Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

Przewodniczący

SSA Piotr Filipiak

Sędziowie

SSA Marcin Schoenborn (spr.)

SSA Wojciech Kopczyński

Protokolant

Paweł Zberecki

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 68/22

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

3

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

wyrok Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 23 listopada 2021 r. sygn. akt V K 155/21

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☒

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☒

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

podniesione w apelacji obrońcy

1.  obraza art. 25 § 3 kk poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy ustalenia stanu faktycznego wskazują na to, że oskarżony popełniając zarzucany czyn działał w obronie koniecznej przed bezprawnym i bezpośrednim zamachem ze strony pokrzywdzonego przekraczając jej granice pod wpływem wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami zamachu

a z ostrożności procesowej

2.  obraza art. 25 § 2 kk poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy ustalenia stanu faktycznego jednoznacznie wskazują na to, że oskarżony popełniając zarzucany czyn przekroczył granice obrony koniecznej przed bezprawnym i bezpośrednim zamachem ze strony pokrzywdzonego poprzez zastosowanie sposobu obrony niewspółmiernej do niebezpieczeństwa zamachu

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Nie jest prawdą, że Sąd a quo przyjął (ustalił), że to konkretne zachowanie oskarżonego, które doprowadziło do pozbawienia życia pokrzywdzonego, podjęte zostało z woli obrony dla odparcia bezpośredniego i bezprawnego zamachu pokrzywdzonego na życie oskarżonego, a więc, iż stanowiło działanie w obronie koniecznej, choć z przekroczeniem jej granic. Jak wynika z pisemnych motywów zaskarżonego wyroku, Sąd Okręgowy opierając się również na wyjaśnieniach oskarżonego, co do kluczowego fragmentu inkryminowanego zdarzenia ustalił, że przebiegał następująco. Po tym jak oskarżony i pokrzywdzony spożywający wcześniej wspólnie alkohol, którym też byli już odurzeni, zaczęli się kłócić, w pewnym momencie pokrzywdzony wziął nóż kuchenny leżący na stoliku i zamachnął się nim w kierunku oskarżonego, który z kolei złapał ostrze tego noża swoją prawą ręką doznając przecięcia naskórka palców 3, 4 i 5, po czym uderzył z głowy pokrzywdzonego, co spowodowało, że ten stracił równowagę, przewrócił się i upadł na fotel relaksacyjny. Dopiero wówczas, kiedy pokrzywdzony nie podejmował już żadnej aktywności, tylko znajdował się w pozycji półleżącej na plecach na fotelu relaksacyjnym, oskarżony zadał mu liczne ciosy nożem w głowę, klatkę piersiową i okolicę naramienną ręki prawej. Spowodowane w ten sposób trzy z ran kłutych klatki piersiowej okazały się zaś śmiertelnymi, penetrowały bowiem do wnętrza jamy opłucnowej uszkadzając miąższ płucny i duże tętnice płuc wywołując masywny krwotok do jam opłucnowych. Z powyższego ewidentnie wynika, że dla Sądu I instancji odpieranie przez oskarżonego bezprawnego i bezpośredniego zamachu ze strony pokrzywdzonego zakończyło się uderzeniem go z głowy, po którym ten przewrócił się na fotel relaksacyjny. Natomiast dalsze działanie oskarżonego, tj. użycie noża, właśnie ze względu na sposób jego użycia w znaczeniu liczby (wielości) zadanych nim uderzeń oraz ich umiejscowienia, w kontekście też tego, że pokrzywdzony po przewróceniu się na fotel relaksacyjny nie próbował na powrót atakować oskarżonego, o czym z kolei przekonywało, że nie miał już w dyspozycji noża, oskarżony zaś górował nad nim warunkami fizycznymi oraz posiadanym doświadczeniem w sportach walki, poza tym kiedy pokrzywdzony nie miał ran poza jedną w okolicy naramiennej, które mogłyby świadczyć o osłanianiu głowy bądź klatki piersiowej przed wyprowadzanymi przez oskarżonego ciosami nożem, wręcz od uderzenia z głowy mógł stracić przytomność, a przynajmniej być oszołomionym, również ze względu na spożytą wcześniej ilość alkoholu (we krwi stwierdzono u niego aż 3,4 promila alkoholu), stanowiło dla Sądu I instancji wyłącznie przejaw odreagowania emocji spowodowanych uprzednim zachowaniem pokrzywdzonego, nad którymi oskarżony nie zapanował, wyzwoliły więc w nim pokłady agresji, uzewnętrznieniem której był właśnie atak z użyciem nożna na pokrzywdzonego znajdującego się już wówczas w położeniu wskazującym wręcz na brak możliwości podjęcia skutecznej obrony przed napastnikiem.

Tymczasem niezbędnym podmiotowym elementem obrony koniecznej, pozostającym jednak w sferze ustaleń faktycznych, jest działanie z woli obrony, a nie z woli odwetu. Konieczne jest, aby akcja broniącego się wynikała ze świadomości, że odpiera on zamach i podyktowana była wolą obrony. Zresztą ten podmiotowy element działania w obronie koniecznej ułatwia rozgraniczenie rzeczywistych działań obronnych od społecznie negatywnych aktów zemsty, samosądu lub chuligaństwa” (zob. wyrok SN z 19 lutego 1997 r., IV KKN 292/96, Prok. i Pr.-wkł. 1997/7–8, poz. 1; zob. też wyrok SN z 30 grudnia 1972 r., Rw 1312/72, OSNKW 1973/5, poz. 69; zob. też wyrok SA w Katowicach z 18 marca 2004 r., II AKa 531/03, KZS 2004/9, poz. 46; wyrok SA w Warszawie z 2 marca 2015 r., II AKa 14/15, LEX nr 1665870).

O obrazie prawa materialnego można natomiast mówić dopiero wtedy, gdy do prawidłowo ustalonego stanu faktycznego, sąd wadliwie zastosował normę prawną lub bezzasadnie jej nie zastosował, bądź gdy zarzut dotyczy zastosowania lub niezastosowania przepisu zobowiązującego sąd do jego bezwzględnego respektowania. Jeśli zaś zarzucona wadliwość zaskarżonego orzeczenia polega na przyjęciu za jego podstawę błędnych ustaleń, to ocenie instancyjnej podlega trafność ustaleń faktycznych, a nie obraza przepisów prawa materialnego (zob. wyrok SA w Krakowie z 4 sierpnia 2009 r., II AKa 143/09, KZS 2009/7-8/60).

Podniesione przez obrońcę zarzuty obrazy przepisów prawa materialnego oparte być więc musiały na kwestionowaniu ustaleń faktycznych, stąd ze swej istoty uchodzić musiały za chybione (zob. wyrok SN z dnia 23 lipca 1974 r., V KR 212/74, OSNKW 1974/ 12/ 233 i aprobatę W. Daszkiewicza, Przegląd orzecznictwa, PiP 1975/12/130 oraz M. Cieślaka, Z. Dody, Przegląd orzecznictwa, Palestra 1975/7-8/35).

Jednocześnie dla Sądu Apelacyjnego powyżej zaprezentowane ustalenia Sądu I instancji mają jak najbardziej oparcie w zgromadzonym materiale dowodowym poddanym swobodnej ocenie z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego. Pozostają zatem pod ochroną art. 7 kpk. Nie mogą więc też uchodzić za błędne. Przypomnieć zaś trzeba, że zarzut błędu w ustaleniach faktycznych jest słuszny tylko wówczas, gdy zasadność ocen i wniosków wyprowadzonych przez sąd orzekający z okoliczności ujawnionych w toku przewodu sądowego nie odpowiada prawidłowości logicznego rozumowania, nie może on natomiast sprowadzać się do samej polemiki z ustaleniami sądu wyrażonymi w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, koniecznym jest zaś wykazanie, jakich mianowicie konkretnych uchybień w zakresie zasad logicznego rozumowania dopuścił się sąd w ocenie zebranego materiału dowodowego (zob. wyrok SN z 23 marca 1974 r., II KR 355/74, OSNPG 1975/9/84 ). Z kolei naruszenia art. 7 kpk nie można byłoby dopatrywać się w samym wskazaniu wadliwości sędziowskiego przekonania o wiarygodności jednych, a niewiarygodności innych źródeł czy środków dowodowych. Dla wykazania, że doszło do obrazy tego przepisu, należałoby wskazać konkretne błędy w samym sposobie dochodzenia do określonych ocen, przemawiające w zasadniczy sposób przeciwko dokonanemu rozstrzygnięciu (zob. postanowienie SN z 26 lipca 2007 r., IV KK 175/07, OSNwSK 2007/1/1738; wyrok SA Katowice z 20 grudnia 2007 r., II AKa 381/07, Prok.i Pr.-wkł. 2008/9/31). W procesie nie chodzi bowiem o to, czy dowody są nieprzekonujące dla strony, lecz o to, czy są one przekonujące lub nie dla sądu w kontekście całokształtu materiału dowodowego. (zob. postanowienie SN z 13 listopada 2007 r., V KK 257/07, LEX nr 332945).

W ocenie instancji odwoławczej Sąd Okręgowy miał pełne podstawy do tego, by odmówić wiary wyjaśnieniom oskarżonego z rozprawy, w których dopiero w istocie po raz pierwszy twierdził, że również ciosy nożem zadawał broniąc się przed pokrzywdzonym (k. 411v). Zauważenia wymaga, iż wcześniej dwukrotnie na etapie postępowania przygotowawczego, w tym na posiedzeniu aresztowym, podnosił i podtrzymał to przesłuchiwany w postępowaniu sądowym, że po zadanym uderzeniu z głowy już dalej nic nie pamięta (k. 103, 107v). Zgodnie z istotą swobodnej oceny dowodów stanowisko to wprawdzie oparte było o własne przekonanie organu orzekającego, nie mniej uwzględniało wszystkie przeprowadzone dowody ocenione zgodnie z zasadami prawidłowego rozumowania oraz wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego. Apelujący dogłębnej oraz wnikliwej analizie materiału dowodowego przeprowadzonej przez Sąd Okręgowy i zaprezentowanej w sposób klarowny i jasny w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku potrafił natomiast przeciwstawić własną ocenę przedmiotowego zdarzenia i to dokonaną z pominięciem istotnego jego fragmentu, jakim było ustalone przez Sąd I instancji, w istocie wyłącznie na podstawie wyjaśnień oskarżonego, zachowanie tego mężczyzny polegające na zadaniu uderzenia z głowy atakującemu go pokrzywdzonemu, a po którym z powodów wyżej wskazanych przyjętym zostało, że owy napastnik został w ten sposób skutecznie obezwładniony i nie stwarzał już zagrożenia dla oskarżonego. Dla obrońcy w przebiegu zdarzeniu istotnymi były zaś tak naprawdę tylko atak pokrzywdzonego z nożem w ręku na oskarżonego, na który wyłączną jego reakcją miało być wyrwanie noża napastnikowi i zadanie mu nim ciosów. Muszą o tym przekonywać wywody środka odwoławczego na stronie 4 i 6. Ewidentnie przemilczał więc uderzenie z głowy, o której to okoliczności konsekwentnie i stanowczo wyjaśniał oskarżony. Stanowiła zaś dla Sądu I instancji i słusznie kluczowy element stanu faktycznego pozwalający dojść do wniosku z uwzględnieniem szeregu innych okoliczności, o których była mowa powyżej, że tak liczne ciosy nożem zadane pokrzywdzonemu przez oskarżonego w newralgiczne dla życia ludzkiego części ciała nie miały nic wspólnego z obroną na "oślep" przed zamachem ze strony późniejszego denata. W związku z tym Sąd Okręgowy nie popadł też w sprzeczność nie dopatrując się racjonalnego powodu, dla którego oskarżony miałby nagle powziąć zamiar pozbawienia życia pokrzywdzonego. Wskazał jednak, iż oskarżony został sprowokowany uprzednim agresywnym zachowaniem pokrzywdzonego. Właśnie owy atak uwarunkowany osobowościowo, jak bowiem wynika z badania psychologicznego oskarżonego, jest on osobą niezrównoważoną, reagującą silnymi emocjami nawet na słabe bodźce, ma obniżony próg tolerancji frustracji, w jego zachowaniu przeważa sfera emocjonalno-popędowa nad racjonalno-poznawczą, działa pod wpływem impulsów, nie planuje swoich działań, decyzje podejmuje bez namysłu, w sytuacjach trudnych często nie kontroluje swoich reakcji, przejawiając zniecierpliwienie irytację, gniew (k. 278-280), wyzwolił w oskarżonym nagle niemotywowany działaniem obronnym zamiar pozbawienia życia napastnika. Nie chodziło jednak o zwykłą kłótnię, sprzeczkę, a zamach wykonany z użyciem noża, po którym nastąpiła reakcja oskarżonego, która właśnie z powodów, którymi kierował się Sąd a quo, nie może być już łączona z odpieraniem bezpośredniego i bezprawnego zamachu ze strony pokrzywdzonego. W tym aspekcie dostrzec zresztą również trzeba, iż oskarżony w rozmowie z sąsiadem P. P.przez otwarte okno, do którego podejść miał już po tym, jak nożem wielokrotnie ugodził pokrzywdzonego, nie poinformował rozmówcy, że wyrządził tego rodzaju krzywdę temu mężczyźnie. Wręcz o nim nie wspomniał, a zgłosił potrzebę wezwania pogotowia ratunkowego wyłącznie z powodu zranienia sobie palców nożem chwyconym za ostrze w momencie zamachu wykonanego tym przedmiotem przez pokrzywdzonego. Zdaniem Sądu Apelacyjnego z tym związane niekwestionowane okoliczności stanu faktycznego, podobnie jak zachowanie oskarżonego w momencie przybycia do jego mieszkania wspomnianego wyżej sąsiada, zmuszonego wręcz do wyważenia drzwi (oskarżony leżał wtedy na podłodze), li tylko musiały wzmacniać przekonanie co do trafności wnioskowania Sądu I instancji, że ciosów nożem pokrzywdzonemu nie zadał broniąc się przed nim, a ściślej zagrożeniem, które miał dla niego stwarzać i w przekonaniu, że w ten sposób odpiera bezpośredni i bezprawny zamach na przynależne mu dobra prawne. Doświadczenie życiowe podpowiada, iż wtedy właśnie oskarżony miałby dopiero opory, aby sąsiadowi nie przedstawić choćby w ogólności sytuacji, w jakiej się znalazł. Logika też podpowiada, iż nawet jeśli pokrzywdzony nie mógłby już liczyć na pomoc medyczną, gdyby oskarżony rzeczywiście pozbawił go życia w obronie własnej, nie ukrywałby przed sąsiadem obecności ofiary w mieszkaniu, lecz w rozmowie przez okno w sposób spontaniczny o niej by wspomniał. Stan nietrzeźwości nie stanowił przecież dla oskarżonego przeszkody w werbalnym skomunikowaniu się z sąsiadem.

W świetle powyższego nie mogło być podstaw do przyjęcia, że oskarżony zadając ciosy nożem pokrzywdzonemu, w tym prowadzące do jego zgonu, w obronie koniecznej odpierał bezpośredni, bezprawny zamach na swoje życie. Wykluczało to z kolei ze swej istoty dalsze rozważania w kierunku zastosowania art. 25 § 2 lub 3 kk. Granice obrony koniecznej przekroczyć może bowiem tylko działający z zamiarem obrony bezpośrednio zaatakowanego dobra prawnego.

Sąd odwoławczy nie miał przy tym wątpliwości, że oskarżony zadawał ciosy nożem pokrzywdzonemu chcąc pozbawić go życia, a nie jedynie godząc się na to przy przewidywaniu możliwości zaistnienia takiego skutku. Stąd za w pełni prawidłowe uznane zostało ustalenie co do działania oskarżonego z zamiarem bezpośrednim. Kluczowe w tym zakresie okazały się okoliczności wynikające z ustalonego na podstawie sekcji zwłok pokrzywdzonego z wykorzystaniem wiedzy fachowej mechanizmu powstania stwierdzonych obiektywnie obrażeń ciała, które doprowadziły do jego śmiertelnego zejścia, wsparte o okoliczności zdarzenia i czynniki osobowościowe cechującego oskarżonego szczegółowo przedstawione w opiniach sądowo-psychologicznej i sądowo-psychiatrycznej. W tym zakresie obszerny wywód Sądu Okręgowego uchodził za przekonujący i wystarczy do niego odesłać. Oczywiście racjonalnych powodów do zabicia pokrzywdzonego oskarżony nie miał żadnych. Bynajmniej jednak nie sprzeciwiało się to in concreto w całokształcie okoliczności sprawy ustaleniu na podstawie czynników o charakterze przedmiotowym (rodzaj użytego narzędzia, umiejscowienie, ilość i intensywność zadanych ciosów, charakter spowodowanych obrażeń ciała), jak i podmiotowym (stosunek do pokrzywdzonego, osobowość sprawcy, zachowanie się przed, jak i po popełnieniu czynu), że nagle zdecydował pozbawić życia pokrzywdzonego (zob. wyrok SA w Łodzi z dnia 16 października 2014 r., II AKa 227/14, LEX nr 1661223). Przypomnieć należy, iż ustaleniu zamiaru zabójstwa nie stoją na przeszkodzie ani niemożność ustalenia motywu, dla którego sprawca pozbawił człowieka życia, ani brak motywacji sprawcy adekwatnej do zadania śmierci (zob. wyrok SA w Krakowie z dnia 22 października 2013 r., II AKa 181/13, LEX nr 1396861; wyrok SA w Poznaniu z dnia 17 czerwca 2014 r., II AKa 36/14, LEX nr 1493871; wyrok SA w Szczecinie z dnia 26 czerwca 2014 r., II AKa 110/14, LEX nr 1499025). Nawet brak u sprawcy będącego w stanie upojenia alkoholowego wyraźnych i występujących z dużym nasileniem pobudek nie wyłącza możliwości przypisania mu zbrodni zabójstwa (zob. wyrok SA w Lublinie z dnia 21 stycznia 2015 r., II AKa 308/14, LEX nr 1651930).

Wniosek

uchylenie zaskarżonego wyroku i umorzenie postępowania na podstawie art. 17 § 1 pkt 4 kpk w zw. z art. 25 § 3 kk

a z ostrożności procesowej

zmiana zaskarżonego wyroku i na podstawie art. 25 § 2 kk odstąpienie od wymierzenia oskarżonemu kary, względnie wymierzenie jej z zastosowaniem nadzwyczajnego złagodzenia kary w rozmiarze odpowiadającym dotychczasowemu okresowi stosowania tymczasowego aresztowania

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Nie stwierdzono uchybień podniesionych w środku odwoławczym pochodzącym od obrońcy, a tylko wówczas zgodnie z art. 438 kpk w zw. z art. 433 § 1 kpk Sąd odwoławczy orzekając w granicach zaskarżenia i podniesionych zarzutów mógłby uchylić lub zmienić zaskarżony wyrok.

3.2.

podniesiona w apelacjach oskarżyciela publicznego i pełnomocnika oskarżycielki posiłkowej

rażąca niewspółmierność wymierzonej oskarżonemu za przypisaną zbrodnię zabójstwa z art. 148 § 1 kk kary 12 lat pozbawienia wolności

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

W konkretnych okolicznościach niniejszej sprawy wymierzona oskarżonemu kara 12 lat pozbawienia wolności nie mogła uchodzić za karę rażąco niewspółmiernie łagodną.

Pojęcie niewspółmierności rażącej oznacza przecież znaczną, wyraźną i oczywistą, a więc niedającą się zaakceptować dysproporcję między karą wymierzoną a karą sprawiedliwą (zasłużoną). Przesłanka rażącej niewspółmierności kary jest spełniona tylko wtedy, gdy na podstawie ustalonych okoliczności sprawy, które powinny mieć decydujące znaczenie dla wymiaru kary, można przyjąć, że występuje wyraźna różnica między karą wymierzoną a karą, która powinna zostać wymierzona w wyniku prawidłowego zastosowania dyrektyw wymiaru kary oraz zasad ukształtowanych przez orzecznictwo, czyli wówczas, gdy granice swobodnego uznania sędziowskiego, stanowiącego ustawową zasadę sądowego wymiaru kary, zostały przekroczone w rozmiarach nie dających się utrzymać w kontekście wymagań wynikających z ustawowych dyrektyw determinujących wymiar kary (zob. wyrok SA w Katowicach z dnia 30 listopada 2017 r., II AKa 394/17, LEX nr 2456146). Niczego takiego nie można jednak powiedzieć o karze wymierzonej oskarżonemu, jeśli się uwzględni okoliczności popełnionego przestępstwa i sylwetkę sprawcy. Dyrektywy sądowego wymiaru kary zawiera art. 53 § 1 i 2 kk, który stanowi, że sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach przewidzianych przez ustawę, bacząc, by jej dolegliwość nie przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do skazanego, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa. Wymierzając karę, sąd uwzględnia w szczególności motywację i sposób zachowania się sprawcy, popełnienie przestępstwa wspólnie z nieletnim, rodzaj i stopień naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków, rodzaj i rozmiar ujemnych następstw przestępstwa, właściwości i warunki osobiste sprawcy, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza staranie o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie społecznemu poczuciu sprawiedliwości, a także zachowanie się pokrzywdzonego. Kara ma być zatem adekwatną i wystarczającą dolegliwością zadawaną sprawcy z powodu popełnienia przez niego przestępstwa, zdolną do osiągnięcia jej celów (zob. postanowienie SN z dnia 15 maja 2019 r., III KK 146/19, LEX nr 2677154). Innymi słowy obowiązkiem sądu jest orzeczenie kary w taki sposób, by uzyskać efekt tzw. trafnej reakcji. Dla osiągniecia tego efektu koniecznym jest uwzględnienie wszystkich dyrektyw wymiaru kary - prewencji generalnej, prewencji indywidualnej, stopnia społecznej szkodliwości i stopnia winy, które mają jednakową rangę. Stopień winy w tym układzie, stanowi jednak sui generis nieprzekraczalną granicę dla dolegliwości wymierzanej kary, na który wpływają wszelkie okoliczności, które decydują o zakresie swobody sprawcy w wyborze i realizacji zachowania zgodnego z prawem.

Zbyt daleko idącym uproszczeniem byłoby więc się kierować przy wymiarze kary li tylko tym, że oskarżony godził i to z powodzeniem w najważniejsze z dóbr chronionych przez prawo karnej, jakim jest życie ludzkie, posłużył się przy tym niebezpiecznym narzędziem, a zadając liczne ciosy nożem pokrzywdzonemu chciał go pozbawić życia, był przy tym pod wpływem alkoholu, nie wezwał również pomocy do ofiary, a w przeszłości był także karany za przestępstwo przeciwko zdrowiu.

Obaj skarżący na niekorzyść oskarżonego nie raczyli uwzględnić w swych wywodach, a może i celowo pomijali tę o to ustaloną okoliczność, chronioną na etapie postępowania odwoławczego już tylko zakazem reformationis in peius (art. 434 § 1 kpk), że gdyby nie sprowokowanie oskarżonego przez pokrzywdzonego atakiem z użyciem noża bieg wypadków nie potoczyłby się w sposób, który zakończył życie drugiego z tych mężczyzn. Nie można w związku z tym zapominać, że niebezpieczny przedmiot, którym uśmiercony został pokrzywdzony, on sam uprzednio użył przeciwko oskarżonemu, zmuszając go do obrony przed napastnikiem i wyzwalając w ten sposób w pierwotnej ofierze te jego cechy osobowościowe, które po obezwładnieniu atakującego nagle przeistoczyły go w zadającego śmiertelne ciosy. Niewątpliwie są to okoliczności mimo wszystko świadczące na korzyść oskarżonego przy wymiarze kary. Zamiar nagły powstaje bowiem pod wpływem silnego bodźca, prowadząc do realizacji czynu bez jego planowania i określonych czynności przygotowawczych. Nagłość zamiaru oskarżonego wyznacza zaś stopień jego winy, zawsze niższy w przypadku zamiaru nagłego niż w przypadku przestępnych działań planowanych. Z kolei stopień winy limituje wymiar kary zgodnie z treścią art. 53 § 1 kk (zob. wyrok SA w Katowicach z 9 marca 2017 r., II AKa 557/16, LEX nr 2278191). Nie można również zapominać, że nawet przy tych uwarunkowaniach osobowościowych oskarżonego wynikających z badania psychologicznego predestynujących go pod wpływem czynników zewnętrznych do zachowań agresywnych brak w sprawie dowodów, które wskazywałyby, iż na co dzień takowe w ostatnich przeszło 10 latach przejawiał. Z wywiadu środowiskowego (k. 163-164) oraz zeznań K. K. wynika, że oskarżony w środowisku sąsiedzkim był postrzegany jako osoba, choć nie stroniąca od alkoholu, to odbierana pozytywnie, zachowująca się w stosunku do innych właściwie, nie generująca konfliktów. Wiadomo też, iż był aktywny zawodowo, pracował jako górnik, prawidłowo też zajmował się psem rasy niebezpiecznej, którego miał pod opieką. Wprawdzie był uprzednio karany z art. 158 § 1 kk i art. 157 § 2 kk w zw. z art. 11 § 2 kk na karę 1 roku i 2 miesięcy pozbawienia wolności, nie mniej chodzi o czyn z 23 kwietnia 2006 r., który wbrew oskarżeniu o udział w charakterze współsprawcy w usiłowaniu zbrodni rozboju z posłużeniem się nożem, ostatecznie okazał się być dla D. W. jedynie udziałem z innymi osobami w niebezpiecznym pobiciu bez przypisania mu użycia noża, w ramach którego u napadniętego akurat oskarżony uderzeniem ręką w twarz spowodował krwiaka dolnej powieki oka lewego oraz złamania kości nosa z przemieszczeniem (k. 159-160). Poza tym kary pozbawienia wolności za tamto przestępstwo oskarżony już po uprawomocnieniu się wyroku skazującego nie odbywał w zakładzie karnym. W jednostce penitencjarnej przebywał jedynie przez okres tymczasowego aresztowania od dnia 23 kwietnia 2006 r. do 18 stycznia 2007 r. zaliczony następnie na poczet wymierzonej kary, z odbycia reszty której został natomiast warunkowo przedterminowo zwolniony na okres próby, który przebiegł pomyślnie i nie doszło do odwołania warunkowego przedterminowego zwolnienia (k.158). W kontekście przyczyn, które doprowadziły oskarżonego do tego, że targnął się na życie pokrzywdzonego, nie sposób zaś wywodzić, iż ówczesne doświadczenia nie odniosły żadnego skutku i nie wpłynęły na funkcjonowanie oskarżonego w warunkach wolnościowych. Przez długie lata przecież nie popadał w konflikty z prawem. Mimo wszystko zaś pewien zbieg okoliczności doprowadził go do aktualnego położenia, nie wywołany jednak przez niego samego.

Nie może być też mimo wszystko bagatelizowanym, że oskarżony wyraził żal i skruchę z powodu swego zachowania (k. 411v). Przyznając się natomiast częściowo do winy nie wypierał się zadanych nożem ciosów, twierdził tylko, iż w ten sposób działał w obronie koniecznej. Przyznanie się sprawcy do winy, jest najpoważniejszą okolicznością łagodzącą wymiar kary i powinno też być odpowiednio docenione jej wymiarem (zob. wyrok SA w Krakowie z dnia 20 grudnia 2018 r., II AKa 247/18, LEX nr 2707045). Podkreślenia również wymaga, iż oskarżony nie wykazuje cech psychopatycznych, a powodów jego aż tak dalece agresywnego zachowania wobec pokrzywdzonego upatrywać należy w nieprawidłowej osobowości oraz w działaniu alkoholu jako czynnika obniżającego racjonalną kontrolę zachowania. Oskarżony wymagał zapewne również będzie oddziaływań terapeutycznych, których powodzenie niewątpliwie będzie też rzutować na codzienne jego funkcjonowanie i przestrzeganie porządku prawnego. Stąd też, zarówno cele wychowawcze i zapobiegawcze kary, jak też i wzgląd na kształtowanie świadomości prawnej społeczeństwa dla sprawcy zbrodni zabójstwa, nie przemawiały za surowszym potraktowaniem oskarżonego, w szczególności takim, jakim było ono oczekiwanym przez skarżących na niekorzyść. Pamiętać zaś trzeba, że miarą surowości kary polegającej na pozbawieniu wolności, nie może być jedynie ilościowe oznaczenie czasu pozbawienia wolności, ale przede wszystkim stopień wykorzystania sankcji karnej przewidzianej za dane przestępstwo, także z uwzględnieniem występujących w danym postępowaniu, zwykle niepowtarzalnych w danym układzie, okoliczności.

Nie mogło być w związku z powyższym też pomijanym, że kara 25 lat pozbawienia wolności jest karą wyjątkową, realizującą w istocie jedynie rolę odwetową i eliminacyjną, to jest zabezpieczającą społeczeństwo przed powrotem na wolność osób niejako "na stałe" zagrażających najpoważniejszym dobrom chronionym prawem (w praktyce życie i zdrowie). Ta wyjątkowa kara może być stosowana jedynie w najpoważniejszych wypadkach, gdy w istocie nie istnieją już żadne szanse na resocjalizację sprawcy (zob. wyrok SA w Białymstoku z 14 listopada 2018 r., II AKa 175/18, LEX nr 2630446). Wybór tej kary winien być więc następstwem ustalenia, że w realiach danej sprawy brak jest w zasadzie okoliczności łagodzących, a sprawca cechuje się szczególnie aspołecznymi właściwościami i przejawia głęboką demoralizację (zob. wyrok SA w Gdańsku z 31 maja 2017 r., II AKa 135/17, LEX nr 2383357).

Wniosek

postulowana przez oskarżyciela publicznego i pełnomocnika oskarżycielki posiłkowej

zmiana zaskarżonego wyroku poprzez wymierzenie oskarżonemu kary 25 lat pozbawienia wolności

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Nie stwierdzono uchybienia podniesionego w środkach odwoławczych pochodzących od oskarżyciela publicznego i pełnomocnika oskarżycielki posiłkowej, a tylko wówczas zgodnie z art. 438 kpk w zw. z art. 434 § 1 kpk Sąd odwoławczy mógłby zmienić zaskarżone orzeczenie na niekorzyść oskarżonego w zakresie rozstrzygnięcia o karze, w szczególności w sposób przez tych skarżących oczekiwany.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zaskarżony wyrok w całości

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Brak podstaw do ingerencji w treść zaskarżonego wyroku, kiedy ten nie był dotknięty jakimkolwiek z uchybień podniesionych w wywiedzionych apelacjach, a nie stwierdzono również innych uchybień, które należałoby uwzględnić z urzędu, niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów (art. 439 § 1 kpk, art. 440 kpk, art. 455 kpk).

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

2

Sąd Apelacyjny obowiązany był orzec stosownie do wymogu z art. 626 § 1 kpk o tym, kto, w jakiej części i zakresie ponosi koszty procesu za postępowanie odwoławcze. W przypadku nieuwzględnienia środków odwoławczych wniesionych przez obrońcę oskarżonego, oskarżyciela publicznego i pełnomocnika oskarżycielki posiłkowej, zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 636 § 1 i 2 kpk w zw. z art. 633 kpk koszty te ponieść powinni oskarżony, oskarżycielka posiłkowa i Skarb Państwa w częściach na nich przypadających określonych według zasad słuszności.

Na koszty procesu za postępowanie odwoławcze składały się wydatki oskarżonego i oskarżycielki posiłkowej poniesione na tym etapie postępowania sądowego przez każde z nich na ustanowienie odpowiednio obrońcy i pełnomocnika, a także koszty sądowe, czyli wydatki Skarbu Państwa ograniczające się in concreto do ryczałtu za doręczenia pism procesowych w wysokości 20 złotych oraz opłaty za II instancję należne zgodnie z art. 8, art. 9 i art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych wyłącznie od oskarżonego i oskarżycielki posiłkowej.

Zasady słuszności przemawiały za tym, żeby akurat oskarżonego i oskarżycielkę posiłkową, w interesie których wniesione środki odwoławcze nie zostały uwzględnione, obciążały wydatki, które każde z nich poniosło na ustanowienie w postępowaniu odwoławczym odpowiednio obrońcy i pełnomocnika.

Jednocześnie Sąd a quem zdecydował się na zasadzie odstępstwa od wyżej wymienionej zasady zwolnić oskarżonego i oskarżycielkę posiłkową w całości od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych w oparciu o art. 624 § 1 kpk.

W przypadku oskarżonego uzasadniał to dotychczasowy oraz przewidywany okres jego nieprzerwanego pozbawienia wolności pozwalający uznać, że uiszczenie tych kosztów byłoby dla niego zbyt uciążliwe ze względu na sytuację rodzinną, majątkową i wysokość dochodów. Brak bowiem podstaw do przyjęcia, aby przed aresztowaniem zaoszczędził jakiekolwiek kwoty z otrzymywanego wynagrodzenia za pracę, z których obecnie mógłby pokryć jeszcze koszty sądowe. Obecnie zaś przed nim wieloletnia perspektywa pobytu w warunkach izolacji penitencjarnej. Nie zadeklarował natomiast posiadania wartościowych składników majątkowych.

Co do oskarżycielki posiłkowej, będącej matką pokrzywdzonego pozbawionego życia przestępstwem popełnionym przez oskarżonego, za takim rozstrzygnięciem przemawiały z kolei względy słuszności. Nie sposób wobec niej wyciągać negatywnych konsekwencji finansowych w sytuacji, gdy z powodu śmierci własnego dziecka odczuwała potrzebę poddania kontroli instancyjnej rozstrzygnięcia o karze wymierzonej osobie, z powodu zachowania której doświadczyła tego rodzaju tragicznego skutku.

7.  PODPIS

SSA Wojciech Kopczyński SSA Piotr Filipiak SSA Marcin Schoenborn

1.11.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

obrońca oskarżonego

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

skazanie oskarżonego D. W. za zbrodnię zabójstwa z art. 148 § 1 kk z wszelkimi wynikającymi z tego konsekwencjami

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☒

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

1.12.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

2

Podmiot wnoszący apelację

prokurator Prokuratury Rejonowej w Mysłowicach

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

kara wymierzona oskarżonemu za przypisaną zbrodnię zabójstwa z art. 148 § 1 kk

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☒

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

1.13.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

3

Podmiot wnoszący apelację

pełnomocnik oskarżycielki posiłkowej E. M.

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

kara wymierzona oskarżonemu za przypisaną zbrodnię zabójstwa z art. 148 § 1 kk

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☒

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana