję oskarżonego sprzedaży koparki, gdyż oskarżony wprowadził go w błąd, zapewniając, że jest właścicielem tej koparki, którą kupił od firmy (...), na dowód czego przedstawił dokument przelewu; przekonany przez oskarżonego pokrzywdzony W. W. zakupił tę koparkę i podjął decyzję o ugodzie w sprawie długu oskarżonego (zeznania świadka W. W. – k. 1073, 1481); w oświadczeniu o uznaniu długu wraz z zobowiązaniem do spłaty (k. 1080) oraz oświadczeniu o kompensacie 1/10/2018 (k. 1082) wskazano kwotę płatności 116.235 zł oraz zaległości od 11.01.2017 r., co ma znaczenie dla wykazania już wtedy złej kondycji majątkowej oskarżonego,

- z pkt XXV – omówione wyżej przywłaszczenie samochodu marki M. (...).

Zestawienie powyższych zachowań oskarżonego G. M., podjętych przecież w podobnym czasie, jasno wskazuje, że postępował celowo, gdy po rozwiązaniu umów wskutek nieuiszczenia wynikających z nich należności, nie zwracał koparek, koparko-ładowarek lub samochodów. Wykorzystywał sprzęty, którymi dysponował, w ekstremalnych przypadkach nawet sprzedając je innym osobom (w tym zagranicę – czyn z pkt XI), wprowadzając w błąd, że jest ich właścicielem (np. W. W. co do koparki wynajętej od A. S. (1) – vide czyny z pkt XXIII i XXIV).

Wniosek

Zmiana zaskarżonego wyroku przez uniewinnienie oskarżonego G. M. od przypisanych mu czynów.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wobec niezasadności przeanalizowanego zarzutu, związany z nim wniosek nie mógł zostać uwzględniony.

3.2.

Punkt 3 apelacji obrońców oskarżonego G. M., apelacja pełnomocnika oskarżycieli posiłkowych (...) S.A. oraz (...) S.A., apelacja pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego (...) sp. z o.o.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Postawiony przez obrońców oskarżonego G. M. zarzut obrazy prawa procesowego, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia, a to art. 193 § 1 i 2 k.p.k. w zw. z art. 170 § 1 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 6 k.p.k. poprzez nieuwzględnienie w toku postępowania wniosku obrońców oskarżonego o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego rzeczoznawcy majątkowego z zakresu wyceny maszyn i pojazdów, podczas gdy dopuszczenie i przeprowadzenie tegoż dowodu miało istotne znaczenie z punktu widzenia kwalifikacji prawnej czynów zarzucanych oskarżonemu, był zdecydowanie trafny. Miał on również oczywisty wpływ na treść zaskarżonego wyroku, bowiem zmusił sąd odwoławczy do zasięgnięcia takiej opinii, co w konsekwencji doprowadziło do korekt zarówno w zakresie opisu czynów, jak i orzeczeń o odszkodowaniach.

Zważywszy na zasadniczo odmienną niż w wykonaniu sądu a quo analizę prawną zagadnień szkodowych dokonaną przez Sąd Apelacyjny, warto przypomnieć argumentację, jaką się posłużono. I tak, we wspomnianym wniosku obrońców oskarżonego G. M. (zawartym w piśmie procesowym z 16.10.2020 r. z k. 1722), wskazano, że dowód ma służyć ustaleniu wartości pojazdów lub maszyn w dacie czynu. Tymczasem, Sąd Okręgowy postanowieniem z 25.01.2021 r. wydanym na podstawie art. 170 § 1 pkt 2 i 3 k.p.k., nie uwzględnił wniosku, podnosząc, że „nie jest to okoliczność rzutująca na kwestię odpowiedzialności i dotychczasowego wyliczenia szkody, a jedynie mogąca mieć znaczenie przy kwestiach kompensacyjnych, co nie blokuje Sądowi procedowania z uwagi na alternatywne możliwości w razie wydawania wyroku skazującego, np. nawiązka zamiast obowiązku naprawienia szkody, który wówczas, o ile strony pokrzywdzone się zdecydują, będzie mógł być dalej procedowane w postępowaniu cywilnym” (k. 1770v). Można zauważyć, że treść tego postanowienia korespondowała z późniejszym orzeczeniem o nawiązkach, zawartym w punkcie 10 zaskarżonego wyroku, co świadczyło o konsekwencji sądu a quo. Niestety, zdaniem Sądu Apelacyjnego, konsekwencja ta była wynikiem przyjęcia błędnych założeń przez sąd a quo. Okoliczność objęta wnioskiem obrony niewątpliwie bowiem rzutowała zarówno na kwestię odpowiedzialności karnej i potencjalnej kary (mienie znacznej wartości decydowało o złożonej kwalifikacji prawnej z art. 294 § 1 k.k., a to podnosiło ustawowe granice zagrożenia), jak i na wyliczenie szkody oraz orzeczenie o jej naprawieniu. Dowodem najbardziej przydatnym do ustalenia wartości przedmiotu przestępstw przywłaszczenia pojazdów była zaś opinia biegłego rzeczoznawcy majątkowego.

Skoro zarzut obrońców oskarżonego G. M. uznano za zasadny, to z analogicznych powodów na uwzględnienie zasługiwał również zarzut zawarty w apelacji pełnomocników oskarżycieli posiłkowych: (...) S.A. oraz (...) S.A. Także bowiem dla tych podmiotów, chociaż z przeciwnych powodów niż dla oskarżonego, ustalenie wartości przedmiotów przestępstwa z czasu ich dokonania było istotne, wpływając na treść wyroku, w tym rodzaj i wymiar środków kompensacyjnych.

Również co do tej ostatniej kwestii stanowisko Sądu Okręgowego było błędne. Zawarta w punkcie 10 zaskarżonego wyroku formuła była na tyle osobliwa, że warto ją przypomnieć. Otóż, sąd a quo, powołując jako podstawę prawną art. 46 § 2 k.k., orzekł wobec oskarżonego G. M. na rzecz dwunastu pokrzywdzonych podmiotów – zamiast obowiązku naprawienia szkody – nawiązki, „uznając iż znacznie utrudnione jest szacowanie szkody w rozumieniu cywilistycznym”, a także „przypominając, że w myśl § 3 wskazanego artykułu orzeczenie nawiązki nie stoi na przeszkodzie dochodzenia przez pokrzywdzonych niezaspokojonej części roszczenia w drodze postępowania cywilnego”.

W toku kontroli odwoławczej obejmującej również całość przytoczonego rozstrzygnięcia koniecznym stało się wyeliminowanie cytowanych zwrotów. Niezależnie bowiem od tego, że były one kontestowane przez skarżących, nie było podstaw prawnych do ich zawarcia w wyroku. Co do zwrotu użytego in fine analizowanego punktu, przypomnieć należy, że art. 413 § 1 pkt 5 k.p.k. jako element wyroku wskazuje „rozstrzygnięcie sądu”, a tym nie jest „przypominanie” stronom o treści pewnych przepisów. Z kolei pierwszy z cytowanych zwrotów, oprócz pewnej kontrowersyjności jego użycia w ramach rozstrzygnięcia (wszak stanowił jego uzasadnienie), był o tyle wadliwy, że w niniejszej sprawie orzeczenie obowiązku naprawienia szkody wcale nie było „znacznie utrudnione”.

Trafnie zwrócili na to uwagę pełnomocnicy apelujących oskarżycieli posiłkowych, poddając słusznej krytyce zaniechanie zastosowania przez Sąd Okręgowy art. 46 § 1 k.k. Argumentacja przeciwna, zawarta w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku (str. 35) w realiach sprawy była zupełnie nieprzekonująca.

Przede wszystkim, wbrew stanowisku sądu a quo, orzeczenie nawiązki zamiast żądanego obowiązku naprawienia szkody na podstawie art. 46 § 1 k.k. nie jest „dopuszczalne prawem na zasadzie alternatywy”. Sytuacja jest bardziej złożona.

Nawiązka, podobnie jak odszkodowanie oraz zadośćuczynienie, o których mowa w art. 46 k.k., od czasu nowelizacji, która weszła w życie 1 lipca 2015 r., przestały być środkami karnymi, a stały się środkami kompensacyjnymi. Ich rolą jest zatem kompensata szkody (krzywdy) wyrządzonej osobie pokrzywdzonej i ten cel winien przyświecać – w razie ewentualnych wątpliwości – wykładni przepisów ich dotyczących.

W myśl art. 46 § 2 in principio k.k., jeżeli orzeczenie obowiązku określonego w § 1 (tj. obowiązku naprawienia szkody) jest znacznie utrudnione, sąd może orzec zamiast tego obowiązku nawiązkę.

W piśmiennictwie trafnie zauważa się, iż użycie w § 2 słowa „zamiast” wskazuje, że przesłanki orzeczenia nawiązki są takie same jak przesłanki orzeczenia obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, a więc: popełnienie przestępstwa i skazanie za nie, stwierdzenie istnienia szkody (krzywdy) wynikłej z tychże przestępstw oraz złożenie wniosku o orzeczenie obowiązku naprawienia szkody przez osobę do tego uprawnioną lub podjęcie w tej materii decyzji przez sąd z urzędu. Sąd, gdy został złożony wniosek, zawsze musi orzec obowiązek naprawienia szkody i zadośćuczynienia za krzywdę lub nawiązkę, z tym, że słowo „zamiast” wskazuje na subsydiarny w stosunku do obowiązku naprawienia szkody charakter nawiązki (M. Iwański, M. Jakubowski, M. Szewczyk [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Tom I. Cześć I. Komentarz do art. 1-52, wyd. V, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2016, art. 46, teza 46). Orzeczenie nawiązki ma więc charakter subsydiarny, a nie fakultatywny, jak założył sąd a quo.

Niewątpliwie, poza wymogami określonymi w art. 46 § 1 k.k., przesłanką orzeczenia nawiązki z art. 46 § 2 k.k. jest znaczne utrudnienie orzeczenia obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. W literaturze w sposób zbliżony, lecz zarazem mocno nieokreślony, rozumie się to pojęcie.

Jedni autorzy zauważają ogólnikowo: „Dopóki (…) bez większych trudności o naturze procesowej sąd ma możliwość ustalenia wysokości choćby części szkody, ma on obowiązek orzeczenia obowiązku, o którym mowa w art. 46 § 1. Dopiero gdy z ustaleniem wysokości nawet części szkody lub krzywdy będzie się wiązała znaczna trudność, otwiera się droga do orzeczenia nawiązki z art. 46 § 2 (M. Iwański, M. Jakubowski, M. Szewczyk [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Tom I. Cześć I. Komentarz do art. 1-52, wyd. V, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2016, art. 46, teza 46). Inni komentatorzy podkreślają jednak: „w razie istnienia wskazówek pozwalających szacować wartość szkody sąd powinien orzec obowiązek jej naprawienia, nie zaś automatycznie przechodzić do orzeczenia nawiązki, tym bardziej że obowiązek naprawienia szkody może być orzeczony zarówno w całości, jak i w części, zatem w granicach, w jakich sąd karny jest w stanie ustalić, niekoniecznie precyzyjnie, jego wartość. Niejako asekuracyjne orzekanie nawiązki byłoby w podobnych sytuacjach dodatkowo nieuzasadnione, gdyby sąd dysponował informacjami pozwalającymi na przypuszczenie, że wartość szkody może przekraczać kwotę 200 000 zł, gdyż wówczas działałby z jeszcze wyraźniejszym naruszeniem interesu pokrzywdzonego” (D. Gruszecka [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, red. J. Giezek, Warszawa 2021, art. 46, teza 4).

Generalnie jednak, „znaczne utrudnienie” wiązane jest z ekonomiką postępowania karnego. Wskazuje się otóż: „orzeczenie nawiązki będzie możliwe tylko wtedy, gdy z uwagi na zgromadzony materiał dowodowy w procesie karnym, sąd będzie miał nadmierne trudności z właściwym zastosowaniem normy prawa cywilnego” (wyrok SA w Szczecinie z 30.04.2021 r., I ACa 216/21, LEX nr 3216587; P. Kozłowska-Kalisz [w:] Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, red. M. Mozgawa, LEX/el. 2022, art. 46, teza 18); „właśnie w tego rodzaju przypadkach, gdy dokładne wyliczenie szkody jest znacznie utrudnione (np. prowadziłoby do nadmiernego przedłużania postępowania karnego), zastosowanie znajduje instytucja przewidziana w art. 46 § 2 k.k.” (wyrok SA w Gdańsku z 25.06.2021 r., II AKa 90/21, LEX nr 3274516).

Sąd Okręgowy nie przedstawił swego rozumienia pojęcia „znacznego utrudnienia”, jednak sądząc po podanym jako trzeci w kolejności powodzie orzeczenia nawiązki („dzięki wykorzystaniu tej konwencji, sąd karny może skupiać się na clou procesu karnego, zamiast prowadzenia równolegle procesu cywilnego z wszelkimi szykanami dowodowymi i redakcyjnymi”) chodziło mu właśnie o ekonomikę postępowania. Jednak, w realiach sprawy niniejszej, argument ten nie przekonywał. Zauważyć bowiem należy, że sprawę w I instancji rozpoznano na jedenastu terminach rozprawy, w przeciągu około półtorej roku, co zdecydowanie stanowiło czas wystarczający dla uzyskania opinii biegłego. W żaden sposób nie doprowadziłoby to do przewlekłości postępowania, a szybkie zwrócenie się o opinię pozwoliłoby wydać wyrok w tym samym czasie, w którym realnie zapadł.

Podkreślić przy tym trzeba, że już od wpływu aktu oskarżenia jasnym winno być, że zawiera on błędy polegające na wadliwym określeniu wartości przedmiotu przestępstw przywłaszczenia. W zarzutach odwoływano się bowiem do wartości z umów leasingu lub najmu, a te zawarto wcześniej niż doszło do przywłaszczeń.

Tymczasem, skoro czyn zabroniony uważa się za popełniony w czasie, w którym sprawca działał (art. 6 § 1 in principio k.k.), to i poszczególne elementy składające się nań, w tym wartość przedmiotu czynu, należy określać z czasu działania sprawcy. W przypadku przywłaszczenia rzeczy jej wartość powinno się więc ustalać na czas przywłaszczenia. Analogicznie w orzecznictwie określa się wartość rzeczy stanowiącej przedmiot kradzieży typizowanej w art. 278 § 1 k.k. (por. postanowienie SA w Lublinie z 29.03.1999 r., II AKz 117/98, Apel.-Lub. 1999/2, poz. 16; M. Dąbrowska-Kardas, P. Kardas [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Tom III. Komentarz do art. 278-363 k.k., wyd. V, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2022, art. 278., teza 78) oraz przestępstw wymienionych w art. 294 § 1 k.k. (M. Dąbrowska-Kardas, P. Kardas [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Tom III. Komentarz do art. 278-363 k.k., wyd. V, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2022, art. 294, teza 8). Dodać należy, że skoro w obrocie handlowym nieodzownym elementem nabycia rzeczy jest uiszczenie za nią ceny obejmującej stosowny podatek VAT, to wartość przedmiotu przywłaszczonej rzeczy, którą właściciel nabył na takich zasadach, obejmuje ten podatek. W judykaturze wskazuje się wszak trafnie, że w razie dokonania kradzieży nowego towaru, wystawionego w sklepie do sprzedaży i opatrzonego ceną określoną przez sprzedającego, uwidoczniona w ten sposób cena określa wartość towaru nie tylko dla kupującego (postanowienie SN z 22.01.2014 r., III KK 465/13, LEX nr 1427415).

W przypadku czynów zarzucanych oskarżonemu G. M. kwestia ta nabierała szczególnego znaczenia, gdyż część z nich zakwalifikowano w związku z art. 294 § 1 k.k., a co do części wartości ujęte w akcie oskarżenia były bliskie granicy 200.000 zł określonej tym przepisem. Zatem, ustalenie prawidłowej wartości przedmiotu poszczególnych przywłaszczeń miało znaczenie nie tylko dla orzeczenia nawiązki, ale i dla dokładnego określenia przypisanego oskarżonemu czynu i jego kwalifikacji prawnej (art. 413 § 2 pkt 1 k.p.k.). Obowiązek działania przez sąd meriti w tym zakresie wynikał z art. 366 § 1 k.p.k., niezależnie od tego, że błąd pierwotnie spowodowany został inercją prokuratora ma etapie postępowania przygotowawczego.

Opisane uchybienie sądu a quo nie mogło doprowadzić do uchylenia zaskarżonego wyroku (choćby w części), gdyż zostało konwalidowane na etapie postępowania odwoławczego przez zasięgnięcie stosownej opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego K. Ż.. Dysponując tą opinią Sąd Apelacyjny mógł ustalić prawidłowo wartość przedmiotów wszystkich przestępstw przywłaszczenia popełnionych przez oskarżonego G. M.. Zauważyć przy tym należy, że biegły określił te wartości w cenach netto, co wymagało – z przyczyn wyżej omówionych – powiększenia ich o podatek VAT wynoszący 23%. Oczywistym wszak było, że wszystkie te maszyny i pojazdy ich właściciele przed powierzeniem oskarżonemu G. M. kupili w cenach brutto, a gdyby sami chcieli naprawić szkody przez np. odnowienie taboru, to również musieliby kupić takie same maszyny lub pojazdy w cenach brutto. Nie ma bowiem innej możliwości, a kwestie odliczenia podatków są wtórne i zależą od wielu innych czynników, niezwiązanych z takim zakupem.

Sąd Apelacyjny podkreśla, że mimo poznania dzięki opinii biegłego wartości netto i obliczenia wartości brutto przedmiotów wszystkich przestępstw przywłaszczenia popełnionych przez oskarżonego G. M., wprowadzenie stosownych korekt w opisach czynów przyjętych przez Sąd Okręgowy nie zawsze było możliwe, gdyż wymagało uwzględnienia reguł procesowych typowych dla postępowania odwoławczego. Z opinii wynikało wszak, że w części wypadków wartości wynikające z opinii były wyższe, a w niektórych niższe niż przyjęte w zaskarżonym wyroku. W tych ostatnich przypadkach Sąd Apelacyjny, z uwagi na apelację obrońców, działając na korzyść oskarżonego G. M., obniżył wartości przedmiotów przywłaszczenia, ustalając je w kwotach wynikających z opinii biegłego rzeczoznawcy.

Bardziej złożone było postąpienie w odniesieniu do przypadków, gdy wartości przedmiotów przywłaszczenia wyliczone na podstawie opinii były wyższe niż w zaskarżonym wyroku. Niewątpliwie bowiem podwyższenie w postępowaniu odwoławczym wartości rzeczy przywłaszczonej byłoby zmianą na niekorzyść oskarżonego G. M.. Tymczasem, sąd odwoławczy może tak orzec tylko wtedy, gdy na niekorzyść oskarżonego wniesiono środek odwoławczy (art. 434 § 1 pkt 1 k.p.k.).

Spośród pokrzywdzonych przywłaszczeniami takie środki odwoławcze wnieśli tylko (...) S.A., (...) S.A. oraz (...) sp. z o.o. Wbrew wnioskom końcowym prokuratora sformułowanym na rozprawie apelacyjnej (k. 2107) nie można było tak orzec na korzyść innych podobnych pokrzywdzonych. Uniemożliwiało to zaskarżenia wyroku przez nich lub przez prokuratora.

Zarazem, Sąd Apelacyjny zauważa, że treść apelacji pełnomocnika oskarżycieli posiłkowych (...) S.A. oraz (...) S.A. nie pozostawiała wątpliwości, że skarżący nie kwestionował rozstrzygnięcia o nawiązce orzeczonej z tytułu czynów zarzucanych w punktach XXI i XXII. W apelacji wskazano wszak, że skarżący zaskarża „w części tj. w zakresie braku orzeczenia środka kompensacyjnego w postaci obowiązku naprawienia szkody na rzecz oskarżycieli posiłkowych tj. (...) S.A. oraz (...) S.A. pomimo złożenia wniosku w tym przedmiocie”. Tymczasem, we wniosku z k. 1285-1286 wnoszono tylko „o orzeczenie obowiązku naprawienia szkody przez oskarżonego:

I. na rzecz (...) S.A. z/s we W. poprzez:

1. zwrot pokrzywdzonemu przedmiotów:

a) koparki kołowej (...) itd.,

b) koparki kołowej (...) itd.,

bądź też jeśli zwrot okaże się niemożliwy,

2. zapłatę na rzecz mojego Mocodawcy kwoty odpowiadającej szkodzie wyrządzonej oskarżycielowi posiłkowemu czynem zarzucanym oskarżonemu”.

Sprecyzowanie przedmiotów objętych żądaniem jako koparek kołowych o określonych nazwach przekonywało, że wniosek nie dotyczył przedmiotów leasingu z punktów XXI i XXII zarzutów, bo były nimi koparko-ładowarki. Również z treści uzasadnienia apelacji nie wynikało, aby wnoszący ją kwestionował rozstrzygnięcie o nawiązce dotyczące czynów z punktów XXI i XXII zarzutów. Dlatego też, dokonując zmiany polegającej na orzeczeniu stosownych obowiązków naprawienia szkody, Sąd Apelacyjny zarazem ustalił, że ujętą w punkcie 10 zaskarżonego wyroku nawiązkę na rzecz (...) S.A. z siedzibą we W. orzeczono tylko z tytułu czynów zarzucanych w punktach XXI i XXII, a przypisanych w punkcie 5.

Powracając do kwestii wartości przedmiotów przestępstw przywłaszczenia popełnionych przez oskarżonego G. M., wskazać należy, że w tych przypadkach, w których uległa ona obniżeniu do poziomu nie wyższego niż 200.000 zł, to jest nie stanowiła już mienia znacznej wartości, należało zmienić kwalifikację prawną przez wyeliminowanie z niej art. 294 § 1 k.k. Wystąpiły dwa takie przypadki, co skutkowało wyeliminowaniem z ciągu przestępstw przypisanego w punkcie 6 zaskarżonego wyroku czynów z punktów IV i XIII części wstępnej oraz ustaleniem, że wchodzą one w skład ciągu przestępstw przypisanego w punkcie 5 zaskarżonego wyroku.

Nadto, analizując czyny przypisane oskarżonemu G. M., sąd odwoławczy dostrzegł, że incydentalnie wystąpiły wadliwości w ich opisach.

Otóż, w zakresie czynu opisanego w punkcie XIII części wstępnej zaskarżonego wyroku rozwiązanie umowy leasingu połączone z żądaniem wydania rzeczy skutkującym początkiem przywłaszczenia nastąpiło 30.07.2018 r. (k. 347-350). Stąd, początek okresu przywłaszczenia sięgał tej daty, a nie 24.07.2018 r. jak przyjęto w akcie oskarżenia, a za nim w zaskarżonym wyroku. Zmiana tego rodzaju – przez skrócenie czasu trwania przestępstwa – była dokonana niewątpliwie na korzyść oskarżonego.

Z kolei w zakresie czynu opisanego w punkcie VIII części wstępnej zaskarżonego wyroku rozwiązanie umowy leasingu połączone z żądaniem wydania rzeczy skutkującym początkiem przywłaszczenia nastąpiło w piśmie 10.10.2018 r. (k. 521), wysłanym 13.10.2018 r. i awizowanym dwukrotnie (k. 523), zaś oskarżony w dniu 31.10.2018 r. oświadczył, że nie ma środków na spłatę zaległości, a przedmiot leasingu znajduje się zagranicą i nie ma kiedy go ściągnąć (k. 524). Stąd, początek okresu przywłaszczenia sięgał daty 31.10.2018 r., a nie 24.07.2018 r. jak przyjęto (z nieznanych powodów) w akcie oskarżenia, a za nim w zaskarżonym wyroku. Zmiana tego rodzaju – przez skrócenie czasu trwania przestępstwa – była dokonana niewątpliwie na korzyść oskarżonego.

Wreszcie, w zakresie czynu opisanego w punkcie XVIII części wstępnej zaskarżonego wyroku koparko-ładowarka została powierzona oskarżonemu jako najemcy na podstawie umowy z dnia 16 lipca 2015 r. (k. 687), a nie z dnia 16 lipca 2018 r. jak przyjęto (prawdopodobnie omyłkowo) w akcie oskarżenia, a za nim w zaskarżonym wyroku.

W konsekwencji zaprezentowanych ustaleń, interpretacji i założeń proceduralnych, zwłaszcza w oparciu o opinię biegłego rzeczoznawcy majątkowego K. Ż., Sąd Apelacyjny (w punkcie 5) zmienił zaskarżony wyrok w odniesieniu do oskarżonego G. M. w ten sposób, że:

1) w punkcie 5:

a) ustalił, że w skład ciągu przestępstw wchodzą również:

- czyn zarzucany w punkcie IV części wstępnej, przy czym wartość przywłaszczonej rzeczy ustalił na kwotę 186 960 zł brutto, a za kwalifikację prawną przyjął art. 284 § 2 k.k.,

- czyn zarzucany w punkcie XIII części wstępnej, przy czym wartość przywłaszczonej rzeczy ustalił na kwotę 186 960 zł brutto, początkową datę przywłaszczenia – na 30 lipca 2018 r., a za kwalifikację prawną przyjmuje art. 284 § 2 k.k.,

b) co do czynu zarzucanego w punkcie VI części wstępnej, ustalił wartość przywłaszczonej rzeczy na kwotę 84 870 zł brutto,

c) co do czynu zarzucanego w punkcie VII części wstępnej, ustalił wartość przywłaszczonej rzeczy na kwotę 84 870 zł brutto,

d) co do czynu zarzucanego w punkcie VIII części wstępnej, ustalił wartość przywłaszczonej rzeczy na kwotę 84 870 zł brutto, a początkową datę przywłaszczenia na 31 października 2018 r.,

e) co do czynu zarzucanego w punkcie XIV części wstępnej, ustalił wartość przywłaszczonej rzeczy na kwotę 46 740 zł brutto,

2) w punkcie 6:

a) z ciągu przestępstw wyeliminował czyny z punktów IV i XIII części wstępnej,

b) co do czynu zarzucanego w punkcie III części wstępnej, ustalił wartość przywłaszczonej rzeczy na kwotę 231 240 zł brutto,

c) co do czynu zarzucanego w punkcie XI części wstępnej, ustalił wartość przywłaszczonej rzeczy na kwotę 231 240 zł brutto,

d) co do czynu zarzucanego w punkcie XII części wstępnej, ustalił wartość przywłaszczonej rzeczy na kwotę 241 080 zł brutto,

e) co do czynu zarzucanego w punkcie XVI części wstępnej, ustalił wartość przywłaszczonej rzeczy na kwotę 231 240 zł brutto,

f) co do czynu zarzucanego w punkcie XVII części wstępnej, ustalił wartość przywłaszczonej rzeczy na kwotę 369 000 zł brutto,

g) co do czynu zarzucanego w punkcie XVIII części wstępnej, ustalił, że koparko-ładowarka została powierzona na podstawie umowy z dnia 16 lipca 2015 r.

W obliczu dokonania zaprezentowanych ustaleń, zgodzić się należało z pełnomocnikami apelujących oskarżycieli posiłkowych, że dokładne ustalenie wartości przedmiotów przestępstw przywłaszczenia popełnionych przez oskarżonego G. M. pozwalało na ustalenie wartości szkody, a tym samym na orzeczenie obowiązku jej naprawienia, a nie – nawiązek. Odpadała bowiem przesłanka „znacznego utrudnienia” orzeczenia obowiązku naprawienia szkody.

Dlatego też, konieczne było orzeczenie wobec oskarżonego G. M. odszkodowania na rzecz pokrzywdzonych: (...) S.A. z siedzibą we W., (...) S.A. z siedzibą we W. oraz (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K. – w miejsce nawiązek – obowiązków naprawienia szkód odpowiadających wysokości tych szkód.

Wydając te rozstrzygnięcia, Sąd Apelacyjny miał na uwadze, że na gruncie aktualnego brzmienia art. 46 k.k. należy zaakceptować możliwość zasądzenia przez sąd karny odsetek ustawowych za opóźnienie, wynikającą z przesądzenia przez ustawodawcę cywilnoprawnego charakteru środków kompensacyjnych unormowanych w art. 46 k.k. Zgodnie z art. 481 k.c. odsetki należą się za samo opóźnienie w spełnieniu świadczenia, choćby więc wierzyciel nie poniósł żadnej szkody i choćby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności (M. Iwański, M. Jakubowski, M. Szewczyk [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Tom I. Cześć I. Komentarz do art. 1-52, wyd. V, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2016, art. 46, teza 36).

Nadto, skoro w postępowaniu odwoławczym ustalono, że już po okresie przywłaszczenia przez oskarżonego G. M., bo w dniu 17.04.2019 r., doszło do odzyskania przez pokrzywdzonego (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. pojazdów stanowiących przedmioty umów leasingów opisanych w punktach VI-VIII, to – w braku stosownego wniosku – nie było podstaw do orzekania jakiegokolwiek środka kompensacyjnego na rzecz tego pokrzywdzonego. Niewątpliwie bowiem, warunkiem, aby sąd mógł orzec obowiązek naprawienia szkody, jest to, by szkoda bądź krzywda istniała w chwili orzekania, nie może więc zostać wcześniej skompensowana. Tak więc należy uznać, że istnienie szkody w chwili orzekania jest przesłanką orzeczenia środka kompensacyjnego (M. Iwański, M. Jakubowski, M. Szewczyk [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Tom I. Cześć I. Komentarz do art. 1-52, wyd. V, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2016, art. 46, teza 21).

Stanowisko to przemawiało za dokonaniem jeszcze jednej zmiany. Otóż, zasądzając nawiązkę na rzecz (...) z/s w M. wskazano, że następuje to z tytułu czynów XVIII, XIX, XXIV i XXV. Tymczasem, Sąd Okręgowy nie był uprawniony do orzeczenia owej nawiązki z tytułu czynu XXV, gdy akurat pojazd stanowiący przedmiot tego przywłaszczenia został odzyskany.

W konsekwencji zaprezentowanych ustaleń i interpretacji Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w odniesieniu do oskarżonego G. M. w ten sposób, że w punkcie 10:

a) wyeliminował zawarte tam sformułowania: „uznając iż znacznie utrudnione jest szacowanie szkody w rozumieniu cywilistycznym” oraz „przypominając, że w myśl § 3 wskazanego artykułu orzeczenie nawiązki nie stoi na przeszkodzie dochodzenia przez pokrzywdzonych niezaspokojonej części roszczenia w drodze postępowania cywilnego”,

b) uchylił rozstrzygnięcie o orzeczeniu nawiązki na rzecz pokrzywdzonego (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W.,

c) uchylił rozstrzygnięcie o orzeczeniu nawiązki na rzecz pokrzywdzonego (...) S.A. z siedzibą we W. i w to miejsce na mocy art. 46 § 1 k.k. orzekł wobec oskarżonego G. M. odszkodowanie na rzecz tego pokrzywdzonego w kwocie 231 240 zł z tytułu czynu zarzucanego w punkcie XI, a przypisanego w punkcie 6,

d) uchylił rozstrzygnięcie o orzeczeniu nawiązki na rzecz pokrzywdzonego (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K. i w to miejsce na mocy art. 46 § 1 k.k. orzekł wobec oskarżonego G. M. odszkodowanie na rzecz tego pokrzywdzonego w kwocie 149 235,90 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 22 sierpnia 2018 r. z tytułu czynu zarzucanego w punkcie XV, a przypisanego w punkcie 6,

e) w zakresie rozstrzygnięcia o nawiązce na rzecz (...) S.A. z siedzibą we W. ustalił, że orzeczono ją tylko z tytułu czynów zarzucanych w punktach XXI i XXII, a przypisanych w punkcie 5, a nadto na mocy art. 46 § 1 k.k. orzekł wobec oskarżonego G. M. odszkodowanie na rzecz tego pokrzywdzonego w kwocie 241 080 zł z tytułu czynu zarzucanego w punkcie XII, a przypisanego w punkcie 6, a także odszkodowanie w kwocie 186 960 zł z tytułu czynu zarzucanego w punkcie XIII, a przypisanego w punkcie 5,

f) w zakresie rozstrzygnięcia o nawiązce na rzecz (...) z/s w M. ustalił, że orzeczono ją tylko z tytułu czynów zarzucanych w punktach XVIII, XIX i XXIV, a przypisanych w punktach 5 i 6.

Wniosek

Postulowana przez obrońców oskarżonego G. M. zmiana zaskarżonego wyroku przez uniewinnienie tego oskarżonego od przypisanych mu czynów.

Postulowana przez pełnomocnika oskarżycieli posiłkowych (...) S.A. oraz (...) S.A. zmiana zaskarżonego wyroku poprzez orzeczenie na podstawie art. 46 § 1 k.k. zgodne z wartością szkody, którą ustali biegły.

Postulowana przez pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego (...) sp. z o.o. zmiana zaskarżonego orzeczenia w punkcie 10 i zamiast dotychczasowej jego treści orzeczenie, że Sąd na mocy art. 46 § 1 k.k. orzeka wobec oskarżonego G. M. obowiązek naprawienia w całości szkody wyrządzonej popełnieniem czynu opisanego w punkcie 6 części rozstrzygającej wyroku, obejmującego czyn opisany w punkcie XV części wstępnej wyroku i w związku z tym zobowiązuje G. M. do zapłacenia na rzecz (...) sp. z o.o. z siedzibą w K. kwoty 149.235,90 PLN z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 22 sierpnia 2018 r., przypominając, że w myśl § 3 wskazanego artykułu orzeczenie odszkodowania nie stoi na przeszkodzie dochodzenia niezaspokojonej części roszczenia w drodze postępowania cywilnego.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wobec zasadności przeanalizowanych zarzutów pełnomocników oskarżycielki posiłkowych, związane z nimi wnioski zasługiwały na uwzględnienie.

Wniosek sformułowany przez obrońców oskarżonego G. M. nie mógł zostać uwzględniony, gdyż obniżenie w niektórych przypadkach wartości przedmiotu przestępstw nie mogło spowodować uniewinnienia oskarżonego. Stwierdzenie zasadności (w ograniczonym zakresie) przeanalizowanego zarzutu doprowadziło jednak do korekt w zakresie opisu czynów i ich kwalifikacji prawnej, a także wymiaru orzeczonych kar i kary łącznej.

3.3.

Apelacja pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego M. B. (1).

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Na wstępie należy podkreślić, że nawet teoretycznie opinia biegłego rzeczoznawcy majątkowego nie miała znaczenia dla ustalenia wartości szkody wyrządzonej oszustwami, stąd dowód z niej nie został dopuszczony na tę okoliczność. W przypadkach oszustw wartość szkody nie jest bowiem związana z przedmiotem leasingu lub najmu, ale z wartością niekorzystnego rozporządzenia mieniem. Ta zaś w przypadku umów leasingu lub najmu zwykle wynika z ich warunków, a zwłaszcza kosztów, które poniósł pokrzywdzony. Zasadniczo, można je wyliczyć nie dysponując wiedzą specjalną, a jedynie posługując się podstawowymi operacjami matematycznymi, co też Sąd Apelacyjny uczynił.

Przypomnieć należy, że oskarżony G. M. został przez sąd I instancji w punkcie 7 zaskarżonego wyroku uznany za winnego czynu opisanego w punkcie XX, to jest tego, że w okresie od 20 marca 2018 r. do 18 lutego 2019 r., w P., jako osoba prowadząca działalność gospodarczą pod nazwą PHU (...) z siedzibą w P., w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadził osobę prowadzącą działalność gospodarczą pod nazwą (...) z siedzibą w P. do niekorzystnego rozporządzeniem własnym mieniem w postaci koparki kołowej marki C. (...) w kwocie 123 000 zł brutto oraz koparko-ładowarki marki C. (...) w kwocie 59 040 zł brutto poprzez wprowadzenie w błąd pokrzywdzonego co do wywiązania się zawartych z nim umów najmu ww. maszyn z dnia 20 marca 2018 r., powodując straty na łączną kwotę 182 040 zł brutto na szkodę (...) z siedzibą w P..

Z niewyjaśnionych ani w akcie oskarżenia, ani w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, przyczyn, wartości niekorzystnego rozporządzenia mieniem ustalono odpowiednio na 123 000 zł oraz 59 040 zł, co dawało sumę 182 040 zł. Rację miał apelujący pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego M. B. (1), że wartości te w rzeczywistości były inne, chociaż nie było podstaw, aby podzielić w całości stanowisko prezentowane przezeń w tym zakresie.

Przeprowadzenie jakichkolwiek, skądinąd nieskomplikowanych wyliczeń, poprzedzić należy uwagą, że z niekwestionowanych zeznań świadka M. B. (1) wynikało, że oskarżony G. M. nie uiścił na jego rzecz żadnej należności wynikającej z zawartych dwóch umów leasingu opisanych wyżej maszyn (k. 793). W każdej z tych umów została określona zarówno cena wykupu, świadcząca, że obie strony przyjęły wartość jako rynkową, jak i kwota czynszu najmu za okres wynajmu. Gdyby pokrzywdzony nie wynajął maszyn oskarżonemu G. M., wynająłby je na wolnym rynku innej osobie. Niekorzystne rozporządzenie mieniem przez pokrzywdzonego zwieńczone więc było sumą dwóch należności wynikających z owych umów.

Niesporne było, co potwierdził też w zeznaniach świadek M. B. (1) (k. 793), że umowa najmu koparki kołowej marki C. (...) (k. 616-619) została zawarta na okres od 21.03.2018 r. do 20.09.2018 r. z czynszem 5000 zł + 23% VAT i zobowiązaniem sprzedaży przez wynajmującego w dniu 20 września 2018 r. za kwotę 50 000 zł + 23% VAT. Oszukańcze zawarcie takiej umowy połączone z nieoddaniem koparki kołowej powodowało szkodę u pokrzywdzonego w wysokości 98.400 zł brutto.

Niesporne też było, co zresztą potwierdził w zeznaniach świadek M. B. (1) (k. 793), że umowa najmu koparko ładowarki (...) (k. 612-615) została zawarta na okres od 21.03.2018 r. do 20.09.2018 r. z czynszem 5000 zł + 23% VAT i zobowiązaniem sprzedaży przez wynajmującego w dniu 20 września 2018 r. za kwotę 30 000 zł + 23% VAT. Oszukańcze zawarcie takiej umowy połączone z nieoddaniem koparki kołowej powodowało szkodę u pokrzywdzonego w wysokości 73 800 zł brutto.

Suma tych kwot dawała wysokość niekorzystnego rozporządzenia mieniem w wysokości 172 200 zł brutto.

Jak widać, rację miał skarżący, że w zaistniałej sytuacji wyliczenie wysokości odpowiadającego kwocie niekorzystnego rozporządzenia mieniem przez pokrzywdzonego obowiązku naprawienia szkody było bardzo proste i wymagało minimalnego nakładu pracy. Nie sposób więc było przyjąć, że orzeczenie obowiązku naprawienia szkody było „znaczne utrudnione”, jak przyjął sąd meriti, co czyniło orzeczenie o nawiązce całkowicie wadliwym.

W konsekwencji zaprezentowanych ustaleń i interpretacji Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w odniesieniu do oskarżonego G. M. w ten sposób, że w punkcie 10 uchylił rozstrzygnięcie o orzeczeniu nawiązki na rzecz pokrzywdzonego (...) z siedzibą w P. i w to miejsce na mocy art. 46 § 1 k.k. orzekł wobec oskarżonego G. M. odszkodowanie na rzecz tego pokrzywdzonego w kwocie 172 200 zł z tytułu czynu zarzucanego w punkcie XX, a przypisanego w punkcie 7.

Kwota ta była nieco niższa od postulowanej w głosach końcowych w postępowaniu pierwszoinstancyjnym. Tam pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego M. B. (1) domagał się kwoty 184 500 zł, na którą miały się składać 79 950 zł tytułem najmu i przywłaszczenia koparko-ładowarki marki C. (...) oraz 104 550 zł tytułem najmu i przywłaszczenia koparki kołowej marki C. (...) (k. 1845). Skarżący nie wykazał jednak elementów składowych owych kwot, więc nie sposób było zweryfikować ich prawidłowości.

Wniosek

Zmiana zaskarżonego wyroku poprzez orzeczenie na zasadzie art. 46 § 1 k.k. o obowiązku naprawienia szkody w wysokości wnioskowanej przez pełnomocnika pokrzywdzonego. W toku postępowania pełnomocnik wnioskował: na posiedzeniu organizacyjnym „o zasądzenie na zasadzie art. 46 § 1 k.k. obowiązku naprawienia szkody w kwocie 180 tys. zł” (k. 1421v), a w głosach końcowych w postępowaniu pierwszoinstancyjnym „o zasądzenie obowiązku naprawienia szkody w łącznej kwocie 184 500 zł” (k. 1845).

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wobec generalnej zasadności przeanalizowanego zarzutu pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego M. B. (1), związany z nim wniosek zasadniczo zasługiwał na uwzględnienie.

3.4.

Apelacja pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego (...) sp. z o.o.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Dalsze wywody należy poprzedzić przypomnieniem (z odesłaniem do podsekcji 3.3 niniejszego uzasadnienia), że nawet teoretycznie opinia biegłego rzeczoznawcy majątkowego nie miała znaczenia dla ustalenia wartości szkody wyrządzonej (...) sp. z o.o. oszustwem popełnionym przez oskarżonego G. M. opisanym w punkcie XV części wstępnej zaskarżonego wyroku. Wartość szkody nie była bowiem związana z przedmiotem leasingu lub najmu ani wartością koparki kołowej, lecz z wartością niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 120.000 zł, którą pokrzywdzona spółka łącznie przelała na rzecz oskarżonego G. M..

Nastąpiło to w wyniku oszukańczych zabiegów oskarżonego G. M., który – jak wykazano w podsekcji 3.1 niniejszego uzasadnienia – przesyłając na adres e-mail pokrzywdzonej spółki jako autentyczny podrobiony dokument w postaci korespondencji e-mail z dnia 6 lipca 2018 r. i podając, iż korespondencja ta została przesłana przez pracownika D. F. z firmy (...) z siedzibą w Z., gdzie treść dokumentu potwierdzać miała zawarcie przez G. M. umowy sprzedaży koparki kołowej marki C. (...) z producentem firmą (...) z siedzibą w Z., ostatecznie wprowadził pokrzywdzoną spółkę w błąd co do zawarcia na jej rzecz umowy sprzedaży koparki kołowej marki C. (...) z producentem firmą (...) z siedzibą w Z., doprowadzając ją też do niekorzystnego rozporządzeniem własnym mieniem w postaci pieniędzy w kwocie 120.000 zł.

W sprawie nie było kwestionowane, co wynikało z potwierdzeń przelewów na rzecz oskarżonego (k. 257-264, 272-281) i zeznań świadka M. A. (k. 290, 1507-1508), że wskutek opisanego oszustwa ze strony oskarżonego G. M. pokrzywdzona spółka wypłaciła na jego rzecz łącznie kwotę 120.000 zł. Jak widać, rację miał skarżący, że szkoda wynikała wprost z niepodważanych dokumentów, a jej wartość korelowała z opisem czynu przypisanego oskarżonemu G. M.. Nie sposób więc było przyjąć, że orzeczenie obowiązku naprawienia szkody było „znaczne utrudnione”, jak przyjął sąd meriti, co czyniło orzeczenie o nawiązce całkowicie wadliwym.

W konsekwencji zaprezentowanych ustaleń i interpretacji Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w odniesieniu do oskarżonego G. M. w ten sposób, że w punkcie 10 uchylił rozstrzygnięcie o orzeczeniu nawiązki na rzecz pokrzywdzonego (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G. i w to miejsce na mocy art. 46 § 1 k.k. orzekł wobec oskarżonego G. M. odszkodowanie na rzecz tego pokrzywdzonego w kwocie 120 000 zł z tytułu czynu zarzucanego w punkcie IX, a przypisanego w punkcie 7.

Wniosek

Zmiana zaskarżonego wyroku poprzez orzeczenie na rzecz pokrzywdzonej (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G. od oskarżonego G. M. obowiązku naprawienia szkody w kwocie 120.000,00 zł, ewentualnie uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wobec zasadności przeanalizowanego zarzutu pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego (...) Sp. z o.o., związany z nim zasadniczy wniosek zasługiwał na uwzględnienie.

3.5.

Postawiony z ostrożności procesowej w apelacji obrońców G. M. zarzut rażącej niewspółmierności wymierzonych oskarżonemu kar jednostkowych i kary łącznej poprzez nieuwzględnienie i niedocenienie w dostatecznym stopniu istotnych okoliczności, które winny łagodząco wpływać na wymiar kar jednostkowych, a także brak zastosowania zasady pełnej absorpcji przy wymierzaniu kary łącznej, zaś dla osiągnięcia celów kary wystarczający był jej znacznie niższy wymiar.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Na wstępie zauważyć wypada, że w uzasadnieniu apelacji zarzut ten praktycznie nie został rozwinięty. Skarżący wskazali, że „[z]daniem apelującego Sąd Okręgowy nie docenił wagi wskazanych powyżej okoliczności łagodzących, a jednocześnie przecenił wagę tzw. okoliczności obciążających”, przy czym w żaden sposób owych okoliczności nie wymienili. Nie wiadomo więc, jakich to okoliczności łagodzących miał nie uwzględnić sąd meriti. Co do przywołanego przez skarżących judykatu, to trudno doszukać się podobieństw między opisaną w nim sytuacją a zachowaniem oskarżonego G. M.. W owym orzeczeniu wszak mowa o tym, że „gdy między datą popełnienia czynu a czasem wyrokowania upłynął długi okres czasu. Jeśli sprawca mimo braku kary poprawił się, żył uczciwie, pracował…”, a przecież oskarżony G. M. w analogicznym okresie był tymczasowo aresztowany w innej sprawie, na co zresztą obrońcy w innej części apelacji powoływali się.

Sąd I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku przywołał okoliczności faktyczne i prawne, które miał na uwadze przy wymiarze kary (str. 32-34), a że odpowiadały one dyrektywom wymiaru kary z art. 53 § 1 i § 2 k.k. w zw. z art. 56 k.k., w tym zakresie, w którym nie doszło do zmiany wyroku, brak było podstaw do kwestionowania orzeczonych rozstrzygnięć. Pamiętać przy tym należy, że ingerencja w nie mogłaby nastąpić tylko w razie rażącej niewspółmierności kar lub środków karnych, a tej nie stwierdzono, uznając wręcz, że – w sytuacji wielości przestępstw – były one relatywnie łagodne.

W związku z postawionym zarzutem, mając na uwadze, że apelację co do kary uważa się za zwróconą przeciwko całości rozstrzygnięcia o karze i środkach karnych (art. 447 § 2 k.p.k.), uwzględniono rozstrzygnięcie zawarte w punkcie 11 zaskarżonego wyroku. Nie stwierdzono jednak, aby było rażąco niewspółmiernie surowe, a w ramach doprecyzowania ustalono, że środek karny orzeczono w związku ze skazaniem za wszystkie czyny przypisane oskarżonemu.

Wobec skonstruowania na nowo ciągów przestępstw popełnionych przez oskarżonego G. M. (z przyczyn opisanych w podsekcji 3.2 niniejszego uzasadnienia) oraz uznania za jedno przestępstwo zachowania przypisanego w punkcie 7, a zarzucanego w punkcie IX części wstępnej oraz zachowania przypisanego w punkcie 8 zaskarżonego wyroku (z przyczyn opisanych w podsekcji 3.2 niniejszego uzasadnienia), które to wraz z czynem przypisanym w punkcie 7, a zarzucanym w punkcie XX części wstępnej, stanowią kolejny ciąg przestępstw, zaszła konieczność wymierzenia na nowo kar oskarżonemu. Czyniąc to, Sąd Apelacyjny miał na uwadze, że wyrok w zakresie kary zaskarżyli tylko obrońcy oskarżonego G. M., a więc orzeczenia w zakresie kar i kary łącznej nie mogły być surowsze niż wymierzone przez sąd I instancji. Nadto, Sąd Apelacyjny uwzględnił, że w wskutek zmian opisów czynów doszło do wyeliminowania z ciągu przestępstw z punktu 6 zaskarżonego wyroku (kwalifikowanego z art. 284 § 2 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k.) czynów z punktów IV i XIII części wstępnej oraz ustalenia, że wchodzą one w skład ciągu przestępstw z punktu 5 zaskarżonego wyroku (kwalifikowanego z art. 284 § 2 k.k.). Logicznie rozumując, uzasadniało to drobne obniżenie kary za ciąg przestępstw z art. 284 § 2 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k., co zaowocowało skazaniem oskarżonego na karę 2 lat i 10 miesięcy pozbawienia wolności. Zarazem, za ciąg przestępstw z art. 284 § 2 k.k. wymierzono karę nie wyższą niż orzekł sąd a quo, czyli karę 2 lat pozbawienia wolności. Z analogicznych przyczyn, w braku zaskarżenia wyroku na niekorzyść oskarżonego G. M., za ustalony na nowo ciąg przestępstw stanowiących oszustwa, wymierzono na mocy art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k. karę nie wyższą niż orzekł sąd meriti, czyli karę 7 miesięcy pozbawienia wolności.

Wymierzając owe kary, uwzględniono wszystkie dyrektywy wymiaru kary z art. 53 § 1 i § 2 k.k., w tym analogiczne okoliczności, które wskazał Sąd Okręgowy, a zwłaszcza znaczny stopień społecznej szkodliwości poszczególnych przestępstw wynikający z wygenerowanych szkód oraz naruszonych dóbr w postaci mienia i zaufania kupieckiego, jak również postaci zamiaru i okoliczności czynów. Wzięto także pod uwagę wielość przestępczych zachowań i mnogość podmiotów pokrzywdzonych. Kary za poszczególne ciągi przestępstw stopniowano, uwzględniając wagę czynów oraz wielość przestępczych zachowań.

Wreszcie, stosując porównywalną zasadę asperacji co do sąd meriti, uchyliwszy (wobec upadku kar jednostkowych) zawarte w punkcie 9 zaskarżonego wyroku rozstrzygnięcie o karze łącznej, w jego miejsce na mocy art. 91 § 2 k.k. w zw. z art. 86 § 1 k.k. według stanu prawnego z 23 czerwca 2020 r. (jako względnego wobec niższej dolnej granicy kary łącznej) w zw. z art. 4 § 1 k.k. połączono orzeczone wyżej wobec oskarżonego G. M. kary i wymierzono mu karę łączną 3 lat i 9 miesięcy pozbawienia wolności. Orzekając tę karę, uwzględniono z jednej strony zbliżone okoliczności przedmiotowe i podmiotowe poszczególnych czynów, podobny czas ich popełnienia i naruszone dobra prawne, a z drugiej – ich mnogość, która wykluczała zbliżenie się do zasady absorpcji.

Mając na uwadze opisane wyżej okoliczności oraz dyrektywy wymiaru kary ujęte w art. 53 k.k., Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w stosunku do oskarżonego G. M. w zakresie kar w ten sposób, że:

- w punkcie II.1.f) za ustalony na nowo ciąg przestępstw z punktu 5 na mocy art. 284 § 2 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k. skazał oskarżonego na karę 2 lat pozbawienia wolności,

- w punkcie II.2.h) za ustalony na nowo ciąg przestępstw z punktu 6 na mocy art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k. skazał oskarżonego na karę 2 lat i 10 miesięcy pozbawienia wolności,

- w punkcie II.3.c) za ustalony na nowo ciąg przestępstw z punktu 7 na mocy art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k. skazał oskarżonego na karę 7 miesięcy pozbawienia wolności,

- w punkcie II.4 uchylił rozstrzygnięcie zawarte w punkcie 9 i w to miejsce na mocy art. 91 § 2 k.k. w zw. z art. 86 § 1 k.k. według stanu prawnego z 23 czerwca 2020 r. w zw. z art. 4 § 1 k.k. połączył orzeczone wyżej wobec oskarżonego G. M. kary i wymierzył mu karę łączną 3 lat i 9 miesięcy pozbawienia wolności.

Wniosek

Zmiana zaskarżonego wyroku poprzez złagodzenie kar jednostkowych i kary łącznej orzeczonych wobec oskarżonego

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wobec skonstruowania na nowo ciągów przestępstw popełnionych przez oskarżonego G. M. w sposób nieco bardziej korzystny dla niego, wnioski co do wymiaru kar jednostkowych oraz kary łącznej wobec oskarżonego zasługiwały po części na uwzględnienie.

3.6.

Wniosek pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G. o uzupełnienie wyroku/zażalenie na koszty.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Traktując pismo pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego (...) jako zażalenie na rozstrzygnięcie o kosztach wydane przez sąd I instancji, rozpoznano je wraz z apelacją. Było ono uzasadnione.

Przede wszystkim, zauważyć należy, że wobec skazania oskarżonego G. M., zgodnie z art. 627 k.p.k. należało zasądzić od niego na rzecz oskarżycieli posiłkowych poniesione przez nich wydatki. Rozstrzygnięcie takie zapadło w punkcie 12 zaskarżonego wyroku, w którym zasądzono zwrot kosztów zastępstwa adwokackiego dla oskarżycieli posiłkowych: (...) S.A., M. B. (1), (...) S.A. z siedzibą we W. oraz (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K.. Z powodów niewyjaśnionych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku pominięto oskarżyciela posiłkowego (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G., który to miał analogiczne prawo do zasądzenia stosownych kosztów jak pozostali oskarżyciele posiłkowi.

Pełnomocnik przedstawił faktury opiewające na kwoty 1845 zł i 2091 zł (k. 1857-1859), wykazując tym samym poniesione przez oskarżyciela posiłkowego (...) koszty zastępstwa procesowego w niniejszej sprawie.

Stosownie do § 15 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.2015.1800 ze zm.) opłaty stanowiące podstawę zasądzania kosztów zastępstwa prawnego i kosztów adwokackich ustala się z uwzględnieniem stawek minimalnych określonych w rozdziałach 2-4. Zgodnie z § 11 ust. 1 pkt 2 w zw. z ust. 7 stawki minimalne za czynności pełnomocnika w śledztwie wynoszą 600 zł, zgodnie z § 11 ust. 2 pkt 5 w zw. z ust. 7 stawki minimalne za czynności pełnomocnika przed sądem okręgowym jako pierwszą instancją – 1200 zł, a w myśl § 17 pkt 1 w sprawach, w których rozprawa trwa dłużej niż jeden dzień, stawka minimalna ulega podwyższeniu za każdy następny dzień o 20%. W niniejszej sprawie odbyło się 11 terminów rozpraw, co sprawiało, że wedle stawki minimalnej koszty zastępstwa wynosiły: 600 zł + 1200 + 10 x 20% z 1200 zł = 4200 zł.

Dodatkowo, w myśl ust. 3 tego paragrafu opłatę w sprawach wymagających przeprowadzenia rozprawy ustala się w wysokości przewyższającej stawkę minimalną, która nie może przekroczyć sześciokrotności tej stawki, ani wartości przedmiotu sprawy, jeśli uzasadnia to: 1) niezbędny nakład pracy adwokata, w szczególności poświęcony czas na przygotowanie się do prowadzenia sprawy, liczba stawiennictw w sądzie, w tym na rozprawach i posiedzeniach, czynności podjęte w sprawie, w tym czynności podjęte w celu polubownego rozwiązania sporu, również przed wniesieniem pozwu; 2) wartość przedmiotu sprawy; 3) wkład pracy adwokata w przyczynienie się do wyjaśnienia okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, jak również do wyjaśnienia i rozstrzygnięcia istotnych zagadnień prawnych budzących wątpliwości w orzecznictwie i doktrynie; 4) rodzaj i zawiłość sprawy, w szczególności tryb i czas prowadzenia sprawy, obszerność zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego lub biegłych sądowych, dowodu z zeznań świadków, dowodu z dokumentów, o znacznym stopniu skomplikowania i obszerności.

Skoro kwota wykazana fakturami 3936 zł nie przewyższała owych stawek, należało zasądzić ją w całości. Uczyniono to, zmieniając rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego w tym punkcie, w którym zawarte były pozostałe orzeczenia o zwrocie kosztów przeciwnikom procesowym. Zmieniono zaskarżony wyrok w punkcie 12 po tiret trzecie wprowadzając zwrot „kwotę 3 936 zł (trzy tysiące dziewięćset trzydzieści sześć złotych) na rzecz (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G. tytułem zwrotu kosztów zastępstwa adwokackiego w śledztwie i w postępowaniu pierwszoinstancyjnym”.

Wniosek

Zasądzenie od oskarżonego G. M. na rzecz (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G. zwrotu kosztów zastępstwa adwokackiego w śledztwie i w postępowaniu pierwszoinstancyjnym w kwocie 3936 zł.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wobec zasadności zarzutu w całości, związany z nim wniosek został uwzględniony.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Rozstrzygnięciami sądu pierwszej instancji utrzymanymi w mocy w stosunku do oskarżonego G. M. były:

- wszystkie zawarte w zaskarżonym wyroku co do winy z wyjątkiem zmian wartości przywłaszczonych rzeczy (i wynikających z tego dwóch zmian kwalifikacji prawnej i zmian w zakresie konfiguracji ciągów), potraktowania zachowania przypisanego w punkcie 7, a zarzucanego w punkcie IX części wstępnej oraz zachowania przypisanego w punkcie 8 zaskarżonego wyroku jako jednego czynu z art. 286 § 1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 § 1 k.k. według stanu prawnego z 23 czerwca 2020 r. w zw. z art. 4 § 1 k.k., a także zmian w zakresie dwóch początkowych dat przywłaszczenia i jednej daty powierzenia rzeczy, opisanych szczegółowo w punktach II.1-3 wyroku,

- wszystkie co do środków kompensacyjnych i środków karnych z wyjątkiem opisanych szczegółowo punktach II.5-6 wyroku,

- wszystkie co do kosztów procesu.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Zarzuty apelacji obrońcy w tym zakresie okazały się zasadniczo bezzasadne ( vide podsekcja 3.1-3.2), a sąd odwoławczy nie stwierdził w tym zakresie bezwzględnych przyczyn odwoławczych.

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zmiana w stosunku do oskarżonego G. M. w ten sposób, że:

1) w punkcie 5:

a) ustalono, że w skład ciągu przestępstw wchodzą również:

- czyn zarzucany w punkcie IV części wstępnej, przy czym wartość przywłaszczonej rzeczy ustalono na kwotę 186 960 zł brutto, a za kwalifikację prawną przyjęto art. 284 § 2 k.k.,

- czyn zarzucany w punkcie XIII części wstępnej, przy czym wartość przywłaszczonej rzeczy ustalono na kwotę 186 960 zł brutto, początkową datę przywłaszczenia – na 30 lipca 2018 r., a za kwalifikację prawną przyjęto art. 284 § 2 k.k.,

b) co do czynu zarzucanego w punkcie VI części wstępnej, ustalono wartość przywłaszczonej rzeczy na kwotę 84 870 zł brutto,

c) co do czynu zarzucanego w punkcie VII części wstępnej, ustalono wartość przywłaszczonej rzeczy na kwotę 84 870 zł brutto,

d) co do czynu zarzucanego w punkcie VIII części wstępnej, ustalono wartość przywłaszczonej rzeczy na kwotę 84 870 zł brutto, a początkową datę przywłaszczenia na 31 października 2018 r.,

e) co do czynu zarzucanego w punkcie XIV części wstępnej, ustalono wartość przywłaszczonej rzeczy na kwotę 46 740 zł brutto,

f) za tak ustalony na nowo ciąg przestępstw na mocy art. 284 § 2 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k. skazano oskarżonego na karę 2 lat pozbawienia wolności;

2) w punkcie 6:

a) z ciągu przestępstw wyeliminowano czyny z punktów IV i XIII części wstępnej,

b) co do czynu zarzucanego w punkcie III części wstępnej, ustalono wartość przywłaszczonej rzeczy na kwotę 231 240 zł brutto,

c) co do czynu zarzucanego w punkcie XI części wstępnej, ustalono wartość przywłaszczonej rzeczy na kwotę 231 240 zł brutto,

d) co do czynu zarzucanego w punkcie XII części wstępnej, ustalono wartość przywłaszczonej rzeczy na kwotę 241 080 zł brutto,

e) co do czynu zarzucanego w punkcie XVI części wstępnej, ustalono wartość przywłaszczonej rzeczy na kwotę 231 240 zł brutto,

f) co do czynu zarzucanego w punkcie XVII części wstępnej, ustalono wartość przywłaszczonej rzeczy na kwotę 369 000 zł brutto,

g) co do czynu zarzucanego w punkcie XVIII części wstępnej, ustalono, że koparko-ładowarka została powierzona na podstawie umowy z dnia 16 lipca 2015 r.,

h) za ustalony na nowo ciąg przestępstw na mocy art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k. skazano oskarżonego na karę 2 lat i 10 miesięcy pozbawienia wolności;

3) w punktach 7 i 8:

a) co do zachowania przypisanego w punkcie 7, a zarzucanego w punkcie IX części wstępnej oraz zachowania przypisanego w punkcie 8, ustalono, że stanowią one jeden czyn z art. 286 § 1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 § 1 k.k. według stanu prawnego z 23 czerwca 2020 r. w zw. z art. 4 § 1 k.k.,

b) co do czynu przypisanego w punkcie 7, a zarzucanego w punkcie XX części wstępnej, ustalono wysokość niekorzystnego rozporządzeniem mieniem w postaci koparki kołowej marki C. (...) na kwotę 98 400 zł brutto, a koparko-ładowarki marki C. (...) na kwotę 73 800 zł brutto, zaś łączną wysokość strat na kwotę 172 200 zł brutto,

c) za ustalony na nowo ciąg przestępstw na mocy art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k. skazano oskarżonego na karę 7 miesięcy pozbawienia wolności;

4) w punkcie 9 uchylono zawarte tam rozstrzygnięcie i w to miejsce na mocy art. 91 § 2 k.k. w zw. z art. 86 § 1 k.k. według stanu prawnego z 23 czerwca 2020 r. w zw. z art. 4 § 1 k.k. połączono orzeczone wyżej wobec oskarżonego G. M. kary i wymierzono mu karę łączną 3 lat i 9 miesięcy pozbawienia wolności;

5) w punkcie 10:

a) wyeliminowano zawarte tam sformułowania: „uznając iż znacznie utrudnione jest szacowanie szkody w rozumieniu cywilistycznym” oraz „przypominając, że w myśl § 3 wskazanego artykułu orzeczenie nawiązki nie stoi na przeszkodzie dochodzenia przez pokrzywdzonych niezaspokojonej części roszczenia w drodze postępowania cywilnego”,

b) uchylono rozstrzygnięcie o orzeczeniu nawiązki na rzecz pokrzywdzonego (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W.,

c) uchylono rozstrzygnięcie o orzeczeniu nawiązki na rzecz pokrzywdzonego (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G. i w to miejsce na mocy art. 46 § 1 k.k. orzeczono wobec oskarżonego G. M. odszkodowanie na rzecz tego pokrzywdzonego w kwocie 120 000 zł z tytułu czynu zarzucanego w punkcie IX, a przypisanego w punkcie 7,

d) uchylono rozstrzygnięcie o orzeczeniu nawiązki na rzecz pokrzywdzonego (...) S.A. z siedzibą we W. i w to miejsce na mocy art. 46 § 1 k.k. orzeczono wobec oskarżonego G. M. odszkodowanie na rzecz tego pokrzywdzonego w kwocie 231 240 zł z tytułu czynu zarzucanego w punkcie XI, a przypisanego w punkcie 6,

e) uchylono rozstrzygnięcie o orzeczeniu nawiązki na rzecz pokrzywdzonego (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K. i w to miejsce na mocy art. 46 § 1 k.k. orzeczono wobec oskarżonego G. M. odszkodowanie na rzecz tego pokrzywdzonego w kwocie 149 235,90 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 22 sierpnia 2018 r. z tytułu czynu zarzucanego w punkcie XV, a przypisanego w punkcie 6,

f) uchylono rozstrzygnięcie o orzeczeniu nawiązki na rzecz pokrzywdzonego (...) M. B. (1) z siedzibą w P. i w to miejsce na mocy art. 46 § 1 k.k. orzeczono wobec oskarżonego G. M. odszkodowanie na rzecz tego pokrzywdzonego w kwocie 172 200 zł z tytułu czynu zarzucanego w punkcie XX, a przypisanego w punkcie 7,

g) w zakresie rozstrzygnięcia o nawiązce na rzecz (...) S.A. z siedzibą we W. ustalono, że orzeczono ją tylko z tytułu czynów zarzucanych w punktach XXI i XXII, a przypisanych w punkcie 5, a nadto na mocy art. 46 § 1 k.k. orzeczono wobec oskarżonego G. M. odszkodowanie na rzecz tego pokrzywdzonego w kwocie 241 080 zł z tytułu czynu zarzucanego w punkcie XII, a przypisanego w punkcie 6, a także odszkodowanie w kwocie 186 960 zł z tytułu czynu zarzucanego w punkcie XIII, a przypisanego w punkcie 5,

h) w zakresie rozstrzygnięcia o nawiązce na rzecz (...) z/s w M. ustalono, że orzeczono ją tylko z tytułu czynów zarzucanych w punktach XVIII, XIX i XXIV, a przypisanych w punktach 5 i 6,

6) w punkcie 11 ustalono, że środek karny orzeczono w związku ze skazaniem za wszystkie czyny przypisane oskarżonemu;

7) w punkcie 12 po tiret trzecie wprowadzono zwrot „kwotę 3 936 zł (trzy tysiące dziewięćset trzydzieści sześć złotych) na rzecz (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G. tytułem zwrotu kosztów zastępstwa adwokackiego w śledztwie i w postępowaniu pierwszoinstancyjnym”.

Zwięźle o powodach zmiany

Zmiany w zakresie wartości przywłaszczonych rzeczy (i wynikające z tego dwie zmiany kwalifikacji prawnej oraz skonfigurowanie na nowo ciągów przestępstw), potraktowanie zachowania przypisanego w punkcie 7, a zarzucanego w punkcie IX części wstępnej oraz zachowania przypisanego w punkcie 8 zaskarżonego wyroku jako jednego czynu z art. 286 § 1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 § 1 k.k. według stanu prawnego z 23 czerwca 2020 r. w zw. z art. 4 § 1 k.k., a także zmiany w zakresie dwóch początkowych dat przywłaszczenia i jednej daty powierzenia rzeczy, dotyczące rozstrzygnięć z punktów 5-7 zaskarżonego wyroku, a dokonane na mocy punktów II.1.a-e, II.2.a-g, II.3.a-b wyroku Sądu Apelacyjnego, nastąpiły z przyczyn szczegółowo wyłuszczonych w podsekcjach 3.1-3.2 niniejszego uzasadnienia.

Zmiany polegające na wymierzeniu nowych kar za popełnione czyny oraz nowej kary łącznej, a także korekty orzeczenia o środku karnym, dokonane na mocy punktów II.1.f, II.2.h, II.3.c, II.4, II.6 wyroku Sądu Apelacyjnego, nastąpiły z przyczyn szczegółowo wyłuszczonych w podsekcji 3.5 niniejszego uzasadnienia.

Zmiany w zakresie środków kompensacyjnych, dokonane na mocy punktu II.5.a-h wyroku Sądu Apelacyjnego, nastąpiły z przyczyn szczegółowo wyłuszczonych w podsekcji 3.2-3.4 niniejszego uzasadnienia.

Zmiana w zakresie orzeczenia o kosztach, dokonana na mocy punktu II.7 wyroku Sądu Apelacyjnego, nastąpiła z przyczyn szczegółowo wyłuszczonych w podsekcji 3.6 niniejszego uzasadnienia.

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

V i VII.

O kosztach sądowych należnych od oskarżonego G. M. orzeczono (punkt VII) na podstawie art. 624 § 1 k.p.k., zwalniając go ich uiszczenia z uwagi na jego sytuację osobistą i majątkową (brak majątku), jak również konieczność odbycia relatywnie długiej kary pozbawienia wolności.

Powyższa reguła nie dotyczyła jednak tej części kosztów procesu, do których należą uzasadnione wydatki stron (art. 616 § 1 pkt 2 k.p.k.).

Stąd, zważywszy, że w postępowaniu odwoławczym doszło do zmiany wyroku na niekorzyść oskarżonego w zakresie odszkodowań na rzecz apelujących oskarżycieli posiłkowych, stosownie do art. 635 k.p.k. w zw. z art. 634 k.p.k. w zw. z art. 627 in fine k.p.k. zasądzono od oskarżonego na rzecz:

- oskarżyciela posiłkowego M. B. (1) kwotę 1680 zł,

- oskarżyciela posiłkowego (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. kwotę 1680 zł,

- oskarżyciela posiłkowego (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K. kwotę 720 zł.

Wartości te wynikały z § 11 ust. 2 pkt 5 w zw. z ust. 7 w zw. z § 17 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.2015.1800 ze zm.) oraz tego, że rozpoznanie sprawy na rozprawie apelacyjnej trwało 3 dni. Uwzględniono też, że pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego (...) był obecny na dwóch terminach rozprawy, wobec czego przypadała mu kwota 1440 zł, ale podlegała ona podziałowi na dwie równe części, gdyż apelował on również w odniesieniu do oskarżonego E. R.. W tym zakresie zaakcentowano pogląd wyrażony w orzecznictwie: „W sytuacji, gdy pełnomocnik reprezentuje kilka osób pobiera opłatę od każdej z nich. Reguła ta nie ma zastosowania wobec obowiązku oskarżonych do zwrotu wydatków kilku oskarżycielom posiłkowym, które to wydatki dzieli się pomiędzy wszystkich oskarżonych zobowiązując ich do zwrotu” (wyrok SA w Krakowie z 25.09.2012 r., II AKa 133/12, LEX nr 1223227).

Sąd Apelacyjny nie miał natomiast wątpliwości, że brak było podstaw prawnych do obciążenia obydwóch oskarżonych tymi kosztami solidarnie. Trafnie bowiem wskazuje się w judykaturze, że nieprawidłowe jest orzeczenie, w którym zasądza się od oskarżonych na rzecz oskarżyciela posiłkowego solidarnie koszty procesu, rozstrzygnięcie takie nie ma bowiem umocowania w przepisach Kodeksu postępowania karnego, w tym przede wszystkim w dziale XIV, a treść art. 633 k.p.k. wprost dowodzi, iż w razie wielości oskarżonych orzeczenie o kosztach powinno być oparte na zasadzie słuszności, a nie na zasadzie solidarności dłużników (art. 366 § 1 k.c.), albowiem zobowiązanie solidarne musi wynikać z ustawy lub czynności prawnej (art. 369 k.c.), a żadna taka podstawa nie jest wskazana przy orzeczeniu kosztów procesu w Kodeksie postępowania karnego (wyrok SA w Lublinie z 16.04.2002 r., II AKa 56/02, KZS 2003/4/76; podobnie wyrok SA we Wrocławiu z 11.09.2014 r., II AKa 242/14, LEX nr 1527320; K. Eichstaedt [w:] Kodeks postępowania karnego. Tom II. Komentarz aktualizowany, red. D. Świecki, LEX/el. 2022, art. 633, teza 8). Sąd Apelacyjny miał przy tym na uwadze, że orzeczenie o kosztach oparte na solidarności zapadło w punkcie 12 tiret czwarte zaskarżonego wyroku, jednak nie sposób było go zmienić, gdyż nie zostało zaskarżone.

7.  PODPIS

SSA Marcin Ciepiela SSA Grzegorz Wątroba SSA Rafał Doros

1.11.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

obrońcy oskarżonego G. M.

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

pkt 5-12 i 14 wyroku

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

1.12.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

2

Podmiot wnoszący apelację

pełnomocnik oskarżycieli posiłkowych (...) S.A. oraz (...) S.A.

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

pkt 10, a pośrednio także pkt 6 w zakresie czynów zarzucanych w punktach XI, XII i XIII

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

1.13.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

3

Podmiot wnoszący apelację

pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego M. B. (1)

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

pkt 10, a pośrednio także pkt 7 w zakresie czynu zarzucanego w punkcie XX

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

1.14.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

4

Podmiot wnoszący apelację

pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K.

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

pkt 10, a pośrednio pkt 6 w zakresie czynu zarzucanego w punkcie XV

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

1.15.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

5

Podmiot wnoszący apelację

pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G.

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

pkt 10, a pośrednio pkt 7 w zakresie czynu zarzucanego w punkcie IX

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana