Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

Przewodniczący

SSA Michał Marzec (spr.)

Sędziowie

SSA Wiesław Kosowski

SSA Marek Charuza

Protokolant

Jolanta Stańczak

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 119/20

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

wyrok Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 18 grudnia 2019 roku IV K 67/19

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☒

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

zarzut obrazy prawa materialnego:

1.art. 17 § 1 pkt 6 kpk w zw. z art. 101 kk

2.art. 189 § 2 kk

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Bezsporne jest, że wobec czynu przypisanego oskarżonemu w pkt 1 należy stosować przepisy Kodeksu karnego w brzmieniu sprzed 3 sierpnia 2005 roku, z którym to dniem na skutek nowelizacji ustawy zaostrzono granice zagrożenia za ówczesny czyn z art. 189 § 2 kk /obecnie art. 189 §3 kk/. Jedną z konsekwencji tego jest konieczność stosowania przepisów dotyczących przedawnienia karalności do czynu oskarżonego z pkt 1 wyroku przy uwzględnienie granic zagrożenia od 1 roku do 10 lat pozbawienia wolności, a nie powyżej 3 lat jak jest obecnie. Podobnie jest w wypadku czynu z pkt 2, gdyż w dacie czynu był zagrożony karą do 10 lat pozbawienia wolności. Ma racją apelacja , że w dacie popełnienia czynu przez oskarżonego termin przedawnienia dla czynów tak zagrożonych jak zarzucane oskarżonemu wynosił 10 lat, zaś art. 102 kk wydłużał ten termin, w wypadku wszczęcia w okresie przedawnienia postępowania, o kolejne 5 lat. W wypadku czynów oskarżonego przedawnienie liczone według ówcześnie obowiązujących przepisów art. 101 § 1 pkt 3 kk w zw. z art. 102 kk faktycznie nastąpiłoby w 2013 bądź 2014 roku. Apelacja nie dostrzega jednak, że w międzyczasie nastąpiły nowelizacje zarówno przepisu art. 101 kk jak i art. 102 kk. Nowelizacją Kodeksu Karnego, która weszła w życie w dniu 3 sierpnia 2005 roku /Dz.U.2005.132.1109 art. 1/ wprowadzono art. 101 § 1 pkt 2 a kk wydłużający okres przedawnienia do 15 lat dla czynów stanowiących występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat. Nowelizacja ta przedłużyła okres przedawnienia dla czynu oskarżonego z pkt 1 wyroku, który miał przedawnić się pierwszy do 2018 roku. Kolejną nowelizacją, która weszła w życie w dniu 2 marca 2016 roku /Dz.U.2016.189 art. 1/ zmieniono treść art. 102 wydłużając okres przedawnienia w wypadku wszczęcia postępowania do 10 lat. W wypadku czynu oskarżonego z pkt 1 wyroku wydłużało przedawnienie do 2023 roku. W chwili wprowadzenia zmian w 2005 roku czyn przypisany oskarżonemu nie był przedawniony według zasad obowiązujących w dacie jego popełnienia, zaś w 2016 roku według zasad obowiązujących od dnia 2 marca 2016 roku. Jeżeli przed dniem wejścia w życie tych kolejnych nowelizacji, na podstawie dotychczasowych przepisów, przedawnienie karalności przestępstwa nie nastąpiło, to kwestię przedawnienia karalności ocenia się według nowych przepisów, niezależnie od tego, czy do oceny prawnej konkretnego zachowania stosuje się - z uwagi na treść art. 4 § 1 k.k. - przepisy karne w brzmieniu ustawy względniejszej dla sprawcy, czy też nie. Sąd Najwyższy potwierdził tę wynikającą ze zmienionych przepisów i obowiązujących w orzecznictwie i doktrynie zasadę w kolejnych orzeczeniach

Odnośnie nowelizacji art. 101 kk z 2005 roku stwierdził, że użyte w art. 2 ustawy z dnia 3 czerwca 2005 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny sformułowanie "chyba że termin przedawnienia już upłynął" oznacza, że przepisu tego nie stosuje się, jeżeli do dnia wejścia w życie tej ustawy, tj. do dnia 3 sierpnia 2005 r. upłynął już termin przedawnienia karalności, określony w art. 101 k.k. w brzmieniu obowiązującym do dnia 2 sierpnia 2005 r., a gdy w okresie tym wszczęto postępowanie przeciwko osobie, także termin wskazany w art. 102 k.k. - również w brzmieniu obowiązującym przed dniem 3 sierpnia 2005 r. Jeżeli natomiast przed dniem 3 sierpnia 2005 r. na podstawie dotychczasowych przepisów, tj. art. 101 i 102 k.k. w brzmieniu obowiązującym do czasu wejścia w życie ustawy z dnia 3 czerwca 2005 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny, nie nastąpiło przedawnienie, kwestię przedawnienia karalności należy oceniać według art. 101 i 102 k.k. - w brzmieniu obowiązującym od dnia 3 sierpnia 2005 r. i to niezależnie od tego, czy dla oceny prawnej konkretnego zachowania konieczne jest odwołanie się do reguły kolizyjnej określonej w art. 4 § 1 k.k /wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 2005 r. V KK 300/05 LEX nr 164314/, zaś odnośnie nowelizacji art. 102 kk z 2016 roku – potwierdził, że w ustawie z dnia 15 stycznia 2016 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny (Dz. U. z 2016 r. poz. 189), mocą której została zmieniona treść art. 102 k.k., zastrzeżono jednocześnie w art. 2 tejże ustawy, że przepisy jej stosuje się do czynów popełnionych przed dniem wejścia w jej życie o tyle, o ile termin przedawnienia jeszcze nie upłynął. Jeśli zatem do dnia zmiany przepisów o przedawnieniu (tj. do dnia 2 marca 2016 r.) nie nastąpiło przedawnienie, kwestię przedawnienia karalności należy oceniać według art. 101 k.k. i art. 102 k.k. - w brzmieniu obowiązującym w dacie orzekania i to niezależnie od tego, czy dla oceny prawnej konkretnego zachowania konieczne jest odwołanie się do reguły kolizyjnej określonej w art. 4 § 1 k.k. /postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 października 2020 r. V KK 375/20 LEX nr 3066976/.

Tak więc kierując się powyższą argumentacją należało uznać że skoro czyny przypisane oskarżonemu nie przedawniły się zarówno przez wskazanymi nowelizacjami z 2005 roku i 2016 roku, to według obecnie obowiązujących przepisów art. 101 § 1 pkt 2a kk w zw. z art. 102 kk przedawnienie to może nastąpić po 25 latach, a więc w wypadku najwcześniejszego z czynów przypisanych oskarżonemu dopiero w 2023 roku.

2. zarzut obrazy art. 189 § 2 kk jest chybiony, gdyż opis zarzucanego i przypisanego czynu nie pozostawia wątpliwości, że zawiera on wszystkie znamiona konieczne do jego wypełnienia. Oskarżonemu przypisano pozbawienie pokrzywdzonego wolności w połączeniu ze szczególnym okrucieństwem. Pozbawienie wolności jak wynika z materiału dowodowego, któremu sąd I instancji dał wiarę polegało na wsadzeniu do samochodu, zaś szczególne okrucieństwo na wielokrotnym biciu kijem bejsbolowym i duszeniem przez zanurzenie wodzie. Kwalifikację tę Sąd Okręgowy prawidłowo uzasadnił, tym samym zarzut ten należało uznać za błędny.

Wniosek

Uchylenie wyroku do ponownego rozpoznania

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Skoro zarzuty niezasadne, to wniosku nie można było uwzględnić

zarzut błędu w ustaleniach obrazy prawa procesowego art. 7 kpk w zw. z art. 5 § 2 kpk w zw. z art. 4 kpk

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Zarzut obrazy art. 7 kpk może być tylko wówczas słuszny, gdy zasadność ocen i wniosków, wyprowadzanych przez sąd orzekający z okoliczności ujawnionych w toku przewodu sądowego, nie odpowiada prawidłowości logicznego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego. W niniejszej sprawie taka sytuacja nie zachodzi. To, że pokrzywdzeni złożyli zawiadomienie o popełnionym na ich szkodę czynie nie bezpośrednio po jego dokonaniu, ale później, po zatrzymaniu ich w innej sprawie przez organa ścigania, nie jest argumentem pozwalającym na podważenie ich wiarygodności. Rozbieżności wskazane przez obrońcę dotyczące P. H. są o tyle nieprzekonywujące, że przecież sam P. H. wcześniej nie tylko przyznał istnienie konfliktu z pokrzywdzonymi, ale przyznał fakt ich zatrzymania, choć opisywał go odmiennie. Choć nie ma to merytorycznego znaczenie w niniejszej sprawie, to należy wskazać, że rozbieżności w zeznaniach wskazanych świadków nie zostały uznane za istotne także w sprawach toczącym się w Sądzie Okręgowym w Gliwicach w sprawie IV K 174/02 zakończonej wyrokiem z dnia 10 marca 2005 roku i Sądu Rejonowego w Zabrzu w sprawie II K 149/05 zakończonej wyrokiem z dnia 27 lutego 2006 roku, w których skazano za ten sam czyn P. H. i W. R.. Tym samym argument, że sąd I instancji winien dać wiarę zeznaniom tych świadków złożonych na rozprawie, w których ograniczyli się do zaprzeczania zdarzeniu jest mało przekonywujący. Co do świadków A. P. i J. M., to Sąd Okręgowy ocenił ich treść i wskazał powody dlaczego dał im wiarę. Kwestionowanie tej oceny przez obrońcę, ograniczające się do ogólnego zarzutu rozbieżności i wewnętrznej sprzeczności, bez wskazania jakichkolwiek konkretów, także nie jest wystarczające dla podważenia ustaleń faktycznych.

Wniosek

Uchylenie wyroku

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Skoro zarzut niezasadny, to wniosku nie można uwzględnić

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Całość rozstrzygnięcia

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Rozważania w tej części należy jednak rozpocząć od stwierdzenia, że pisemne uzasadnienie wyroku nie spełnia wymogów art. 424 § 1 kpk. Obrońca pismem z dnia 24 grudnia 2019 roku złożył wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku w całości. Obowiązkiem sądu było zatem sporządzenie uzasadnienia w zakresie pozwalającym na ocenę zachowania oskarżonego w krytycznym miejscu i czasie pod kątem możliwości przypisania jej odpowiedzialności karnej wynikającej z realizacji znamion zarzucanego jej czynu. Wymagało to nie tylko pełnych ustaleń faktycznych, ale także wskazania dowodów, z których kolejne ustalenia wynikały. Tymczasem Sąd Okręgowy w ogóle pominął sporządzenie uzasadnienie w pkt 1.1 w zakresie faktów, które uznał za udowodnione czyli innymi słowy nie opisał ustalonego stanu faktycznego, co jest podstawowym warunkiem oceny instancyjnej zaskarżonego wyroku, zaś dowody na podstawie których dokonał ustaleń powołał zbiorczo, bez skonkretyzowania do poszczególnych faktów. Mimo zwrotu uzasadnienia w trybie art. 449a § 1 kpk, Sąd Okręgowy nie uzupełnił pkt 1.1 uzasadnienia w koniecznym zakresie. Sporządzając pisemne uzasadnienie Sąd Okręgowy nie wziął pod uwagę, że zwrot „zwięźle” z art. 424 § 1 kpk oznacza „istotną treść w krótkim tekście”. Zwrot ten należy rozumieć jako wiele treści w niewielu słowach. Bez względu jednak na sposób rozumienia słowa „zwięzłość” nie mieści się w jego desygnatach brak wypełnienia jakiejkolwiek rubryki formularza uzasadnienia, w tym najistotniejszej dla kontroli instancyjnej wyroku części dotyczącej faktów, które sąd I instancji uznał za udowodnione. To przecież w tej rubryce sąd meriti przedstawia stan faktyczny w rozbiciu na kolejne fakty oraz wskazuje materiał dowodowy, w oparciu o który kolejne wymienione fakty zostały ustalone. Przy czym materiał ten ma być wskazany konkretnie, przez podanie poszczególnych kart wprost odnoszących się do tych faktów, a nie przez zbiorcze wskazanie dowodów i przywołanie wszystkich kart na których te dowody się znajdują. Kolejna rubryka 2.1 stanowi rozwinięcie tego obowiązku poprzez zwięzłe wyjaśnienie dlaczego tym dowodom sąd orzekający dał wiarę. Nota bene tę część uzasadnienia Sąd Okręgowy wykonał prawidłowo. Taka technika sporządzania pisemnego uzasadnienia wyroku warunkuje możliwość instancyjnej kontroli wyroku, gdyż ustaleń stanu faktycznego nie można domniemywać poprzez analizę treści zawartych przez sąd I instancji w innych niż 1.1 rubrykach formularza. Nie może tych ustaleń dokonać sąd odwoławczy, gdyż o ile treść materiału dowodowego jest dla tego sądu dostępna w aktach sprawy, to brak bezpośredniości co jest zasadą oceny dowodów przez sąd I instancji, może tę ocenę uczynić ułomną.

Wydaje się, że powyższe stwierdzenia powinny być truizmem, ale jak się okazuje nie dla sądu I instancji, który mimo zwrotu sprawy nie uzupełnił uzasadnienia w pkt 1.1 w koniecznym zakresie. W efekcie w aktach znajduje się uzasadnienie sądu I instancji, w którym nie ma w ogóle mowy o tym w jaki sposób pokrzywdzonego pozbawiono wolności, kiedy i przez kogo był bity kijem bejsbolowym czy też zanurzano mu głowę w wodzie. Tymczasem nie są to okoliczności bezsporne i mają kluczowe znaczenie dla odpowiedzialności oskarżonego. Sąd Okręgowy w momencie sporządzania uzasadnienia wyroku nie wiedział w jakim zakresie będzie zaskarżony i jego obowiązkiem było sporządzenie pełnego uzasadnienia w sposób określony przepisem art. 424 kpk.

W aktualnym stanie prawnym sporządzenie wadliwego uzasadnienia w rozumieniu art. 424 § 1 kpk, co do zasady wynikającej z art. 455a kpk, nie może być wyłączną podstawą uchylenia zaskarżonego wyroku do ponownego rozpoznania. Pamiętać jednak należy dokument sprawozdawczy, jakim jest uzasadnienie zaskarżonego wyroku, musi zawierać podstawowe elementy, które pozwalają na zweryfikowanie zakresu i poprawności oceny faktycznej i prawnej czynu będącego przedmiotem postępowania sądowego w kontekście wniesionej apelacji. Jeśli tych elementów nie ma i kontrola instancyjna wyroku jest niemożliwa, to wtedy konsekwencją nierzetelnie przeprowadzonego procesu karnego, gdyż uzasadnienie wyroku stanowi końcowy jego etap, może być orzeczenie kasatoryjne /podobny pogląd - postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2020 roku IV KS 27/20.

Choć pisemne uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie spełnia wymogów art. 424 § 1 kpk , to nie uniemożliwia kontroli odwoławczej, a to z tego powodu, że wyrok został zaskarżony przez obrońcę w zakresie naruszenia przepisów prawa materialnego i w zakresie wymiaru kary, a do tych kwestii Sąd Okręgowy odniósł się w uzasadnieniu wyroku. Obrońca nie stawia też zarzutu obrazy art. 424 § 1 kpk. W efekcie kierując się treścią art. 455a kpk sąd odwoławczy orzekł merytorycznie w sprawie.

Skoro oceny prawne wywiedzione przez Sąd Okręgowy z poczynionych ustalenia faktyczne są prawidłowe, a ustalenia faktyczne wynikające z treści wyroku mają oparcie w prawidłowo przeprowadzonym na rozprawie materiale dowodowym, którego ocena został dokonana bez przekroczenia zasady swobodnej oceny dowodów /art./ 7 kpk/, zasady prawdy materialnej /art. 2 § 2 kpk/, zasady obiektywizmu /art. 4 kpk/, zasady bezpośredniości /art. 410 kpk/, to zaskarżony wyrok należało utrzymać w mocy.

Kara nie nosi cech rażącej surowości skoro została orzeczona w dolnej granicy zagrożenia.

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

2

Na mocy art. 636 § 1 kpk kosztami sądowymi postępowania odwoławczego należało obciążyć oskarżonego.

7.  PODPIS

SSA Marek Charuza SSA Michał Marzec SSA Wiesław Kosowski

1.11.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

obrońca oskarżonego

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

całość rozstrzygnięcia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☒

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana