Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

Przewodniczący

Sędzia SA Marek Charuza

Sędziowie

SSA Iwona Hyła (spr.)

SSA Aleksander Sikora

Protokolant

Jolanta Stańczak

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 192/22

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 9 lutego 2022 r. sygn. akt XVIK 86/19

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☒

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

Apelacja prokuratora.

Zarzuty:

1. błąd w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę orzeczenia mający wpływ na treść orzeczenia poprzez przyjęcie przez Sąd I instancji, że w świetle w materiału dowodowego T. K. nie dopuścił się zarzuconego mu przestępstwa z art. 56 § 1 i 2 k.k.s. w zw z art. 62 § 2 k.k.s. w zw z art. 6 § 2 k.k.s. w zw. z art. 7 § 1 k.k.s., polegający w szczególności na braku przyznania przez Sąd meriti waloru wiarygodności wyjaśnieniom złożonym przez A. L. w toku postępowania przygotowawczego, podczas gdy prawidłowa ocena dowodów przeprowadzonych przez Sądem I instancji, w tym wyjaśnień A. L., Ł. Ł., wskazuje jednoznacznie, że T. K. wspólnie z Ł. Ł. doprowadził do pozyskania dla potrzeb procederu „znikającego podatnika" P.H.U. (...), wiedząc jaki jest cel wprowadzenia tego podmiotu do łańcucha transakcyjnego z udziałem L. (...) s.r.o. oraz (...) sp. z o.o., tym samym popełnił zarzucone mu przestępstwo skarbowe,

2.błąd w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę orzeczenia i mający wpływ na jego treść, poprzez przyjęcie przez Sąd I instancji, że w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego oskarżeni A. L., Ł. Ł. i J. K. nie dopuścili się przestępstwa z art. 299 § 1i 5 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i w konsekwencji uniewinnienie ich od zarzutu popełnienia w/w przestępstwa, podczas gdy prawidłowa ocena zgromadzonego w toku postępowania przed Sądem materiału dowodowego, a w szczególności analiza historii pozyskanych w sprawie rachunków bankowych w powiązaniu z wyjaśnieniami J. K. i A. L., prowadzi do wniosków przeciwnych,

3.obrazę przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonym A. L., J. K., Ł. Ł. i S. K. w pkt 2 sentencji wyroku, a to art. 62 § 2 k.k.s. w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 stycznia 2017 roku poprzez błędne przyjęcie, w świetle ustalonego przez Sąd I instancji stanu faktycznego w zakresie dotyczącym wystawiania faktur VAT przez P.H.U (...) i w zakresie dotyczącym wprowadzenia tych faktur do dokumentacji księgowo finansowej (...) sp. z o.o., że wystawienie w imieniu P.HU J. K. faktur VAT nie dokumentujących rzeczywistych czynności prawnych nie wyczerpywało znamion w/w czynu zabronionego, podczas gdy prawidłowa subsumpcja ustalonego stanu faktycznego pod obowiązujące przepisy ustawy Kodeks karny skarbowy prowadzi do wniosków przeciwnych,

4. obrazę prawa materialnego w przypadku nie dotyczącym kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu, a to art. 45 § 1 k.k., poprzez orzeczenie wobec J. K. i A. L. przepadku osiągniętej korzyści majątkowej w kwocie po 9.000 złotych, a wobec S. K. przepadku osiągniętej korzyści majątkowej w kwocie 3.000 złotych, podczas gdy przepadku korzyści majątkowej nie orzeka się, jeżeli korzyść majątkowa lub jej równowartość podlega zwrotowi pokrzywdzonemu lub innemu podmiotowi, zaś w wyniku przestępstw i przestępstw skarbowych, których popełnienie przypisano w/w pokrzywdzonemu Skarbowi Państwa wyrządzono szkodę w kwocie 118.357,18 złotych,

5. obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na treść orzeczenia, a to art. 413 § 2 pkt 1 k.p.k. polegającą na zaniechaniu dokładnego określenia, w punkcie 2a sentencji wyroku, czynu przypisanego oskarżonym A. L., S. K., J. K., poprzez brak wskazania wysokości korzyści majątkowej osiągniętej przez w/w w wyniku popełnienia przestępstwa z art. 271 § 3 k.k.,

6. błąd w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę orzeczenia, mający wpływ na jego treść, poprzez nieprawidłowe wyliczenie, w ramach uzasadnienia orzeczenia, wysokości korzyści majątkowej osiągniętej z tytułu przypisanych przestępstw przez A. L., J. K. i S. K., podczas gdy ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że oskarżeni osiągnęli korzyść majątkową w kwocie 118.357,18 złotych.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Zarzut 1 niezasadny.

