Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

Przewodniczący

SSA Piotr Pośpiech (spr.)

Sędziowie

SSA Wiesław Kosowski

SSA Marcin Ciepiela

Protokolant

Mateusz Dejas

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 108/22

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

3

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

wyrok Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 16.12.2021 r. sygn. akt IV K 70/21

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☒

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☐

Uchylenie

☒

Zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

z apelacji prokuratora:

- błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia i mających wpływ na jego treść, polegający na ustaleniu, że wbrew zeznaniom pokrzywdzonej Z. Ł., którym sąd prawidłowo dał wiarę w całości, że nie stawiała ona oporu działaniom oskarżonego, pomimo że pokrzywdzona zeznała, że płakała i mówiła oskarżonemu, że odczuwa ból, co w przypadku dziecka stanowi wystarczające i widoczne dla sprawcy stawianie oporu.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

- przepis art. 438 pkt 3 k.p.k. dla skuteczności postawionego zarzutu odwoławczego wymaga wykazania, że określony błąd w ustaleniach faktycznych mógł mieć wpływ na treść orzeczenia. Podobnie zatem jak w przypadku obrazy przepisów postępowania (art. 438 pkt 2) zachodzi potrzeba ustalenia związku pomiędzy konkretnym uchybieniem w zakresie poczynionych ustaleń faktycznych, a treścią orzeczenia. Czyli inaczej rzecz ujmując jednoznacznego stwierdzenia, że w danej sprawie zapadłoby orzeczenie innej treści, gdyby nie popełnione uchybienie w zakresie dokonanych ustaleń faktycznych.

- jak przyjmuje się ten wpływ nie tylko może się przejawiać w samych ustaleniach faktycznych co do przedmiotu rozstrzygnięcia, np. w kwestii ustalenia sprawstwa, ale także dotyczyć prawa materialnego, podstaw stosowania określonych przepisów procesowych czy środków represji karnej. W zakresie prawa materialnego błąd w ustaleniach faktycznych może rzutować na kwalifikację prawną czynu, gdy w ustaleniach faktycznych sąd pominął lub błędnie ustalił okoliczność związaną z kwestią realizacji znamion strony przedmiotowej lub podmiotowej przestępstwa.

- zatem potencjalne uchybienie, wskazywane przez skarżącego, teoretycznie mogło mieć wpływ treść wydanego orzeczenia, w którym sąd I instancji odstąpił od kwalifikowania zachowania oskarżonego jako zbrodni z art. 197 § 3 pkt 2 i 3 k.k., poprzestając wyłącznie na uznaniu go winnym przestępstwa z art. 199 § 2 k.k. i art. 200 § 1 k.k. i art. 201 k.k. w zw. z art. 12 § 1 k.k. przy zast. art. 11 § 2 k.k., z uwagi właśnie na poczynione ustalenia o braku oporu ze strony pokrzywdzonej przed seksualnym zachowaniami oskarżonego.

- w tym miejscu, niezależnie od argumentów podnoszonych przez skarżącego, należy stwierdzić, że pogląd sądu meriti o konieczności przełamania oporu przy przestępstwie zgwałcenia jest błędny. Nie jest prawdą, że „cechą konstytutywną bezprawnych oddziaływań na ofiarę czynu zabronionego z art. 197 k.k. jest przełamywanie oporu …” (pkt 3.2 uzasadnienia zaskarżonego wyroku). Podstęp jako znamię przestępstwa zgwałcenia, w odróżnieniu od znamion zastosowania przemocy lub groźby bezprawnej, nie jest oparty na zastosowaniu przymusu zmierzającego do przełamania oporu ofiary w przedmiocie podjęcia czynności seksualnej, ale zasadza się na wprowadzeniu w błąd lub wykorzystaniu błędu ofiary umożliwiającego nawiązanie z nią kontaktu seksualnego.

- artykuł 197 chroni także wolność od podstępnego doprowadzenia do czynności seksualnych, które to zachowanie sprawcy wyłącza opór ofiary podejmującej decyzje co do kontaktu seksualnego na podstawie błędnych przesłanek motywacyjnych. (Wróbel Włodzimierz (red.), Zoll Andrzej (red.), Kodeks karny. Część szczególna. Tom II. Część I. Komentarz do art. 197 k.k. Opublikowano: WKP 2017)

- opór ze strony pokrzywdzonej, który przy podstępnym działaniu sprawcy z założenia wcześniej zostaje wyeliminowany, nie jest zatem elementem koniecznym dla przyjęcia przestępstwa zgwałcenia. I odwrotnie brak oporu nie dowodzi, że przy takim zachowaniu sprawcy nie doszło do popełnienia tego przestępstwa.

- powyższe uwagi przekonują, że zarzucany błąd w ustaleniach faktycznych, niezależnie od jego trafności, nie mógł mieć rzeczywistego wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia.

- o odstąpieniu od kwalifikowania zachowania oskarżonego jako przestępstwa zgwałcenia nie decydowała kwestie związane z oporem ze strony pokrzywdzonej. W realiach przedmiotowej sprawy zasadniczym problemem było natomiast ustalenie, czy opisane w akcie oskarżenia zachowania J. N. stanowiły podstęp w rozumieniu art. 197 k.k.

- warunkiem niezbędnym do przypisania sprawcy popełnienia przestępstwa zgwałcenia, musi być wykazanie, że doszło do tego w wyniku zastosowania środków, o których mowa w art. 197 § 1 k.k., a więc przemocy, groźby bezprawnej lub podstępu. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2.09.2014 r., WA 24/14, LEX nr 1504769). Jak wynika z treści aktu oskarżenia (konsekwentnie również apelacji) prokurator upatrywał realizacji przez J. N. znamion przestępstwa z art. 197 § 3 pkt 2 i 3 k.k. w podstępnym działaniu wobec swojej małoletniej córki polegającym na wyzyskaniu błędu pokrzywdzonej co do powinności poddania się takim czynnościom, zwabiania pokrzywdzonej do osobnych pomieszczeń, prowokowania sytuacji, w których pozostawał sam z pokrzywdzoną w mieszkaniu.

- rzecz w tym, że opisane zachowanie, zdaniem sądu apelacyjnego, w realiach tej sprawy nie stanowi podstępu w rozumieniu art. 197 k.k., co zostanie szerzej omówione w dalszej części uzasadnienia.

- zatem to nie podnoszona w apelacji okoliczność dotycząca oporu lub braku oporu u pokrzywdzonej zdecydowała ostatecznie o przyjętej w wyroku ocenie prawnej zachowania J. N.. W związku z tym, co ponownie wymaga podkreślenia, podnoszony przez skarżącego błąd w ustaleniach faktycznych, nie miał i nie mógł mieć wpływu na treść wydanego wyroku, w którym słusznie odstąpiono od kwalifikacji z art. 197 § 3 pkt 2 i 3 k.k.

- zatem ewentualne błędne ustalenia sądu I instancji co do braku po stronie Z. Ł. oporu w związku z seksualnymi zachowaniami oskarżonego nie mogło mieć wpływu na treść wyroku.

Wniosek

o zmianę wyroku poprzez:

- uznanie oskarżonego za winnego tego, że w okresie od września 2014 r. do sierpnia 2020 r. w Z., działając w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, podstępem polegającym na wyzyskaniu błędu pokrzywdzonej co do powinności poddania się takim czynnościom, zwabianie pokrzywdzonej do osobnych pomieszczeń, prowokowaniu sytuacji, w których pozostawał sam z pokrzywdzoną w mieszkaniu oraz poprzez nadużycie stosunku zależności wielokrotnie doprowadził swoją córkę Z. Ł., małoletnią poniżej lat 15, do obcowania płciowego poprzez wkładanie palców swoich rąk do jej pochwy oraz włożenie do jej pochwy własnego członka i odbywanie z nią stosunków płciowych, a także jednokrotnie poprzez włożenie członka do jej ust, a nadto wielokrotnie doprowadził ją do wykonania innej czynności seksualnej polegającej na stymulowaniu ręką pokrzywdzonej jego członka oraz do poddania się innej czynności seksualnej polegającej na dotykaniu piersi pokrzywdzonej, tj. przestępstwa z art. 197 § 3 pkt 2 i 3 k.k. i art. 199 § 2 k.k. i art. 200 § 1 k.k. i art. 201 k.k. w zw. z art. 12 § 1 k.k. przy zast. art. 11 § 2 k.k.

- na podstawie art. 197 § 3 k.k. pkt 2 i 3 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. wymierzenie oskarżonemu kary 12 lat pozbawienia wolności

- na podstawie art. 41 § 1a k.k. orzeczenie wobec oskarżonego dożywotniego zakazu zajmowania wszelkich stanowisk, wykonywania wszelkich zawodów albo działalności związanych z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub opieką nad nimi.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

niezasadny zarzut nie dawał podstaw do zmiany wyroku we wskazanym kierunku.

3.2.

z apelacji prokuratora:

- obrazy przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu, a to art. 197 § 3 pkt 2 i 3 k.k., poprzez jego niezastosowanie spowodowane przyjęciem błędnego poglądu prawnego, że brak oporu pokrzywdzonej oraz brak woli stawiania takiego oporu uniemożliwia przypisanie oskarżonemu realizacji znamienia podstępu.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

- do powyższego zarzutu sąd odwoławczy odniósł się powyżej, przyznając rację skarżącemu, że wyrażony w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku pogląd prawny był błędny. Brak oporu oraz brak woli stawiania takiego oporu nie uniemożliwia przypisanie oskarżonemu realizacji znamienia podstępu z art. 197 k.k.

- niemniej o przyjętej w wyroku kwalifikacji prawnej czynu zdecydował fakt, iż działania oskarżonego nie miało co do zasady cech podstępu (o czym poniżej w pkt 3.3), warunkującego możliwość uznania oskarżonego również za winnego zbrodni zgwałcenia.

Wniosek

o zmianę wyroku poprzez:

- uznanie oskarżonego za winnego tego, że w okresie od września 2014 r. do sierpnia 2020 r. w Z., działając w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, podstępem polegającym na wyzyskaniu błędu pokrzywdzonej co do powinności poddania się takim czynnościom, zwabianie pokrzywdzonej do osobnych pomieszczeń, prowokowaniu sytuacji, w których pozostawał sam z pokrzywdzoną w mieszkaniu oraz poprzez nadużycie stosunku zależności wielokrotnie doprowadził swoją córkę Z. Ł., małoletnią poniżej lat 15, do obcowania płciowego poprzez wkładanie palców swoich rąk do jej pochwy oraz włożenie do jej pochwy własnego członka i odbywanie z nią stosunków płciowych, a także jednokrotnie poprzez włożenie członka do jej ust, a nadto wielokrotnie doprowadził ją do wykonania innej czynności seksualnej polegającej na stymulowaniu ręką pokrzywdzonej jego członka oraz do poddania się innej czynności seksualnej polegającej na dotykaniu piersi pokrzywdzonej, tj. przestępstwa z art. 197 § 3 pkt 2 i 3 k.k. i art. 199 § 2 k.k. i art. 200 § 1 k.k. i art. 201 k.k. w zw. z art. 12 § 1 k.k. przy zast. art. 11 § 2 k.k.

- na podstawie art. 197 § 3 k.k. pkt 2 i 3 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. wymierzenie oskarżonemu kary 12 lat pozbawienia wolności

- na podstawie art. 41 § 1a k.k. orzeczenie wobec oskarżonego dożywotniego zakazu zajmowania wszelkich stanowisk, wykonywania wszelkich zawodów albo działalności związanych z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub opieką nad nimi.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

- względy omówione w pkt 3.3 niniejszego uzasadnienia nie pozwoliły uznać tego zarzutu za skuteczny w stopniu nakazującym dokonać zmiany zaskarżonego wyroku w kierunku wskazanym w apelacji.

3.3.

z apelacji prokuratora:

- obrazy przepisów materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu, a to art. 197 § 2 i 3 k.k. poprzez jego niezastosowanie w wyniku uznania, że działanie oskarżonego polegające na zapewnianiu pokrzywdzonej, że łączące ich relacje sa normalne, wskazywanie, że nauczy ją wszystkiego co umie jej matka, zapewnienie, że po włożeniu jego członka do ust poczuje dobry smak, wyzyskanie błędu pokrzywdzonej co do powinności poddania się jego działaniom, nie stanowi podstępu, lecz nadużycie stosunku zależności.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

- sąd apelacyjny wyraża co do zasady tożsamy pogląd z tym przedstawionym w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia, jakkolwiek inaczej motywowany, że opisane w akcie oskarżenia zachowania, mające świadczyć o podstępnym działaniu oskarżonego, warunkujące możliwość przypisania mu odpowiedzialności z art. 197 § 3 pkt 2 i 3 k.k., realizowały wyłącznie znamiona przestępstwa z art. 199 § 2 k.k., art. 200 § 1 k.k. i art. 201 k.k.

- zgodzić należy się ze skarżącym prokuratorem, że podstęp jako znamię przestępstwa zgwałcenia, w odróżnieniu od znamion zastosowania przemocy lub groźby bezprawnej, nie jest oparty na przymusie zmierzającym do przełamania oporu ofiary w przedmiocie podjęcia czynności seksualnej, ale zasadza się na wprowadzeniu w błąd lub wykorzystaniu błędu ofiary umożliwiającego nawiązanie z nią kontaktu seksualnego.

- w doktrynie uznanie zyskało szerokie ujęcie podstępu na gruncie przestępstwa zgwałcenia uznające, że podstępem jest zarówno wywołanie lub wykorzystanie błędu ofiary odnośnie do istotnych przesłanek motywacyjnych stanowiących postawę do decyzji co do zaangażowania seksualnego ofiary (tzw. ujęcie wąskie), jak i poprzedzone wprowadzeniem w błąd lub wykorzystaniem błędu ofiary doprowadzenie jej do stanu wykluczającego swobodną autodeterminację seksualną z uwagi na wyłączenie aparatu decyzyjnego albo ruchowego (tzw. ujęcie szerokie). Rozumiejąc błąd jako niezgodność rzeczywistości ze świadomością ofiary, uznać trzeba, że rozbieżność ta może dotyczyć zarówno obiektywnie istotnych motywów podjęcia decyzji co do czynności seksualnej, jak i poprzedzających czynność seksualną okoliczności, które ostatecznie doprowadziły do tego, że w momencie przestępstwa ofiara nie była w stanie podjąć swobodnej decyzji woli w tym zakresie (por. teza 24 do art. 197 w: Wróbel W. (red.), Zoll A. (red.), Barczak-Oplustil A., Bielski M., Bogdan G., Ćwiąkalski Z., Iwański M., Jodłowski J., Kardas P., Małecki M., Pilch A., Raglewski J., Rams M., Sroka T., Szewczyk M., Wojtaszczyk A., Zając D., Zontek W.: Kodeks karny. Część szczególna. Tom II. Część I. Komentarz do art. 117-211a, WKP, 2017. Stan prawny: 2017.09.30).

- za podstępne zatem uznaje się więc m.in. zachowania, które mogą prowadzić do podjęcia przez ofiarę samodzielnej decyzji odnośnie nawiązania kontaktu seksualnego, ale decyzja ta nie może być uznana za prawnorelewantną zgodę na czynność seksualną ze strony dysponenta dobra. Istotny z punktu widzenia art. 197 k.k. błąd co do motywów decyzji o zadysponowaniu wolnością seksualną skutkuje tym, że dysponent dobra nie ma świadomości wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla jej podjęcia.

- niezaprzeczalnie Sąd Okręgowy w Gliwicach prawidłowo wykazał, że samo doprowadzenie małoletniej córki do obcowania płciowego poprzez wkładanie palców swoich rąk do pochwy oraz włożenie do jej pochwy swojego członka i odbywanie z nią stosunków płciowych, a także jednokrotne włożenie członka do jej ust, a także wielokrotne doprowadzenie jej do wykonania innej czynności seksualnej polegającej na stymulowaniu ręką pokrzywdzonej jego członka a także poddanie się innej czynności seksualnej polegającej na dotykaniu piersi wyczerpywało znamiona występku m.in. z art. 199 § 2 k.k. i art. 200 § 1 k.k. i art. 201 k.k.

- „w odróżnieniu od uregulowań obowiązujących w przypadku innych przestępstw przeciwko wolności seksualnej, znamiona przestępstwa z art. 200 § 1 k.k. nie opisują sposobów działania, których zastosowanie powoduje penalizację zachowania sprawcy, co upoważnia do wnioskowania, że każde zachowanie bezpośrednio prowadzące do wyczerpania znamion jest już karalne" (wyrok SN z 19.02.2009 r., V KK 409/08, LEX nr 491246).

- zachowanie polegające na wyzyskanie błędu pokrzywdzonej co do powinności poddania się takim czynnościom, zwabianie jej do osobnych pomieszczeń, prowokowaniu sytuacji, w których pozostawał sam z pokrzywdzoną w mieszkaniu może stanowić czynność sprawczą w postaci podstępu, warunkującą możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności za przestępstwo z art. 197 k.k. Oczywistym jest, że co do zasady takie działanie wiąże się z błędem (w wąskim ujęciu), gdyż dotyczy procesu motywacyjnego, w wyniku którego ofiara podjęła decyzję aprobującą czyn sprawcy.

- niemniej w realiach tej sprawy, gdzie pokrzywdzoną była osoba małoletnia, opisane powyżej zachowanie nie realizowało znamienia podstępu pozwalającego na pociągnięcie do odpowiedzialności oskarżonego za przestępstwo zgwałcenia.

- wynika to z faktu, że ustawodawca przyjął domniemanie, że - ze względu na stopień swojego rozwoju - osoba poniżej lat 15 nie jest w stanie podjąć mającej walor społeczny i prawny decyzji przyzwalającej na podjęcie z nią określonych czynności seksualnych, nie jest też w stanie rozpoznać należycie wszelkich ich realiów i implikacji. Niejako zatem z założenia małoletni nie może pozostawać w błędzie co możliwości lub konieczności odbywania stosunków płciowych, poddania się lub wykonania określonych innych czynności seksualnych.

- osoba podejmująca z nią takie czynności narusza więc tym samym jej wolność seksualną nie dlatego, że narusza jej wolę, lecz dlatego, że ofiara nie jest w stanie wyrazić prawnie relewantnej decyzji woli (por. teza 2 w Marian Filar (red.), Marcin Berent: Komentarz do art. 200 Kodeksu karnego. Stan prawny: 2016.05.23).

- „do wyczerpania znamion przestępstwa określonego w art. 200 § 1 k.k. dochodzi nie tylko wówczas, gdy wola ofiary była przeciwna do oczekiwań sprawcy lub nie była jasno określona, ale dopuszcza się tego przestępstwa także ten, kto swoim aktywnym zachowaniem, ukierunkowanym na odbycie stosunku z małoletnim, wywołuje u niego chęć udziału w określonych w przepisie czynnościach, a nawet wtedy, gdy tylko ułatwia podjęcie decyzji małoletniemu niewykluczającemu uczestnictwa w tych czynnościach, stwarzając przy tym warunki umożliwiające faktyczne zrealizowanie zamierzonego celu, np. przez zapewnienie odosobnienia, wywołanie u małoletniego przekonania o braku naganności takich zachowań (wyrok SA w Białymstoku z 5.12.2002 r., II AKa 302/02, OSA 2003, z. 5, poz. 52).

- sąd apelacyjny, aprobując ustalania sądu I instancji co do faktu, iż oskarżony zapewniał pokrzywdzoną o tym, że łączące ich relacje sa normalne, wskazywanie i nauczy ją wszystkiego co umie jej matka, a także zapewniał, że po włożeniu jego członka do ust poczuje „dobry smak”, przyjął tożsamą ocenę prawną takiego zachowania. Takie stanowisko wynika z poglądu, że penalizując zachowanie sprawcy dopuszczającego się obcowania płciowego z małoletnim poniżej 15 roku życia, ustawodawca przyjął domniemanie, że pokrzywdzony ze względu na stopień swojego rozwoju nie jest w stanie podjąć decyzji mającej walor społeczny i prawny przyzwalającej na współżycie seksualne, jak i nie jest w stanie rozpoznać dokładnie znaczenia swojej decyzji i wszystkich związanych z nią następstw. W konsekwencji nie jest możliwe wprowadzenie go w tym zakresie w błąd, jak i wykorzystanie pozostawania w takim błędzie.

- reasumując zatem należy stwierdzić, że z uwagi na wiek pokrzywdzonej i wynikające z tego określone konsekwencje związane z niemożnością podjęcia przez nią świadomej decyzji co do czynności seksualnych, nie możliwe było przyjęcie jako podstępnego w rozumieniu art. 197 k.k. zachowania sprawcy, które wiązało się z wywołaniem u niej mylnego wrażenia co do powinności podjęcia przez nią stosunków płciowych, wykonania innych czynności seksualnych lub też poddania się nim.

- aprobując przyjętą kwalifikację prawną sąd apelacyjny nie widział potrzeby dokonywania zmiany w zakresie wymiaru kary zasadniczej, jak również orzeczonego środka karnego z art. 41 § 1a k.k. Kara 11 lat pozbawiania wolności oscyluje w granicach ustawowego górnego zagrożenia i jest jedynie rok od niego niższa. Z kolei aprobując argumenty sądu I instancji nie widział potrzeby podwyższania wysokości środka karnego zakazu zajmowania wszelkich stanowisk, wykonywania wszelkich zawodów albo działalności związanych z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub opieką nad nimi. Oskarżony zakończy odbywać karę pozbawienia wolności mając 61 lat i od tego momentu zacznie biec 15 letni zakaz z art. 41 § 1a k.k. De facto zatem zakończy on swój bieg w momencie, gdy J. N. nie będzie z przyczyn oczywistych mógł zajmować stanowisk, wykonywać zawodów albo działalności wspomnianej w tym przepisie. Należy zatem przyjąć, że w ten sposób środek karny spełni swoje cele, o których wspomina skarżący, i będzie postrzegany jak element racjonalnej polityki karnej.

Wniosek

o zmianę wyroku poprzez:

- uznanie oskarżonego za winnego tego, że w okresie od września 2014 r. do sierpnia 2020 r. w Z., działając w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, podstępem polegającym na wyzyskaniu błędu pokrzywdzonej co do powinności poddania się takim czynnościom, zwabianie pokrzywdzonej do osobnych pomieszczeń, prowokowaniu sytuacji, w których pozostawał sam z pokrzywdzoną w mieszkaniu oraz poprzez nadużycie stosunku zależności wielokrotnie doprowadził swoją córkę Z. Ł., małoletnią poniżej lat 15, do obcowania płciowego poprzez wkładanie palców swoich rąk do jej pochwy oraz włożenie do jej pochwy własnego członka i odbywanie z nią stosunków płciowych, a także jednokrotnie poprzez włożenie członka do jej ust, a nadto wielokrotnie doprowadził ją do wykonania innej czynności seksualnej polegającej na stymulowaniu ręką pokrzywdzonej jego członka oraz do poddania się innej czynności seksualnej polegającej na dotykaniu piersi pokrzywdzonej, tj. przestępstwa z art. 197 § 3 pkt 2 i 3 k.k. i art. 199 § 2 k.k. i art. 200 § 1 k.k. i art. 201 k.k. w zw. z art. 12 § 1 k.k. przy zast. art. 11 § 2 k.k.

- na podstawie art. 197 § 3 k.k. pkt 2 i 3 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. wymierzenie oskarżonemu kary 12 lat pozbawienia wolności

- na podstawie art. 41 § 1a k.k. orzeczenie wobec oskarżonego dożywotniego zakazu zajmowania wszelkich stanowisk, wykonywania wszelkich zawodów albo działalności związanych z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub opieką nad nimi.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

niezasadny zarzut nie dawał podstaw do zmiany wyroku w kierunku wskazanym we wnioskach apelacyjnych.

3.4.

z apelacji kuratora małoletniej oskarżycielki posiłkowej:

- obrazę przepisów prawa materialnego, a to art. 197 § 3 k.k. pkt 2 i 3 k.k. poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy z ustalonego przez sąd stanu faktycznego wprost wynika, iż oskarżony wypełnił znamiona tego czynu tj. podstępem doprowadził swoją małoletnią córkę do wielokrotnego obcowania płciowego.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

- zarzut ten jest tożsamy z zarzutem zawartym w apelacji prokuratora, a omówionym w pkt 3.3. niniejszego uzasadnienia.

Wniosek

o zmianę wyroku poprzez:

- uznanie oskarżonego za winnego tego, że w okresie od września 2014 r. do sierpnia 2020 r. w Z., działając w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, podstępem polegającym na wyzyskaniu błędu pokrzywdzonej co do powinności poddania się takim czynnościom, zwabianie pokrzywdzonej do osobnych pomieszczeń, prowokowaniu sytuacji, w których pozostawał sam z pokrzywdzoną w mieszkaniu oraz poprzez nadużycie stosunku zależności wielokrotnie doprowadził swoją córkę Z. Ł., małoletnią poniżej lat 15, do obcowania płciowego poprzez wkładanie palców swoich rąk do jej pochwy oraz włożenie do jej pochwy własnego członka i odbywanie z nią stosunków płciowych, a także jednokrotnie poprzez włożenie członka do jej ust, a nadto wielokrotnie doprowadził ją do wykonania innej czynności seksualnej polegającej na stymulowaniu ręką pokrzywdzonej jego członka oraz do poddania się innej czynności seksualnej polegającej na dotykaniu piersi pokrzywdzonej, tj. przestępstwa z art. 197 § 3 pkt 2 i 3 k.k. i art. 199 § 2 k.k. i art. 200 § 1 k.k. i art. 201 k.k. w zw. z art. 12 § 1 k.k. przy zast. art. 11 § 2 k.k.

- na podstawie art. 197 § 3 k.k. pkt 2 i 3 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. wymierzenie oskarżonemu kary 15 lat pozbawienia wolności.

- na podst. art. 41a § 2 i 4 k.k. orzeczenie zakazu kontaktowania się z pokrzywdzoną z wyjątkiem sytuacji, w których wyrazi ona na to jednoznaczną zgodę oraz zakaz intencjonalnego zbliżania się do niej na odległość mniejsza niż 100 m.

- na podstawie art. 41 § 1a k.k. orzeczenie wobec oskarżonego dożywotniego zakazu zajmowania wszelkich stanowisk, wykonywania wszelkich zawodów albo działalności związanych z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub opieką nad nimi.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

niezasadny zarzut nie dawał podstaw do zmiany wyroku w kierunku wskazanym we wniosku apelacyjnym.

3.5.

- błąd w ustaleniach faktycznych polegający na uznaniu, że pokrzywdzona nie stawiała oporu w sytuacji, gdy płacz córki w czasie stosunku i mówienie, że ją to boli należy traktować jako swoisty opór przed szeroko pojętymi czynnościami seksualnymi.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

zarzut ten jest tożsamy z zarzutem zawartym w apelacji prokuratora, a omówionym w pkt 3.1. niniejszego uzasadnienia.

Wniosek

o zmianę wyroku poprzez:

- uznanie oskarżonego za winnego tego, że w okresie od września 2014 r. do sierpnia 2020 r. w Z., działając w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, podstępem polegającym na wyzyskaniu błędu pokrzywdzonej co do powinności poddania się takim czynnościom, zwabianie pokrzywdzonej do osobnych pomieszczeń, prowokowaniu sytuacji, w których pozostawał sam z pokrzywdzoną w mieszkaniu oraz poprzez nadużycie stosunku zależności wielokrotnie doprowadził swoją córkę Z. Ł., małoletnią poniżej lat 15, do obcowania płciowego poprzez wkładanie palców swoich rąk do jej pochwy oraz włożenie do jej pochwy własnego członka i odbywanie z nią stosunków płciowych, a także jednokrotnie poprzez włożenie członka do jej ust, a nadto wielokrotnie doprowadził ją do wykonania innej czynności seksualnej polegającej na stymulowaniu ręką pokrzywdzonej jego członka oraz do poddania się innej czynności seksualnej polegającej na dotykaniu piersi pokrzywdzonej, tj. przestępstwa z art. 197 § 3 pkt 2 i 3 k.k. i art. 199 § 2 k.k. i art. 200 § 1 k.k. i art. 201 k.k. w zw. z art. 12 § 1 k.k. przy zast. art. 11 § 2 k.k.

- na podstawie art. 197 § 3 k.k. pkt 2 i 3 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. wymierzenie oskarżonemu kary 15 lat pozbawienia wolności.

- na podst. art. 41a § 2 i 4 k.k. orzeczenie zakazu kontaktowania się z pokrzywdzoną z wyjątkiem sytuacji, w których wyrazi ona na to jednoznaczną zgodę oraz zakaz intencjonalnego zbliżania się do niej na odległość mniejsza niż 100 m.

- na podstawie art. 41 § 1a k.k. orzeczenie wobec oskarżonego dożywotniego zakazu zajmowania wszelkich stanowisk, wykonywania wszelkich zawodów albo działalności związanych z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub opieką nad nimi.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

niezasadny zarzut nie dawał podstaw do zmiany wyroku w kierunku wskazanym we wniosku apelacyjnym.

3.6.

błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że przy uwzględnieniu wieku pokrzywdzonej oraz jej stanu psychicznego, wystarczającym będzie orzeczenie środka karnego z art. 41a § 2 k.k. na okres 8 lat, podczas gdy z okoliczności wynika, iż w celu zabezpieczenia prawnie chronionych interesów pokrzywdzonej okres ten winien być ustalony w maksymalnym wymiarze.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

- zgodnie z przepisem art. 41a § 2 k.k. sąd orzeka zakaz przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, kontaktowania się z określonymi osobami, zbliżania się do określonych osób lub opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu, jak również nakaz okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym, w razie skazania na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego.

- mając na uwadze, że w przedmiotowej sprawie J. N. został skazany za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego orzeczenie tego zakazu było w pełni uzasadnione.

- orzeczony na podstawie art. 41a § 2 k.k. środek karny ma charakter rozstrzygnięcia penalnego i w związku z tym z założenia - ma stanowić dodatkową dolegliwość adekwatną do stopnia społecznej szkodliwości, czynu, mającą do spełnienia cele w zakresie prewencji ogólnej i indywidualnej (art. 56 k.k.).

- sąd I instancji w uzasadnieniu wymiaru kary zasadniczej 11 lat (a więc niemal w maksymalnym wymiarze) pozbawienia wolności wskazał, że na jej rozmiar wpływ miał m.in. bardzo wysoki stopień społecznej szkodliwości popełnionego czynu.

- sąd apelacyjny zgadzając się z taką oceną zauważa jednak niekonsekwencję, gdyż ten sam stopień społecznej szkodliwości, zdecydował o orzeczeniu środka karnego jedynie w wysokości 8 lat.

- aby wyeliminować tę sprzeczność konieczne było podwyższenie wysokości orzeczonego środka karnego z art. 41a § 2 k.k., zachowując odpowiednie proporcje, do 13 lat. Proponowany w apelacji zakaz 15 lat byłby rozstrzygnięciem nadmiernie surowym i nie korespondowałby z wysokością kary zasadniczej, która nie został wymierzona w maksymalnej wysokości.

- szereg okoliczności obciążających, wykazanych przez Sąd Okręgowy w Gliwicach, wpływających na wysoki stopień społecznej szkodliwości popełnionego czynu, a także potrzeba realizacji wspomnianych celów z zakresu prewencji indywidualnej i ogólnej przemawiała za takim właśnie rozstrzygnięciem.

- zastosowany środek karny będzie chronił pokrzywdzoną przed zachowaniami oskarżonego, jakie z uwagi na zaburzenia preferencji seksualnych mógłby podejmować wobec niej po opuszczeniu zakładu karnego.

Wniosek

o zmianę wyroku poprzez:

- uznanie oskarżonego za winnego tego, że w okresie od września 2014 r. do sierpnia 2020 r. w Z., działając w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, podstępem polegającym na wyzyskaniu błędu pokrzywdzonej co do powinności poddania się takim czynnościom, zwabianie pokrzywdzonej do osobnych pomieszczeń, prowokowaniu sytuacji, w których pozostawał sam z pokrzywdzoną w mieszkaniu oraz poprzez nadużycie stosunku zależności wielokrotnie doprowadził swoją córkę Z. Ł., małoletnią poniżej lat 15, do obcowania płciowego poprzez wkładanie palców swoich rąk do jej pochwy oraz włożenie do jej pochwy własnego członka i odbywanie z nią stosunków płciowych, a także jednokrotnie poprzez włożenie członka do jej ust, a nadto wielokrotnie doprowadził ją do wykonania innej czynności seksualnej polegającej na stymulowaniu ręką pokrzywdzonej jego członka oraz do poddania się innej czynności seksualnej polegającej na dotykaniu piersi pokrzywdzonej, tj. przestępstwa z art. 197 § 3 pkt 2 i 3 k.k. i art. 199 § 2 k.k. i art. 200 § 1 k.k. i art. 201 k.k. w zw. z art. 12 § 1 k.k. przy zast. art. 11 § 2 k.k.

- na podstawie art. 197 § 3 k.k. pkt 2 i 3 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. wymierzenie oskarżonemu kary 15 lat pozbawienia wolności.

- na podst. art. 41a § 2 i 4 k.k. orzeczenie zakazu kontaktowania się z pokrzywdzoną z wyjątkiem sytuacji, w których wyrazi ona na to jednoznaczną zgodę oraz zakaz intencjonalnego zbliżania się do niej na odległość mniejsza niż 100 m.

- na podstawie art. 41 § 1a k.k. orzeczenie wobec oskarżonego dożywotniego zakazu zajmowania wszelkich stanowisk, wykonywania wszelkich zawodów albo działalności związanych z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub opieką nad nimi.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

zasadny zarzut pozwolił częściowo uwzględnić wniosek apelacji i orzec wobec oskarżonego zakaz kontaktowania się z pokrzywdzoną Z. Ł. i zakaz intencjonalnego zbliżania się do niej na odległość mniejszą od 100 m. na okres 13 lat.

3.7.

z apelacji obrońcy oskarżonego:

- zarzut obrazy przepisów postępowania, która miała wpływ na treść orzeczenia tj. art. 7 k.p.k. (szczegółowo opisany w pkt 1 - 5 apelacji)

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

- sąd apelacyjny w wyniku przeprowadzonej kontroli odwoławczej stwierdził, że przy rozpoznawaniu tej sprawy nie doszło do naruszeń przepisów postępowania mogących mieć wpływ na treść wyroku, a w szczególności nie doszło do naruszenia art. 7 k.p.k.

- obrońca oskarżonego we wniesionym środku odwoławczym zakwestionował ocenę poszczególnych dowodów w tym przede wszystkim zeznań świadków tj. E. M., K. M. i A. B., a także opinii biegłej M. Z..

- tak skonstruowana apelacja nie mogła przynieść oczekiwanego przez skarżącego wyniku tj. wzruszenia zaskarżonego wyroku i uniewinnienia J. N..

- skarżący w żaden sposób nie podważył bowiem najistotniejszego dowodu w tej sprawie, jakim były zeznania małoletniej pokrzywdzonej. Nie postawił żadnego zarzutu, który wprost zakwestionowałby ocenę dowodu, stanowiącego główną podstawę poczynionych ustaleń, a w konsekwencji doprowadził do wydania wyroku skazującego.

- jak wynika z treści pisemnego uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia to właśnie zeznania Z. Ł. złożone na etapie postępowania przygotowawczego pozwoliły na zrekonstruowanie wydarzeń, które miały miejsce w latach 2014 – 2020 w Z.. Przede wszystkim w oparciu o wypowiedzi tego właśnie świadka ustalono, że J. N. wielokrotnie doprowadził swoją małoletnią córkę do obcowania płciowego poprzez wkładanie palców rąk do jej pochwy oraz włożenie do jej pochwy członka i odbywanie z nią stosunków płciowych, a także jednokrotnie poprzez włożenie członka do jej ust, a nadto wielokrotnie doprowadził ją do wykonania innej czynności seksualnej polegającej na stymulowaniu ręką pokrzywdzonej jego członka oraz do poddania się innej czynności seksualnej polegającej na dotykaniu piersi pokrzywdzonej.

- bez uznania za wiarygodnych zeznań pokrzywdzonej nie możliwe byłoby ukaranie sprawcy tego przestępstwa. Pozostałe dowody, w tym i zeznania wskazane w apelacji świadków miały znaczenie pomocnicze, które pozwalały jedynie pozytywnie zweryfikować obciążające wypowiedzi procesowe Z. Ł..

- sąd meriti słusznie uznał za wiarygodne zeznania małoletniej pokrzywdzonej przyjmując, że jej relacja był spójna oraz dokładna i nie sposób było dostrzec w niej nieścisłości lub sprzeczności.

- za szczerością jej wypowiedzi przemawia również sposób ujawnienia przez małoletnią negatywnych przeżyć doznanych w czasie kontaktów z oskarżonym. Po raz pierwszy opowiedziała o podejmowanych wobec niej czynach o charakterze seksualnym swoim rówieśnikom, a gdy ci podzielili się swoją wiedzą z rodzicami, powtórzyła wszystko psychologowi szkolnemu oraz pedagogowi, a następnie psychologowi z MOPR w Z. i dopiero później złożyła obciążające zeznania. Ten fakt został udowodniony niespornymi zeznaniami tych właśnie osób oraz zapisami rozmów w telefonach komórkowych małoletnich świadków.

- odnosząc się do twierdzeń zawartych w apelacji należy zauważyć, że nie może dziwić fakt, że swoją tajemnicą podzieliła się najpierw z koleżankami i kolegami, skoro nie mogła liczyć na pomoc własnej matki, która nie zareagowała w należyty sposób w sytuacji, gdy zastała swojego partnera i córkę nagich w łazience.

- następnie, w toku postępowania przygotowawczego, doszło do przesłuchania małoletniej pokrzywdzonej w trybie wynikającym z przepisów art. 185a § 1 i 2 k.p.k. Przesłuchanie to, przeprowadzone przez sędziego w obecności prokuratora, odbyło się z udziałem biegłego psychologa. Biegła niezwłocznie wydała pisemną opinię, w której poddała analizie przebieg czynności z udziałem małoletniej, jej zachowania oraz wypowiedzi, dochodząc m.in. do wniosków, że zeznania Z. Ł. spełniały psychologiczne kryteria wiarygodności, a małoletnia ujawniała uczucia charakterystyczne dla ofiar seksualnego molestowania.

- ta opinia nie była kwestionowana przez strony na etapie postępowania przed sądem I instancji i w związku z tym słusznie uznał ją za miarodajną, opierając m.in. na niej swoje ustalenia faktyczne.

- jak wspomniano to wcześniej zeznania pokrzywdzonej zostały pozytywnie ocenione przez biegłą psycholog M. Z., według której zeznania pokrzywdzonej spełniają psychologiczne kryteria wiarygodności. Spostrzeżenia jej co do sposobu zachowania pokrzywdzonej po zdarzeniu oraz skutków dla jej psychiki sa tożsame z uwagami psychologa A. B., która aktualnie prowadzi terapię pokrzywdzonej. Obie nie wykluczały tego, że tamte traumatyczne przeżycia mogą w przyszłości rzutować na jej relacje intymne, choć na chwilę obecną potrafi w dalszym ciągu nawiązywać relacje z rówieśnikami.

- opinii tych nie są w stanie podważyć zeznania wychowawczyni małoletniej. E. M. co prawda nie stwierdziła, aby w zachowaniu podopiecznej zauważyła coś niepokojącego, ale też przyznała, że opiekę nad jej klasą objęła stosunkowo niedawno, a bezpośredni kontakt z uczniami miała zakłócony z uwagi na lockdown. Nie sposób zatem uznać, aby jej spostrzeżenia wynikały z uważnej obserwacji codziennych zachowań pokrzywdzonej. Jej słowa z kolei o dobrych relacjach z kolegą z klasy – R. G. mogą zaś wskazywać jedynie na to, że pozostaje z nim w przyjaźni i nie stoją w opozycji do wypowiedzi przesłuchanych psychologów, że pokrzywdzona może mieć w przyszłości kłopoty z nawiązywaniem relacji intymnych.

- wbrew zarzutom skarżącego wątpliwości co do wiarygodności Z. Ł. nie wynikają z tych fragmentów wypowiedzi A. B., która jako psycholog w (...) podczas częstych rozmów z małoletnią uświadamiała ją o patologicznych relacjach jakie łączyły ja z ojcem. Użycie słowa „gwałci” w rozmowach z rówieśnikami, gdy wyjawiła im swoją relację z ojcem, nie przesądza o tym, że miała ona już wcześniej świadomość znaczenia tego słowa, a w konsekwencji, że wiedziała o niedopuszczalności tego typu relacji pomiędzy ojcem a córką. Równie dobrze, z uwagi na jej wiek i stan psychofizyczny, słowo to mogło znaczyć odbywanie stosunków płciowych lub tzw. zły dotyk, o czym pisze zresztą sąd I instancji. W ten sposób poinformowała swoich znajomych o praktykach, które miały miejsce w jej domu od kilku lat, ale wątpliwości co do ich dopuszczalności nabrała stosunkowo niedawno podczas lekcji szkolnej. Niewykluczone zatem, że wspomniana rozmowa z psycholog ostatecznie przekonała ją o patologicznym charakterze zachowań swojego ojca

- niezależnie od tych rozważań sąd apelacyjny zauważa, że skarżący zdaje się nie dostrzegać, że wiarygodność zeznań Z. Ł. potwierdziły też inne dowody np. treść opinii ginekologicznej dotyczącej pokrzywdzonej, w której stwierdzono przerwania błony dziewiczej i ślady penetracji dopochwowej. Zdaniem sądu odwoławczego nie ma żadnych przesłanek, aby sądzić, że kontakty seksualne małoletniej odbywały się w innych warunkach niż zostało to przez nią opisane.

- nie sposób przyjąć, aby dziecko w wieku pokrzywdzonej, nie przejawiające wcześniej szczególnego zainteresowania sferą seksualności, nie posiadające doświadczeń w tym zakresie i nie cechujące się ponadprzeciętnym rozwojem intelektualnym, było w stanie zmyślić i ujawniać takie zdarzenia, jeśli nie odpowiadałyby one prawdzie.

- małoletnia pokrzywdzona nie miała też powodu, żeby bezpodstawnie obwiniać swojego ojca o takie czyny. Ewentualnego motywu takiego postępowania nie przedstawił także oskarżony ani jego obrońca.

- mając na względzie całość tych rozważań należy przejść do zeznań K. M., która od swojego syna miała dowiedzieć się skłonnościach pokrzywdzonej do konfabulacji. Tylko bowiem z wypowiedzi tego świadka mogłaby wynikać ewentualna wątpliwość co do prawdziwości zeznań Z. Ł.. Jej stanowisko w tym zakresie opierało się jednak na relacjach syna, który przyjaźnił się z pokrzywdzoną i zdarzały mu się usłyszeć od niej informacje, które w późniejszym czasie nie znalazły potwierdzenia. Zaznaczyć jednak trzeba, że, o ile takie sytuacje rzeczywiście miały miejsce, to dotyczyły one spraw małoistotnych, a nie o takim znaczeniu jak pomówienie o czyny pedofilskie. Poza tym skłonności do konfabulacji nie doszukali się psychologowie, którzy mieli styczność z Z. Ł.. Dlatego też ten fragment zeznań K. M. nie mógł być dowodem, który byłby w stanie podważyć zasadność zarzutów stawianych oskarżonemu.

- za chybiony należy także uznać zarzut obrazy art. 7 k.p.k. w zw. z art. 199 k.p.k. w zw. z art. 51 i art. 52 § 2 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego dot. opinii sądowo – seksuologicznej.

- w pierwszej kolejności trzeba stwierdzić, że trudno przyjąć za prawdziwe twierdzenia oskarżonego, że biegli lek. med. B. S. i mgr M. P. wymusili na nim przyznanie się do popełnienia zarzucanego mu czynu. W tym twierdzeniu jest on odosobniony, a co istotne tym zupełnie nieprzekonywujący. Nie zrozumiałym jest bowiem to, w jaki sposób wyżej wymienieni biegli mieliby go zmusić do potwierdzenia, że dopuszczał się on czynów pedofilskich względem swoje córki.

- wskazać też trzeba, że odebranie oświadczenia o przyznaniu się przez oskarżonego do popełnienia zarzucanego mu czynu nie mogło naruszyć art. 199 k.p.k. lub art. 51 i art. 52 § 2 ustawy o zdrowiu psychicznym w stopniu, który mógłby wpłynąć treść wyroku skazującego.

- zgodnie z treścią art. 199 k.p.k. „złożone wobec biegłego albo wobec lekarza udzielającego pomocy medycznej oświadczenia oskarżonego, dotyczące zarzucanego mu czynu, nie mogą stanowić dowodu”.

- „oświadczenie takie nie może verba legis „stanowić dowodu”, co oznacza, że nie może być podstawą ustaleń faktycznych, a także być uwzględniane w analizie dowodów, w szczególności nie może być porównywane z treścią dowodów sprawstwa oskarżonego, więc nie może stanowić dowodu popełnienia zarzuconego czynu (wyrok SA w Krakowie z 17.06.1999 r., II AKa 113/99, LEX nr 38101), a także strony nie mogą domagać się, by przeprowadzono z niego dowód (wyrok SA w Krakowie z 14.08.2003 r., II AKa 179/03, Prok. i Pr.-wkł. 2004/5, poz. 32). Trafnie w orzecznictwie zwraca się uwagę, że: „Ani w ustaleniach, ani w ocenie wiarygodności dowodów nie można powoływać się na treść oświadczeń złożonych przez oskarżonego biegłym. Nie stanowią one dowodu, a ich treść może mieć znaczenie jedynie w aspekcie oceny opinii biegłych” (wyrok SA w Krakowie z 29.03.2006 r., II AKa 45/06, LEX nr 183429). Treść tych oświadczeń ma znaczenie jedynie w aspekcie oceny opinii biegłego (wyrok SA w Krakowie z 17.06.1999 r., II AKa 113/99, LEX nr 38101; wyrok SA w Krakowie z 29.03.2006 r., II AKa 45/06, LEX nr 183429). (Stefański Ryszard A. (red.), Zabłocki Stanisław (red.), Kodeks postępowania karnego. Tom II. Komentarz do art. 167-296, Opublikowano: WKP 2019)

- podobnie należy interpretować treść art. 51 i art. 52 § 2 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. W myśl tych przepisów w dokumentacji dotyczącej badań lub przebiegu leczenia osoby, wobec której podjęto czynności, nie utrwala się oświadczeń obejmujących przyznanie się do popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary. Zasadę tę stosuje się również do dokumentacji dotyczącej badań przeprowadzonych na żądanie uprawnionego organu (art. 51). Nie wolno przesłuchiwać osób obowiązanych do zachowania tajemnicy jako świadków na okoliczność wypowiedzi osoby, wobec której podjęto czynności wynikające z niniejszej ustawy, co do popełnienia przez nią czynu zabronionego pod groźbą kary (art. 52). Oświadczenia sprawców co do popełnionych czynów składane wobec lekarzy psychiatrów nie mogą być dokumentowane ani stanowić przedmiotu postępowania dowodowego. W związku z tym nie mogą stanowić podstawy ustaleń faktycznych związanych z ewentualnym sprawstwem oskarżonego.

- w niniejszej sprawie opinia seksuologiczna w żaden sposób nie stała się podstawą do przyjęcia winy J. N.. Wnioski w niej zawarte, jak również sprawozdanie z badań oskarżonego, a tym samym złożone wówczas przez niego oświadczenie, nie wpłynęło zatem na uznanie go za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu.

- przedmiotowa ekspertyza, podobnie jak opinia sądowo – psychiatryczna, pozwoliła jedynie na określanie stanu zdrowia psychicznego i związanych z tym zaburzeń preferencji seksualnych.

- treść oświadczenia nie przesądziła zresztą o wnioskach biegłych seksuologów. Jak wynika z opinii pisemnych oraz ustnej do wniosków końcowych biegłych poprowadziły: analiza akt sprawy i badania seksuologiczne, wywiad oraz różnego rodzaju testy. Jak stwierdził biegły B. S. „w toku naszego badania oskarżony potwierdził kontakty seksualne z córką, natomiast dla naszego rozpoznania pedofilii o typie preferencyjnym nie ma znaczenia to czy on to potwierdza przed nami czy też nie, bo decydujący charakter miały stwierdzone cechy jego osobowości”. W tej sytuacji wnioski końcowe opinii zasługiwały na pełną akceptację.

- z tych wszystkich przedstawionych powodów zarzuty podniesione w apelacji obrońcy nie mogły zostać uwzględnione.

Wniosek

o zmianę wyroku i uniewinnienie oskarżonego od zarzucanego mu czynu.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

niezasadny zarzut nie dawał podstaw do zmiany wyroku w kierunku wskazanym we wniosku apelacyjnym.

3.8.

z apelacji obrońcy:

- rażącej niewspółmierność kary 11 lat pozbawienia wolności wymierzonej oskarżonemu w stosunku do winy, gdy w sprawie sąd zbyt małe znaczenie nadał temu, iż oskarżony sam w przyszłości był ofiarą zaniedbań rodzicielskich, które przybrały formę znęcania się psychicznego, na co naprowadziła w sprawie opinia biegłych względem oskarżonego, co spowodowało, iż w życiu dorosłym był jednostką dysfunkcyjną społecznie.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

- zarzut wymierzenia oskarżonemu kary rażąco niewspółmiernie surowej nie znalazł aprobaty podczas dokonanej kontroli instancyjnej.

- przypomnieć należy, iż sąd I instancji ma ustawowo zagwarantowaną swobodę w ferowaniu wyroku, w tym kształtowaniu wymiaru kary. Rolą sądu odwoławczego w tym zakresie jest natomiast wyłącznie kontrola czy granice swobodnego uznania sędziowskiego, stanowiącego zasadę sądowego wymiaru kary, nie zostały przekroczone w rozmiarach nie dających się zaakceptować.

- przy czym ustawa - jako podstawę odwoławczą - traktuje tylko taką niewspółmierność kary, która ma charakter rażący (art. 438 pkt 4 k.p.k.), a która zachodzić może tylko wówczas, gdy na podstawie ujawnionych okoliczności, które powinny mieć zasadniczy wpływ na wymiar kary, można byłoby przyjąć, że zachodziłaby wyraźna różnica pomiędzy karą wymierzoną przez sąd I instancji, a karą, jaką należałoby wymierzyć w instancji odwoławczej w następstwie prawidłowego zastosowania w sprawie dyrektyw wymiaru kary przewidzianych w art. 53 k.k.

- na gruncie art. 438 pkt 4 k.p.k. nie chodzi bowiem o każdą ewentualną różnicę w ocenach co do wymiaru kary, ale o różnicę ocen tak zasadniczej natury, iż karę dotychczas wymierzoną nazwać można byłoby - również w potocznym znaczeniu tego słowa - "rażąco" niewspółmierną, to jest niewspółmierną w stopniu nie dającym się wręcz zaakceptować.

- innymi słowy zarzut rażącej niewspółmierności kary, jako zarzut z kategorii ocen można podnieść tylko wówczas, gdy orzeczona kara, jakkolwiek mieści się w granicach ustawowego zagrożenia, to jednak nie uwzględnia w sposób właściwy zarówno okoliczności popełnienia przestępstwa, jak i osobowości sprawcy - a więc, gdy jest w społecznym odczuciu karą niesprawiedliwą.

- na gruncie przedmiotowej sprawy stwierdzić należy, iż kara 11 lat wymierzona oskarżonemu choć jest bezsprzecznie karą surową, to nie ma ona jednak charakteru nadmiernie represyjnej

- Sąd Apelacyjny w Katowicach wyraża w tym względzie stanowisko, iż kara w takim wymiarze jest współmierna do rozmiaru winy, stopnia demoralizacji (wynikającej z charakteru popełnionego przestępstwa) i społecznej szkodliwości przypisanego oskarżonemu czynu, a jednocześnie uwzględnia jej cele prewencyjne.

- przypomnieć należy, że rozważając kwestię wymiaru kary Sąd Okręgowy w Gliwicach uznał, iż stopień zawinienia oskarżonego oraz stopień społecznej szkodliwości przypisanego oskarżonemu przestępstwa są szczególnie wysokie.

- w sposób szczegółowy rozważył wszystkie okoliczności mające wpływ na wymiar kary, czemu dał wyraz w pisemnych motywach wyroku. W szczególności sąd ten miał na uwadze wszystkie okoliczności, zarówno te obciążające, jak i łagodzące, i dokonał ich właściwego wartościowania, przydając im właściwe znaczenie z punktu widzenia wpływu na wymiar kary.

- wśród okoliczności łagodzących miał na uwadze fakt uprzedniej niekaralności oskarżonego, a także pozytywną opinię środowiskową.

- niemniej prawidłowo uznał, że rozmiar kary w głównej mierze determinuje szereg istotnych okoliczności obciążających takich jak: 6 letni czas trwania przestępczego działania, różnorodność zachowań karalnych podejmowanych wobec pokrzywdzonej, wiek małoletniej (zaledwie 6 – 12 lat), stopień pokrewieństwa łączący sprawcę z ofiarą, a nade wszystko rozmiar krzywdy wyrządzonej przez ojca swojej córce, co zostało przekonująco opisane w uzasadnieniu.

- w konsekwencji prawidłowo ustalonych okoliczności, zarówno obciążających, jak i łagodzących, kara 11 lat pozbawienia wolności orzeczona za czyn przypisany w wyroku nie może zostać uznana za rażąco surową. Spełnia ona także swoje cele prewencyjne wobec oskarżonego, który z uwagi na zdiagnozowane skłonności pedofilskie wymaga długich oddziaływań terapeutycznych w warunkach izolacji więziennej, co jednocześnie, w połączeniu z orzeczonymi środkami karnymi, pozwoli uchronić przed nim pokrzywdzoną i inne jego potencjalne ofiary.

- nie może natomiast usprawiedliwiać zachowania oskarżonego jego traumatyczne przeżycia z dzieciństwa, o których wspomina obrońca w swojej apelacji. W żadnej mierze nie legitymowało to oskarżonego do krzywdzenia małoletniej córki przez dopuszczenie się wobec niej czynów o charakterze seksualnym.

- w tym stanie rzeczy orzeczona wobec oskarżonego kara w wymiarze 11 lat pozbawienia wolności, choć wymierzona blisko górnej granicy ustawowego zagrożenia, jest karą sprawiedliwą, która w żadnej mierze nie może być uznana za rażąco niewspółmierną.

- brak było zatem podstaw do ingerencji sądu odwoławczego co do wymierzonej kary zasadniczej.

Wniosek

o wymierzenie oskarżonemu kary za czyn w dolnej granicy ustawowego zagrożenia.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

niezasadny zarzut nie dawał podstaw do zmiany wyroku w kierunku wskazanym we wniosku apelacyjnym.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

wyrok Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 16.12.2021 r. sygn. akt IV K 70/21 – poza zmianą opisaną poniżej.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

niezasadne zarzuty z apelacji prokuratora, obrońcy, a także w większości kuratora małoletniej oskarżycielki posiłkowej oraz brak okoliczności podlegających uwzględnieniu z urzędu z art. 439 k.p.k., art. 440 k.p.k. i art. 455 k.p.k., nie dawało podstaw do zmiany zaskarżonego orzeczenia w większym zakresie lub jego uchylenia.

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

pkt 3 wyroku w ten sposób, że podwyższono oskarżonemu J. N. orzeczony na podst. art. 41a § 2 i 4 k.k. środek karny do 13 lat.

Zwięźle o powodach zmiany

zmiana wyroku w tym zakresie nastąpiła w związku z uznaniem za zasadny jeden z zarzutów zawartych w apelacji kuratora małoletniej oskarżycielki posiłkowej, co omówione zostało w pkt 3.6 niniejszego uzasadnienia.

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

pkt 3

na podstawie art. 618 § 1 pkt 11 k.p.k. w zw. z art. 29 ust. 1 ustawy prawo o adwokaturze w związku (analogicznie) z § 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 9.03.2018 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej (Dz.U. 2018 poz. 536) w zw. z § 11 ust. 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. poz. 1800, zm.) zasądzono od Skarbu Państwa na rzecz adwokat M. M. Kancelaria Adwokacka w Z. kwotę 738 złotych, w tym 23 % VAT, tytułem pełnienia funkcji kuratora małoletniej oskarżycielki posiłkowej w postępowaniu odwoławczym;

pkt 4

na podst. art. 618 § 1 pkt 11 k.p.k. w zw. z art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26.05.1982 r. Prawo o adwokaturze oraz § 4 ust. 3 i § 17 ust. 2 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3.10.2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu zasądzono na rzecz adw. S. S. kwotę 738 zł, w tym 23 % VAT, tytułem poniesionych kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu w postępowaniu odwoławczym.

pkt 5

na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. w zw. z art. 634 k.p.k. skazanego, w związku z jego trudną sytuacją materialną, wynikającą z faktu odbywania od dłuższego czasu kary pozbawienia wolności, zwolniono od ponoszenia kosztów postępowania odwoławczego i obciążono nimi Skarb Państwa.

7.  PODPIS

SSA Marcin Ciepiela SSA Piotr Pośpiech SSA Wiesław Kosowski

1.11.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Prokurator Rejonowy w Zabrzu.

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

pkt 1 wyroku skazujący oskarżonego za przestępstwo z art. 199 § 2 k.k. w zw. z art. 200 § 1 k.k. w zw. z art. 201 k.k. w zw. z art. 12 k.k. przy zast. art. 11 § 2 k.k. na karę 11 lat pozbawienia wolności oraz pkt 4 wyroku, w którym na podst. art. 41 § 1a k.k. orzeczono środek karny na okres 15 lat.

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☒

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

Uchylenie

☒

Zmiana

1.12.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

2

Podmiot wnoszący apelację

kurator małoletniej oskarżycielki posiłkowej.

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

pkt 1 wyroku skazujący oskarżonego za przestępstwo z art. 199 § 2 k.k. w zw. z art. 200 § 1 k.k. w zw. z art. 201 k.k. w zw. z art. 12 k.k. przy zast. art. 11 § 2 k.k. na karę 11 lat pozbawienia wolności oraz pkt 3 i 4 wyroku, w którym na podst. art. 41a § 2 i 4 k.k. oraz art. 41 § 1a k.k. orzeczono środki karne odpowiednio na okres 8 lat i 15 lat .

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☒

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

Uchylenie

☒

Zmiana

1.13.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

3

Podmiot wnoszący apelację

obrońca oskarżonego J. N..

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

w całości wyrok skazujący oskarżonego za przestępstwo z art. 199 § 2 k.k. w zw. z art. 200 § 1 k.k. w zw. z art. 201 k.k. w zw. z art. 12 k.k. przy zast. art. 11 § 2 k.k. na karę 11 lat pozbawienia wolności.

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

Zmiana