W sprawie nie doszło do poczynienia przez sąd I instancji błędnych ustaleń faktycznych w zakresie dotyczącym oskarżonego T. K.. Zarzut ten jest zdecydowanie chybiony. Brak jest wszak niewątpliwych i przekonujących dowodów wskazujących na sprawstwo oskarżonego T. K.. Zaprezentowane przez apelującego argumenty stanowią wyłącznie polemikę z oceną dowodów przeprowadzoną przez sąd I instancji, w związku z czym nie stanowią skutecznej przeciwwagi do tez zawartych w pisemnym uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Sąd Okręgowy miał wszak na uwadze, iż w sprawie – poza wyjaśnieniami współoskarżonego A. L. brak jest jakichkolwiek dowodów pozwalających bez żadnych wątpliwości stwierdzić, że oskarżony T. K. miał w ogóle wiedzę na temat organizowanej przez niego karuzeli podatkowej, a nadto świadomość, charakter i rozmiar podjętych przez niego działań mających na celu wyłudzenie zwrotu podatku VAT od Skarbu Państwa. Sąd Okręgowy szczegółowo rozważał i oceniał depozycje procesowe A. L. i nie potraktował ich bynajmniej w sposób wybiórczy, jak sugeruje to skarżący. Rację ma zatem sąd I instancji konstatując, iż w toku postępowania nie ustalono, aby T. K. faktycznie dopuścił się zarzucanego mu czynu. J. K. nie prowadził z nim żadnych rozmów na temat handlu ołowiem. Na faktyczny udział T. K. w procederze nie wskazywał również Ł. Ł., czy S. K.. Zdecydowanie należy podzielić pogląd sądu meriti, że A. L. nie przekazał miarodajnych informacji wskazujących na to, aby oskarżony T. K. dopuścił się zarzucanego mu czynu. Jego wyjaśnienia nie były bowiem konsekwentne w zakresie udziału oskarżonego T. K. w procederze. Podzielić należy szczegółową ocenę wyjaśnień oskarżonego L., dotyczącą T. K.. Podczas pierwszych wyjaśnień oskarżony L. wypowiadając się na temat oskarżonego K. wskazał, że „słupa odnalazł w ten sposób, że namierzył T. K. (T. z L.), który poznał go z Ł. Ł.. Ten zaś z kolei (a zatem Ł. Ł.) powiedział A. L., że zorganizuje transakcję przez J. K., prowadzącego firmę budowlaną. Do tej rozmowy doszło w Ż., w okolicach T. i podczas tej rozmowy miał być obecny oskarżony K.. Oskarżony wskazywał również na rozmowy na temat podziału korzyści pomiędzy tymi osobami. I choć ta część wyjaśnień mogłaby wydawać się jasna i przekonująca, to już wobec dalszych jego wypowiedzi w tym zakresie w toku konfrontacji z Ł. Ł., a także składanych w toku rozprawy wyjaśnień, udział w procederze oskarżonego T. K. nie jawi się już wcale jako oczywisty. Oskarżony L. bowiem, wyjaśniając w dniu 4 stycznia 2019 roku co do udziału T. K. w procederze, na pytanie przesłuchującego nie wskazał, aby miał wprost prosić T. K. o znalezienie słupa do karuzeli podatkowej, a jednocześnie podał, że nic mu nie mówił o ewentualnym wynagrodzeniu za znalezienie podmiotu, który miałby być słupem w całym procederze. Podczas tego przesłuchania, oskarżony L. wyraził jedynie przypuszczenie, że oskarżony K. musiał mieć świadomość, jaki jest faktyczny cel poszukiwań oskarżonego, choć nie podał zarazem konkretnych okoliczności za tym przemawiających. Oskarżony L. podał wówczas, że oskarżonego K. spotkał jedynie przypadkiem i napomknął mu o temacie zakupu ołowiu z zagranicy, jednak bez szczegółowych ustaleń w tym zakresie. Znamienna jest również część wyjaśnień oskarżonego złożona w toku konfrontacji z Ł. Ł., który zaprzeczył wówczas w sposób kategoryczny, aby zarówno on, jak i T. K. mieli otrzymywać jakiekolwiek środki pieniężne lub aby oskarżony Ł. Ł. zajmował się dzieleniem środków pieniężnych. W odpowiedzi na to stwierdzenie, A. L. przyznał, że nie przekazywał żadnych pieniędzy Ł. Ł.. Wskazał, że nie wie w jaki sposób T. K. i Ł. Ł. rozliczali się między sobą. Nie wie również, czy to nastąpiło w gotówce. Nie był świadkiem takiego rozliczenia, a nawet nie wie, czy do takiego rozliczenia w ogóle pomiędzy nimi doszło. W tych okolicznościach rację miał Sąd Okręgowy konstatując, iż twierdzenia oskarżonego A. L. co do udziału T. K., jego świadomości co do charakteru podejmowanych działań były na tyle chwiejne, że nie pozwalały na skuteczne obalenie twierdzeń oskarżonego T. K., zwłaszcza, iż z wypowiedzi oskarżonego L. wcale nie wynika, aby oskarżony K. miał świadomość przestępczego charakteru działań oskarżonego L.. Oskarżony L. wyjaśnił przecież, że on nigdy nie twierdził i nie twierdzi, że oskarżony K. miał szczegółową wiedzę na temat procederu, zaś odnośnie uzgadniania szczegółów dotyczących transakcji to uczestniczyły w tym tylko 3 osoby: oskarżony L., Ł. i J. K.. Jednocześnie zauważyć należy, że i w toku rozprawy, oskarżony L. podał, że jakkolwiek oskarżony K. miał go poznać z Ł. Ł. to jednak nigdy nie uzgadniał z nim nic odnośnie transportów ołowiu. Oskarżony L. ponownie w toku rozprawy wskazywał, że nie wie, czy T. K. osiągnął jakąkolwiek korzyść majątkową, czy aby miał świadomość, że chodzi tutaj o tzw. „znikającego podatnika”, czy o firmę, która musi złamać cenę i pełnić rolę słupa. Wyjaśnił także, że nie przekazywał K. informacji, że w procederze chodzi o wyłudzenie, bądź niezapłacenie podatku VAT. Nie mówił mu również co dostanie, jak znajdzie taki podmiot. Po raz kolejny podał, że jednak nie szukał celowo K., po to aby ten wskazał taki podmiot. Wobec powyższego istotnie trudno uznać twierdzenia oskarżonego L. odnoszące się do udziału T. K. w ocenianym procederze za wystarczające do przypisania mu odpowiedzialności za zarzucany mu czyn, zwłaszcza, że prokurator nie przedstawił jakiegokolwiek innego dowodu, który potwierdziłby (czy w ogóle wskazywałby) na jego sprawstwo. Skoro więc ocena zebranych w sprawie dowodów, a więc przede wszystkim wyjaśnień oskarżonych, w tym zwłaszcza A. L., zeznań świadków i dokumentów dokonana została przez Sąd Okręgowy z należytą starannością i wnikliwością, nie zawiera błędów natury logicznej, jest zgodna ze wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego, to pozostaje ona pod ochroną art. 7 k.p.k., w ramach której to normy sąd ma prawo uznać za wiarygodne zeznania świadka (lub wyjaśnienia oskarżonego), co do niektórych przedstawionych przez niego okoliczności i nie dać wiary zeznaniom tego samego świadka (czy też wyjaśnieniom oskarżonego), co do innych okoliczności - pod warunkiem jednak, że swoje stanowisko w tej kwestii w sposób przekonujący uzasadni, co niewątpliwie uczynił sąd meriti w niniejszej sprawie.

Zarzuty od 2 do 6.

Zarzuty zasadne.

W całości przyznać trzeba rację argumentacji zawartej w punktach od 2 do 6 w środku odwoławczym wniesionym przez prokuratora. I choć sąd I instancji wiele miejsca poświęcił rozważaniom prawnym w zakresie postawionych oskarżonym zarzutom z art. 299 § 1 i 5 k.k. w zw. z art. 12 k.k. oraz powodom, dla których uznał, iż tzw. puste faktury nie mogą stanowić przedmiotu przestępstwa skarbowego z art. 62 § 2 k.k.s., to zauważyć trzeba, że poglądy te są odosobnione i sprzeczne z dotychczasowym utrwalonym już w tej mierze orzecznictwem. Jednocześnie zwraca Sąd Apelacyjny uwagę, iż poglądy judykatury pozostają jednolite i zgodne w poruszanych dwóch kwestiach oraz nie ujawniły się jakikolwiek powody, aby utrwalone już w tej mierze orzecznictwo miało ulec dezaktualizacji, zaś dokonane przez ustawodawcę zmiany w treści art. 62 k.k.s. jedynie utwierdzają w słuszności odnośnie dotychczasowej interpretacji tego przepisu.

W pierwszej kolejności należy się odnieść do sygnalizowanego przez sąd I instancji braku możliwości przypisania - pomimo poczynionych okoliczności stanu faktycznego - popełnienia także przestępstwa skarbowego z art. 62 § 2 k.k.s. w zw. z art. 56 § 2 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 k.k.s. w zw. z art. 7. § 1 k.k.s. oskarżonym J. K., A. L., Ł. Ł. oraz S. K. w zakresie w jakim w imieniu P.U.H. (...) wystawiono faktury VAT na rzecz (...) sp. z o.o. oraz w jakim podmiot ten nie uwzględnił w składanych deklaracjach VAT transakcji przeprowadzonych w ramach łańcucha transakcyjnego L. (...) sp. z o.o. W tym zakresie sąd I instancji stwierdził, że skoro J. K. nie był rzeczywistym uczestnikiem transakcji to fakt wystawienia nierzetelnych faktur pozostawał poza dyspozycją art. 62 § 2 k.k.s., a nadto, skoro transakcje nie miały miejsca, to nie był obowiązany do ich uwzględnienia w ramach składanych deklaracji VAT 7. W powyższym zakresie Sąd I instancji powołał się również między innymi na uregulowania wynikające z art. 108 ust 1 ustawy o podatku od towarów i usług.

Rację ma w tym zakresie prokurator wskazując, że „unormowanie z art. 108 ust. 1 ustawy VAT stanowi wyraz implementacji do krajowego porządku prawnego art. 203 dyrektywy 2006/112/ WE stanowiącego, że każda osoba, która wykazuje VAT na fakturze, jest zobowiązana do zapłaty VAT". Norma ta została ustanowiona celem zapobieżenia niebezpieczeństwu uszczuplenia wpływów podatkowych przez odliczenie podatku wykazanego na fakturze przez jej odbiorcę, a zatem uznać należy, że przepis ten ma przede wszystkim charakter prewencyjny. Przepis ten nie ma zatem zapewniać wierzycielowi fiskalnemu profitów z wystawiania fikcyjnych faktur, lecz odwrotnie, ma za zadanie wyeliminowanie z obrotu prawnego i gospodarczego tego niekorzystnego zjawiska. Jest to więc szczególny rodzaj zobowiązania podatkowego, niestanowiący typowego podatku VAT, który można byłoby uszczuplić". Przyjąć zatem trzeba, że i przed 1 stycznia 2017 r. przedmiotem bezpośredniego działania czynu wystawienia faktury lub rachunku w sposób nierzetelny była również faktura pusta (fikcyjna), tj. obrazująca zdarzenie, które nie miało miejsca w rzeczywistości. Wystawca takiej faktury ma obowiązek uiścić podatek należny w niej wykazany jednakże odbiorca nie ma prawa do odliczenia podatku naliczonego wynikającego z tej faktury. Jeżeli zatem odbiorca faktury pustej dokona odliczenia podatku naliczonego, to – bez względu na postać uszczerbku finansowego (uszczuplenie albo nienależny zwrot) – dochodzi do naruszenia dobra chronionego przepisem art. 62 § 2 k.k.s., tj. mienia Skarbu Państwa. Do samego ataku na dobro prawne dochodzi w momencie realizacji znamion czynu zabronionego z art. 62 § 2 k.k.s., tj. w czasie wystawienia faktury pustej. Sprawca stwarza bowiem niebezpieczeństwo spowodowania uszczerbku finansowego. Takie jest ratio legis kryminalizacji tego zachowania. Nie ma przy tym znaczenia okoliczność wprowadzenia tej faktury do obrotu, nie ma również znaczenia, czy wystawca pustej faktury zapłaci w trybie art. 108 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług podatek wykazany w fakturze. Podatek należny w konstrukcji podatku VAT powstaje w związku z czynnością opodatkowaną, tzn. w związku ze zdarzeniem gospodarczym. W wypadku faktur pustych nie mamy do czynienia z żadnym zdarzeniem gospodarczym, powstanie obowiązku zapłaty podatku znajduje swoją przyczynę w samym fakcie wystawienia faktury. Oznacza to, że pod pojęciem podatku kryje się w rzeczywistości sankcja za zachowanie sprzeczne z regułami wystawiania faktur VAT. G. Łabuda [w:] P. Kardas, T. Razowski, G. Łabuda, Kodeks karny skarbowy. Komentarz, wyd. III, Warszawa 2017, art. 62. Nie jest zatem prawidłowe zawężanie przedmiotu ochrony do samego obowiązku podatkowego w rozumieniu normatywnym na płaszczyźnie ordynacji podatkowej, jak sugeruje to sąd meriti.

Zgodnie z treścią art. 4 Ordynacji podatkowej „obowiązkiem podatkowym jest wynikająca z ustaw podatkowych nieskonkretyzowana powinność poniesienia przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach." Powyższe determinowało przyjęcie przez Sąd I instancji, że art. 62 § 2 k.k.s. poprzez art. 62 § 1 k.ks. dotyczy obowiązku podatkowego w rozumieniu Ordynacji podatkowej." Tak jednak nie jest, co trafnie podkreśla w apelacji prokurator. Istotnie z uwagi na przedmiot ochrony treść rozdziału 6 k.k.s. zawiera przepisy penalizujące zachowania polegające na całkowitym lub częściowym uchylaniu się od opodatkowania, nieprawidłowym płaceniu podatków, utrudnianiu prawidłowego wymiaru podatków czy kontroli prawidłowości jego wymiaru od strony przedmiotowej i podmiotowej, mimo to trzeba zauważyć, że uczestnicy stosunków podatkowych mają obowiązki o różnym charakterze (materialnym i formalnym), nie tylko polegające na powinności poniesienia świadczenia pieniężnego. Ich źródłem jest zawsze stosunek prawnopodatkowy, zatem będą one obowiązkami podatkowymi, jakkolwiek niekoniecznie o charakterze materialnym. Trafne jest spostrzeżenie skarżącego, że przepisy art. 62 § 1-3 k.k.s. (zarówno w brzmieniu przed jak i po 1 stycznia 2017 roku) nie posługują się pojęciem obowiązku podatkowego, lecz pojęciem obowiązku, bez konkretyzacji, że chodzi to o obowiązek podatkowy. Sąd Apelacyjny podziela również w całości pogląd wyrażony w wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 28.09.2017 r., II AKa 113/17, LEX nr 2659360: „Nawet faktury niedokumentujące faktycznych transakcji rodzą obowiązek zapłaty wykazanego w nich podatku należnego, a to przesądza o tym, że sprawca wystawiający lub posługujący się tzw. "pustą" fakturą zawsze godzi w obowiązki podatkowe w podatku VAT. To decyduje o tym, że odpowiedzialność takiego sprawcy winna być ukształtowana na podstawie Kodeksu karnego skarbowego. W zależności od układu okoliczności faktycznych w razie narażenia na uszczuplenie lub uszczuplenia podatkowej należności publicznoprawnej w wyniku wystawienia lub posłużenia się " pustą" fakturą zastosowanie będzie mieć kumulatywna kwalifikacja z art. 62 § 2 i art. 56 § 1 k.k.s. w zw. z art. 7 § 1 k.k.s. lub w razie narażenia lub doprowadzenia do nienależnego zwrotu podatkowej należności publicznoprawnej z art. 62 § 2 i art. 76 § 1 k.k.s. w zw. z art. 7 § 1 k.k.s.” W świetle powyższego, mając w szczególności na uwadze cel dla którego wystawiano faktury VAT w imieniu P.U.H. (...) (wykorzystanie przez (...) sp. z o.o. do obniżenia podatku VAT należnego), wskazać należy, że orzeczenie Sądu I instancji w zakresie w jakim nie stwierdzono, by przypisany oskarżonym czyn wyczerpał także znamiona przestępstwa z art. 62 § 2 k.k.s., jest błędne.

Odnosząc się z kolei do przyczyn, dla których uchylono zaskarżony wyrok w odniesieniu do oskarżonych w zakresie uniewinnienia od zarzutu prania brudnych pieniędzy, zauważyć należy, że Sąd meriti w istocie dokonał częściowo ustaleń faktycznych w zakresie zdarzeń, które w ocenie oskarżyciela wyczerpywały znamiona przestępstwa z art. 299 § 1 i 5 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i trafnie określił w jaki sposób dochodziło do poszczególnych transakcji na koncie założonym przez oskarżonego J. K.. Wskazał bowiem, że:

1) po pierwsze, A. L. podczas omawiania warunków transakcji zażądał by J. K. otworzył rachunek bankowy w A. Banku, bowiem w banku tym swój rachunek miał również i sam A. L. (a dokładniej (...) Sp. z o.o.) i chodziło o to, aby nastąpił szybki przepływ środków między wskazanymi rachunkami bankowymi. A. L. chciał również w ten sposób ograniczyć ryzyko, że J. K., który miał pełnić rolę „znikającego podatnika” dokona zaboru pieniędzy, tłumacząc na przykład, że pieniądze te jeszcze do niego nie dotarły, a zatem dniu 24 kwietnia 2015 roku na terenie Ż., w placówce (...) Banku S.A., J. K. otworzył rachunek bankowy o nr (...). Rachunkiem w (...) Banku S.A. o numerze (...) dysponowała z kolei (...) Sp. z o.o. w K.,

2) po drugie, w związku ze sprzedażą ołowiu objętą ramami niniejszego postępowania, L. (...) s.r.o. otrzymała na otwarty na swoją rzecz rachunek bankowy:

- kwotę 127.350 złotych w dniu 24 kwietnia 2015 roku, wpłaconą w placówce bankowej na terenie W., przy czym wpłaty tej dokonywał J. K. a towarzyszył mu w placówce bankowej S. K., zaś sama ta kwota pochodziła od A. L., przy czym na miejscu był obecny również Ł. Ł.,

- kwotę 69.900 złotych w dniu 24 kwietnia 2015 roku przelaną z w/w rachunku bankowego w (...) Banku S.A., otwartego na rzecz J. K.,

- kwotę 8.491,37 złotych w dniu 6 maja 2015 roku przelaną z w/w rachunku bankowego w (...) Banku S.A. otwartego na rzecz J. K.,

- kwotę 195.620,33 złotych w dniu 7 maja 2015 roku przelaną z w/w rachunku bankowego w (...) Banku S.A., otwartego na rzecz J. K.,

- kwotę 195.631,05 złotych w dniu 15 maja 2015 roku przelaną z w/w rachunku bankowego w (...) Banku S.A. otwartego na rzecz J. K..

Łącznie zatem na rachunek L. (...) s.r.o w związku z dostarczeniem ołowiu wpłynęła kwota 596.992,75 złotych .

3) po trzecie, w związku z faktycznym dostarczeniem ołowiu do (...) Sp. z o.o. podmiot ten ( (...) Sp. z o.o.) z otwartego dla siebie rachunku bankowego dokonał na rzecz (...) Sp. z o.o. przelewu następujących kwot pieniężnych:

- kwoty 220.212,16 złotych w dniu 5 maja 2015 roku,

- kwoty 210.188,45 złotych w dniu 14 maja 2015 roku,

- kwoty 209.291,27 złotych w dniu 27 maja 2015 roku.

Łącznie zatem na rachunek (...) Sp. z o.o. z rachunku (...) Sp. z o.o. przelano kwotę 639.691,88 złotych.

Pomimo dokonania takich ustaleń w zakresie przepływu pieniędzy na w/w kontach, sąd I instancji odnosząc się do zarzutów aktu oskarżenia dotyczących popełnienia przestępstw z art. 299 § 1i 5 k.k. w zw. z art. 12 k.k. przez J. K., A. L. Ł. Ł., wskazał, że przypisanie odpowiedzialności karnej za przestępstwo stypizowane w art. 299 k.k. wymaga wykazania istnienia czynu zabronionego (przestępstwa bazowego), o którym mowa w art. 299 § 1 k.k. oraz wykazania że przestępstwo bazowe przyniosło wymierną, realną korzyść majątkową i to tego rodzaju, że środkami płatniczymi pochodzącymi z tej korzyści można było następnie realnie rozporządzać a nadto wykazania działań opisanych w art. 299 § 1 k.k. ukierunkowanych na to, aby udaremnić lub znacznie utrudnić stwierdzenie przestępnego pochodzenia środków płatniczych. Przy czym przestępstwo musi być nadto, zdaniem sądu meriti, objęte innym, odrębnym zamiarem niż zamiar, który zrodził się u sprawcy realizującego przestępstwo bazowe. Jednocześnie sąd I instancji wskazał, że w realiach niniejszej sprawy, oskarżeni J. K., A. L. i Ł. Ł., którym prokurator zarzucił popełnienie czynów z art. 299 § 1 kk i inne, byli jednocześnie sprawcami przestępstwa bazowego. Tymczasem, według sądu meriti działanie oskarżonych od samego początku było kierunkowane na uzyskanie kwoty stanowiącej równowartość ceny sprzedaży ołowiu, a wynikającej z faktur wystawionych przez (...) sp. z o.o. na rzecz (...) sp. z o.o. Przyjęcie zatem, jak uważa tenże sąd, przez spółkę (...) sp. z o.o. kwoty 639.691,88 złotych nie było przejawem innego odrębnego zamiaru popełniania czynu, niż tego, który był postrzegany przez prokuratora za przestępstwo bazowe. Sąd I instancji wskazał również, że prokurator nie wykazał, aby przedstawiciele (...) sp. z o.o. dopuścili się jakiegokolwiek przestępstwa" wobec czego nie sposób przyjąć, że dokonali oni przelewu na rachunek (...) sp. z o.o. środków z korzyści, które uzyskano by z jakiekolwiek przestępstwa. Nadto, Sąd Okręgowy wskazał, że deklaracja VAT 7K została złożona przez (...) sp. z o.o. dopiero w lipcu 2015 roku, wobec czego nie sposób przyjąć, że przelewy, które nastąpiły w kwietniu i maju 2015 roku wyczerpywały znamiona przestępstwa z art. 299 k.k. Sąd meriti zwrócił również uwagę na odmienną wysokość kwoty objętej zarzutem z art. 299 k.k. (639.691,88 złotych) od kwoty stanowiącej korzyść przestępstwa z art. 56 k.k.s. 118.338,88 złotych, co jego zdaniem obrazowało wadliwość konstrukcji przyjętej przez prokuratora w akcie oskarżenia. Sąd również wskazał, że ta sama kwota wadliwie miała stanowić korzyść majątkową, zarówno z przestępstwa z art. 271 k.k., jak i z art. 56 k.k.s., nie dostrzegając przy tym, że przestępstwa te popełniono w warunkach art. 8 § 1 k.k.s. Sąd I instancji powołał się również na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 2013 roku w sprawie 1 KZP 19/13 zgodnie z którą do wypełnienia znamion przestępstwa z art. 299 § 1 kk przez sprawcę czynu źródłowego, z którego bezpośrednio pochodzi rzecz będąca przedmiotem tego przestępstwa, nie może dojść, z natury rzeczy, w drodze podejmowania przez niego zachowań polegających na pierwotnym nabyciu rzeczy " Zdaniem sądu meriti, nie można było w realiach niniejszej sprawy przyjąć, że samo dokonywanie przelewów, czy dokonywanie wypłat gotówkowych było działaniem ukierunkowanym na udaremnienie lub znaczne utrudnienie przestępnego pochodzenia kwoty 639.691,88 złotych. Sąd ten wskazał również, że niewłaściwym jest pogląd organów ścigania, zgodnie z którym możliwe jest równoczesne popełnianie przestępstwa prania brudnych pieniędzy i popełnianie przestępstwa bazowego.

Na wstępie należy podkreślić, iż brzmienie art. 299 § 1 k.k. wskazuje, że przestępstwo prania brudnych pieniędzy wymaga stwierdzenia czynu zabronionego, z którym związane jest pochodzenie korzyści podlegających procederowi „wyprania”, zmierzającego do ich swoistej legalizacji, zamaskowania rzeczywistego pochodzenia i stworzenia przeświadczenia ich uzyskania w wyniku czynności zgodnych z prawem. Przestępstwo otwierające drogę do głównego czynu stypizowanego w art. 299 § 1 k.k. określa się jako przestępstwo bazowe, bez którego nie można skompletować znamion czynu zabronionego z art. 299 § 1 k.k. Jest ono koniecznym komponentem w konstrukcji czynu ujmowanego powszechnie w praktyce jako „pranie brudnych pieniędzy”. W ujawnianych mechanizmach prania brudnych pieniędzy częstym zjawiskiem jest występowanie czynów zabronionych, które związane są z nie w pełni rzeczywistym albo wręcz całkiem pozornym obrotem handlowym i towarzyszącym temu utrwalaniem takich „transakcji” fakturami VAT, które dokumentują wówczas obrót niezgodny z rzeczywistością bądź stwierdzają operacje gospodarcze, które faktycznie nie mają miejsca. Obrót nierzetelnymi fakturami stanowić może jedną z metod prowadzącą do legalizacji wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł. Taka sytuacja miała z dużym prawdopodobieństwem miejsce w przedmiotowej sprawie. Z akt wynika, iż rachunki w A. Banku zostały założone w celu tworzenia pozornie legalnych transakcji związanych z finalnym celem, jaki było popełnienie przestępstwa skarbowego uszczuplenia należności publicznoprawnej. Oskarżeni działając wspólnie i w porozumieniu z J. K., który wystawił fikcyjne faktury, mieli świadomość tego, że zapłata za rzekomy towar nastąpi na założone uprzednio przez nich rachunki bankowe. Środki jakie znalazły się na rachunkach bankowych były korzyścią związaną z realizacją znamion przestępstw bazowych ( art. 271 § 3 k.k. i art. 56 § 2 k.k.s.) i dopiero w stosunku do nich podjęte miały zostać czynności wykonawcze, o których mowa w art. 299 § 1 k.k. Stanowisko to podzielił również Sąd Najwyższy stwierdzając w uchwale 7 sędziów mającej moc zasady prawnej: „ Sprawcą przestępstwa określonego w art. 299 § 1 k.k. może być również sprawca czynu zabronionego, z którego popełnieniem związana jest korzyść stanowiąca przedmiot czynności wykonawczej.” (Uchwała SN(7z) z 18.12.2013 r., I KZP 19/13, OSNKW 2014, nr 1, poz. 1.) Bezdyskusyjne jest zatem, że sprawcy przestępstwa bazowego, mogą również ponosić odpowiedzialność za przestępstwo prania brudnych pieniędzy. Zauważyć także trzeba, że wszystkie opisane przez sąd meriti czynności, o których mowa wyżej, wiążące się z pierwotną wpłatą na konto J. K. przez A. L. pieniędzy, następnie dokonywanymi przez oskarżonych przelewami na rzecz L. (...) s.r.o., jak również przelewami potwierdzającymi rzekomy zakup towaru od K. przez firmę (...) sp. z o.o. i w końcu transakcjami wynikającymi ze sprzedaży na rzecz (...) sp. z o.o. czynione były wyłącznie po to, aby uwiarygodnić rzetelność poszczególnych transakcji (w tym właśnie czynności wynikających z wystawienia nierzetelnych a zatem pustych faktur dokumentujących rzekomą sprzedaż towaru przez firmę (...) na rzecz (...)), a tym samym udaremnić lub znacznie utrudnić stwierdzenie przestępczego pochodzenia kwot stanowiących korzyść wynikającą z uszczuplenia należności publicznoprawnych. Oskarżonym nie zarzucono przecież wyłącznie przyjęcia na rachunek kwoty 639.691,88 złotych (jako jedynego zachowania wyczerpującego znamiona przestępstwa z art. 299 k.k.), lecz zachowanie polegające na podjęciu następnie czynności, które miały na celu udaremnienie lub znaczne utrudnienie przestępczego pochodzenia tych środków pieniężnych, w tym zachowanie polegające na przelewach na rzecz P.H.U. (...), który nie był rzeczywistym uczestnikiem transakcji. Nadto, jako niezrozumiała jawi się argumentacja Sądu I instancji, zgodnie z którą zarzut z art. 299 kk był wadliwy, skoro popełnienie tegoż przestępstwa zapewniało środki finansowe na dalsze popełnianie przestępstwa bazowego. Środki pieniężne stanowiące korzyść majątkową z pierwszej transakcji pozwoliły na przeprowadzenie kolejnych, zatem sprawcy przestępstwa lokowali korzyści majątkowe pochodzące z przestępstwa, częściowo w ten sposób, że popełniali dalsze przestępstwa pozorując prowadzenie legalnej działalności gospodarczej. Kwestia, czy spółka (...) sp. z o.o. była świadomym czy też nieświadomym odbiorcą towaru wprowadzonego na rynek przez znikającego podmika" PHU (...) nie miała znaczenia dla byta przestępstwa z art. 299 § 1i 5 kk popelnionego przez A. L., J. K. i Ł. Ł..

Odnosząc się z kolei to twierdzeń sądu meriti, że zachowania oskarżonych w zakresie przestępstwa z art. 299 § 1 i 5 k.k. nie było objęte odrębnym zamiarem, a dokonywane przelewy w istocie służyły wyłącznie dokonaniu przestępstwa bazowego, w związku z czym nie zostały wypełnione znamiona zarzucanego przestępstwa prania brudnych pieniędzy, to i z tym poglądem nie sposób się zgodzić, skoro jak wyżej wskazano, wykonywane przez oskarżonych transakcje na kontach prowadziły do skutku w postaci udaremnienie lub znacznego utrudnienie przestępczego pochodzenia tych środków pieniężnych a w skład kwot przelewów wchodziły także te, pochodzące z uszczupleń podatkowych. Poza tym, nawet gdyby przyjąć za trafne ustalenia w zakresie działania przez oskarżonych z jednym, góry powziętym zamiarem, w odniesieniu do przestępstwa uszczuplenia należności publicznoprawnej, jak i fałszu intelektualnego oraz prania brudnych pieniędzy, to przecież wcale nie oznacza, że jeden zamiar stanowi o popełnieniu tylko jednego czynu, jak twierdzi sąd meriti, czy też stanowi przestępstwo mogące wyczerpywać jeden przepis ustawy karnej, bo przeczy temu treść art. 11 § 2 k.k. Nadto czym innym jest czyn w sensie ontologicznym, a czym innym czyn w sensie prawnym, zwłaszcza, jeżeli mamy na wadze treść art. 12 k.k. czy też 6 k.k.s. zgodnie z którymi wiele czynów w sensie ontologicznym stanowić może jeden czyn w rozumieniu ustawy Kodeks karny lub Kodeks karny skarbowy. Według definicji zawartej w art. 12 k.k., czyn ciągły stanowi jeden czyn zabroniony. Skoro więc w tym przepisie została przyjęta konstrukcja jednoczynowa, to oczywistym jest, iż mają do niej zastosowanie zasady kumulatywnego zbiegu przepisów ustawy, wynikające z art. 11 § 2 i 3 k.k." (zob. wyrok SA w Łodzi z dnia 13 marca 2008 r., II AKa 17/08, KZS 2009, z. 6, poz. 75; Przyjęcie konstrukcji czynu ciągłego sprawia, że o kwalifikacji prawnej decyduje łączna ocena wszystkich składających się na czyn ciągły zachowań, co sprawia, iż przy przyjęciu tej konstrukcji "nie ma znaczenia kwalifikacja prawna poszczególnych zachowań" (postanowienie SN z dnia 5 grudnia 2008 r., IV KK 203/08). A zatem nie jest wcale wykluczone, aby poszczególne zachowania, które oceniane odrębnie wyczerpywałyby różne przepisy ustawy karnej w rozumieniu art. 11 § 2 k.k. stanowić mogły jeden czyn ciągły po myśli art. 12 § 1 k.k.(poprzednio 12 k.k.).

Zasadna jest konstatacja prokuratora w której przyznaje, że składając wnioski w zakresie wymiaru kary w niniejszej sprawie, prokurator błędnie wniósł o orzeczenie przepadku korzyści majątkowej na podstawie art. 45 § 1 k.k., podczas gdy mając na uwadze dokonane ustalenia stanu faktycznego, winien był w ramach wniosków o wymiar kary wskazać na konieczność orzeczenia obowiązku naprawienia szkody w kwocie 118.338,88 złotych na rzecz Skarbu Państwa reprezentowanego przez Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w K.. Z jednej strony zauważyć trzeba w świetle ustaleń okoliczności stanu faktycznego niniejszej sprawy, iż J. K., S. K. i A. L. osiągnęli w związku z uczestnictwem w procederze pozostającym przedmiotem niniejszej sprawy korzyści majątkowe w kwotach odpowiednio 9.000 złotych, 3.000 złotych i 9.000 złotych, jednakże z dyspozycja art 45 § 1 in fine k.k. wynika wprost, że przepadku nie orzeka się w całości lub w części, jeżeli korzyść lub jej równowartość podlega zwrotowi pokrzywdzonemu lub innemu podmiotowi".

Wniosek

O uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wobec niezasadności argumentacji zawartej w apelacji i nietrafności podniesionego zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych odnoszących się do części wyroku dotyczącej T. K., wniosek o uchylenie i przekazanie sprawy w tej części do ponownego rozpoznania nie zasługiwał na uwzględnienie.

Wobec trafności argumentacji zawartej w apelacji prokuratora w zakresie zarzutów od 2 do 6, Sąd Apelacyjny uchylił zaskarżony wyrok w odniesieniu do oskarżonych J. K., Ł. Ł., S. K. i A. L. w całości i sprawę tych oskarżonych przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Katowicach.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Wyrok w części dotyczącej oskarżonego T. K..

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Z uwagi na niezasadność zarzutów postawionych tej części orzeczenia (rubryka 3.1), jednocześnie mając na uwadze brak przesłanek do działania z urzędu niezależnie od postawionych zarzutów i granic zaskarżenia, Sąd Apelacyjny utrzymał zaskarżony wyrok w mocy w tym zakresie.

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

Uchylono zaskarżony wyrok w odniesieniu do oskarżonych J. K., Ł. Ł., S. K. i A. L. w całości i sprawę tych oskarżonych przekazano do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Katowicach.

☒ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Z uwagi na zasadność zarzutów postawionych w apelacji prokuratora, dotyczących błędu w ustaleniach faktycznych i naruszenia przepisów prawa materialnego, zaskarżony wyrok w odniesieniu do wyżej wskazanych oskarżonych należało uchylić – po myśli art. 454 § 1 k.p.k. w zw. z art. 437 § 2 k.p.k., a ich sprawę przekazać do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Katowicach. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy sąd I instancji będzie miał na uwadze przedstawione wyżej zapatrywania prawne, a także w sposób właściwy zredaguje opis czynów, uwzględniając w nich także wysokość faktycznie osiągniętej korzyści majątkowej.

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

Patrz rubryka 3.1.

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

1.

W odniesieniu do oskarżonego T. K. - na mocy art. 632 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 636 § 1 k.p.k.- kosztami procesu za postępowanie odwoławcze obciążono Skarb Państwa;

2.

Na mocy art. 632 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 636 § 1 k.p.k. w związku z art. 616 § 1 pkt 2 k.p.k. zasądzono od Skarbu Państwa na rzecz oskarżonego T. K. kwotę 1200 (jeden tysiąc dwieście) złotych z tytułu zwrotu wydatków związanych z ustanowieniem obrońcy w postępowaniu odwoławczym;

7.  PODPIS

SSA Iwona Hyła SSA Marek Charuza SSA Aleksander Sikora

1.11.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

prokurator

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

całość wyroku

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☒

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana