Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 września 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach w II Wydziale Karnym w składzie:

Przewodniczący	SSA Aleksander Sikora
Sędziowie	SA Iwona Hyła (spr.) SA Wiesław Kosowski
Protokolant	Magdalena Golyszny

przy udziale Prokuratora Prokuratury Rejonowej Sosnowiec-Południe w Sosnowcu Jarosława Hofmana

po rozpoznaniu w dniu 1 września 2022 r. sprawy

P. W. (W.), syna D. i M., ur. (...)
w B.

oskarżonego z art. 119 § 1 k.k. w zw. z art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.

S. K. (K.), syna A. i A., ur. (...) w D.

oskarżonego z art. 158 § 1 k.k.

na skutek apelacji obrońcy oskarżonych

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 20 października 2021 roku, sygn. akt XVI K 231/19

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Sosnowcu.

SSA Wiesław KosowskiSSA Aleksander SikoraSSA Iwona Hyła

Sygn. akt II AKa 66/22

UZASADNIENIE

Sąd Apelacyjny w Katowicach, na podstawie art. 99a k.p.k., uwzględniając równocześnie treść wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 sierpnia 2020 roku, sygn. I KA 1/20, odstąpił od sporządzenia uzasadnienia wyroku z dnia 1 września 2022 roku na urzędowym formularzu, określonym rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 5 grudnia 2019 r. w sprawie wzorów formularzy uzasadnień wyroków oraz sposobu ich wypełniania (Dz. U. z 2019 r., poz. 2349). Zważywszy bowiem na cel, jakiemu służyć ma uzasadnienie wyroku oraz uwzględniając regulację zawartą w art. 424 § 1 i 2 k.p.k., a równocześnie mając w polu widzenia specyfikę przedmiotowego postępowania i treść zapadłego wyroku, odstąpienie od sporządzenia uzasadnienia wyroku na formularzu niewątpliwie przyczyni się do większej jego przejrzystości, konkretyzacji oraz zagwarantuje spójność wywodów.

Sąd Okręgowy w Katowicach, wyrokiem z dnia 10 maja 2021 r. w sprawie o sygn. akt XXI K 124/15 uznał:

- oskarżonego P. W. za winnego tego, że w dniu 15 grudnia 2018 roku w lokalu (...) w S. na ul. (...), poprzez zastosowaną przemoc wobec T. F., A. P.-C. oraz L. P. a polegającą na popychaniu, chwytaniu za rękę, kopaniu oraz uderzaniu torebką w głowę z powodu ich przynależności rasowej, w wyniku czego A. C. doznała bolesności głowy z nasileniem dolegliwości bólowych po stronie prawej oraz urazu powierzchownego w postaci dwóch guzów, palpacyjnej bolesności głowy w części owłosionej, wybroczyn krwawych o wymiarze ok. 3x2 cm oraz obrzęku prawego policzka, a L. P. doznała bolesności palpacyjnej głowy w części owłosionej po stronie lewej, lekkiego obrzęku lewego policzka, siniaków o średnicy ok. 1,5 cm na lewym ramieniu, palpacyjnej bolesności ramienia, lekkiego obrzęku i siniaka o wymiarze 10x7 cm lewego uda, które to obrażenia spowodowały u pokrzywdzonych rozstrój zdrowia na okres poniżej 7 dni, tj. przestępstwa z art. 119 § 1 k.k. w zw. z art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i za to na mocy art. 119 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. skazał go na karę 1 roku pozbawienia wolności;

- oskarżonego S. K. za winnego tego, że w dniu 15 grudnia 2018 roku w lokalu (...) w S. na ul. (...), działając wspólnie i w porozumieniu z innymi nieustalonymi osobami, poprzez uderzanie i kopanie po całym ciele, brał udział w pobiciu O. G., w wyniku czego w/w odniósł obrażenia w postaci krwiaka w okolicy prawej skroniowej, krwiaka na karku na granicy włosów, bolesności prawego barku, punktowego otarcia skóry i krwiaka kończyny górnej lewej w okolicach łokcia, otarcia skóry długości 12 cm na przedramieniu, otarcia skóry na palcu piątym na paliczku podstawy i siniaka na podudziu kończyny dolnej prawej, czym naraził go na nastąpienie skutku określonego w art. 157 § 1 k.k., tj. o przestępstwo z art. 158 § 1 k.k. i za to na mocy powołanego przepisu skazał go na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności;

Na mocy art. 230 § 2 k.p.k. sąd I instancji zwrócił oskarżonemu P. W. oraz M. G. zatrzymane w sprawie dowody rzeczowe oraz obciążył obu oskarżonych kasztami sądowymi w sprawie.

Apelację wniosła obrońca oskarżonych, zaskarżając wyrok w całości na ich korzyść.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła:

1.  obrazę przepisów prawa postępowania, mającą istotny wpływ na treść wyroku, a w szczególności art. 7 k.p.k. oraz art. 2 § 2 k.p.k. i 4 k.p.k. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i dokonanie jej w sposób dowolny, w opozycji do zasad prawidłowego rozumowania, wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego oraz niedostrzeganie innych istotnych sprzeczności w dowodach uznanych przez sąd za wiarygodne, a jednoznacznie wskazujące na niemożność przypisania pewnych działań oskarżonym, jak również ocenianie dowodów przez pryzmat z góry przyjętej tezy; art. 410 k.p.k. poprzez pominięcie okoliczności stanu zdrowia oskarżonego S. K. mimo znajdującej się w aktach, w materiale dowodowym, dokumentacji lekarskiej dotyczącej stanu zdrowia tego oskarżonego w dacie zarzutu; art. 5 k.p.k. poprzez wydanie rozstrzygnięcia w oparciu o błędne wnioski pozornie oparte na materiale dowodowym, w istocie jednak nie mające w nim oparcia, a zdaniem sądu prowadzące do ustalenia winy oskarżonych, jak również poprzez nie powzięcie wątpliwości co do istotnych okoliczności, które to wątpliwości nie tylko są narzucające się, ale też nie dają się usunąć, a tym samym rozstrzygnięte winny być na korzyść oskarżonych, a tymczasem sąd kompletnie je pomija,

2.  błąd w ustaleniach faktycznych mający wpływ na treść orzeczenia polegający na przyjęciu, iż obaj oskarżeni uczestniczyli w zdarzeniu będącym przedmiotem oskarżenia i dopuścili się zarzucanych im czynów mimo, że każdy z oskarżonych ma potwierdzone przez materiał dowodowy uznany przez sąd za wiarygodny alibi (P. W. wyszedł z (...) około 4.00, a S. K. po operacji kolana był niesprawny ruchowo), a przeprowadzona zgodnie z regułami procedury karnej analiza i ocena materiału dowodowego nie pozwala na logiczne i spójne wyciąganie wniosków, do jakich doszedł sąd I instancji.

Wskazując na powyższe zarzuty, obrońca oskarżonych P. W. i S. K. wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie obu oskarżonych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

W niniejszej sprawie zaszła konieczność wydania przez Sąd Apelacyjny orzeczenia o charakterze kasatoryjnym i uchylenia zaskarżonego wyroku oraz przekazania go do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Sosnowcu.

Sąd odwoławczy w całości popiera pogląd wyrażony przez Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia z dnia 20 czerwca 2018 r. sygn. akt II AKa 88/18, w którym stwierdzono, iż pomimo zmiany z dniem 1.07.2015 r. przepisu art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k. poprzez dodanie do jego brzmienia stwierdzenia, że uzasadnienie ma być "zwięzłe", norma ta w swojej istocie nie uległa zmianie i wskazuje na te same elementy, które winny znaleźć się w treści pisemnego uzasadnienia wydanego orzeczenia. Oczywistym obowiązkiem sądu jest dokonanie wnikliwej oceny dowodów zarówno tych, na których opiera wyrok, jak i tych które odrzuca, a ocena ta nie może ograniczać się do ogólnikowych, mechanicznie powielanych stwierdzeń, jak to uczynił sąd orzekający, zaś czynienie w tym zakresie domniemań przez sąd odwoławczy jest niedopuszczalne i daleko wykraczające poza ramy kontroli odwoławczej, zwłaszcza w niniejszej, skomplikowanej merytorycznie sprawie, która wymagała wnikliwej ceny dowodów.

Podkreślić należy, że w uzasadnieniu wyroku ustalenia faktyczne muszą być na tyle precyzyjne, aby w ich świetle ocena prawna zachowania oskarżonego w aspekcie postawionych mu zarzutów nie nasuwała wątpliwości. Spełnienie powyższego warunku pozwala uniknąć sprzeczności między częścią dyspozytywną wyroku, a jego uzasadnieniem w zakresie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia. Ponadto wskazanie przyczyn uznania poszczególnych dowodów za wiarygodne oraz uzasadnienie dlaczego nie uznano dowodów przeciwnych, dopiero czyni zadość obowiązkom sądu, wynikającym z zasady prawdy materialnej - art. 4 k.p.k. w zw. z art. 7 k.p.k., art. 410 k.p.k. W przypadku konieczności sporządzenia pisemnego uzasadnienia wyroku, uzasadnienie to winno opowiadać wymogom z art. 424 k.p.k., a "zwięzłość" nie oznacza pominięcia lub lakonicznego jedynie omówienia wskazanych tam elementów. Podobnie w wyroku z dnia 30 lipca 2020r. sygn. akt II AKa 214/20 Sąd Apelacyjny w Katowicach uznał, że wymogu, o jakim mowa w art. 424§1 k.p.k. nie realizuje ograniczenie faktów uznanych za udowodnione lub nieudowodnione do zaprezentowania jedynie syntetycznego opisu czynu przypisanego wyrokiem, czy też jedynie prawne wyeksponowanie znamion przestępstwa, bez ich rozwinięcia. W takiej bowiem sytuacji zapis, o jakim mowa w art. 424§1 k.p.k., byłby zbędny wobec treści przepisu art. 413§2 pkt 1 k.p.k. Dokonując wykładni zwrotu „zwięźle” zwrócić uwagę należy, na jego zawartość językową, która sprowadza się do twierdzenia, że chodzi o „istotną treść w krótkim tekście”. Zwięzłość kojarzyć należy tu z „opracowaniem zawierającym wiele treści w niewielu słowach”, z jego spoistością, esencjonalnością, jasnością. Żadną miarą nie oznacza to, by coś - w tym wypadku uzasadnienie wyroku - było płytkie i szablonowe. Uzasadnienie zaskarżonego wyroku w niniejszej sprawie ewidentnie nie spełnia nawet w najmniejszym stopniu wymogów określonych w przepisie art. 424§1 k.p.k. Sąd I instancji pominął w ustaleniach faktycznych istotne okoliczności mające wpływ na przyjęcie odpowiedzialności karnej oskarżonych w tym zwłaszcza okoliczności objętych linią obrony oskarżonych.

Poprzestanie na wskazaniu w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku jedynie opisu poszczególnych zachowań, będących w istocie przekopiowaniem zarzutów z aktu oskarżenia, nie może być utożsamiane z dokonaniem ustaleń faktycznych. Rubryka 1.1.1. oraz 1.1.2. de facto nie zostały w ogóle wypełnione, poza przedstawieniem w niej kilku równoważników zdań, które w żadnym razie nie mogą być uznane za ustalenia faktyczne. Sąd meriti nie dokonał w ogóle analizy i oceny dowodów, które wszak licznie zgromadził i prawidłowo ujawnił w toku rozprawy głównej. Sąd Okręgowy nie zweryfikował i nie odniósł się w żadnym stopniu do prezentowanej przez oskarżonych linii obrony. Brak jest oceny dowodów stanowiących o istnieniu alibi, przedstawionych przez oskarżonych, brak także wnikliwej oceny zeznań pokrzywdzonych pod kątem oceny rozpoznania oskarżonych, jako domniemanych sprawców zdarzenia. Sprawa niniejsza uchylała się w sposób ewidentny od kontroli odwoławczej, co spowodowało konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku, celem ponownego rozpoznania sprawy.

Powyższe uchybienia zdecydowanie wykraczają poza obszar jakości sporządzonego przez Sąd Okręgowy uzasadnienia wyroku. Nie ma zatem odniesienia do niego dyspozycja art. 455a k.p.k.. Rzecz bowiem w tym, że oskarżeni muszą mieć zagwarantowane prawo do zakwestionowania ustaleń faktycznych, co wynika wprost z treści art. 438 pkt 3 k.p.k. Skoro tak, to oczywiste jest, że ustaleń takich nie może dokonywać za sąd I instancji, sąd odwoławczy. A do tego sprowadzić by się musiała kontrola odwoławcza przeprowadzona w niniejszej sprawie przez Sąd Apelacyjny. Jeżeli bowiem ustalenia faktyczne dokonane zostają po raz pierwszy na etapie postępowania odwoławczego i to nie na skutek odmiennej lub nowej oceny dowodów związanej z rozpoznaniem środka odwoławczego, to strony pozbawione zostają wówczas możliwości zaskarżenia takich ustaleń, bowiem w sprawie zapadłby już prawomocny wyrok, zaś treść art. 523 § 1 k.p.k. nie zezwala na postawienie takiego zarzutu w kasacji. Sytuacja taka powoduje ograniczenie prawa do obrony przysługującej oskarżonemu, a tym samym do naruszenia praw strony do rzetelnego procesu – art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2021r. sygn. akt IV KK 448/20).

Nie jest również możliwe skorzystanie przez sąd odwoławczy z możliwości, jaką przewiduje przepis art. 449a k.p.k. Zwrócenie sprawy w celu uzupełnienia uzasadnienia w określonej części może nastąpić w sytuacji procesowej, w której bez uzupełnienia uzasadnienia zaskarżonego wyroku sąd ad quem nie jest w stanie prawidłowo wypełnić funkcji kontrolnych w odniesieniu do zaskarżonego wyroku. Chodzi przy tym o „uzupełnienie” pisemnych motywów zaskarżonego wyroku, a nie o ich poprawienie, czyli dokonywanie w nich korektur o charakterze merytorycznym, czy tym bardziej o sporządzenie go w całości, w kwestiach najbardziej dla rozstrzygnięcia istotnych, a więc w części dotyczącej dokonania ustaleń faktycznych i oceny dowodów. A z tym wszak wiązałby się zwrot uzasadnienia do jego uzupełnienia w niniejszej sprawie. Przecież w częściach dotyczących ustaleń faktycznych formularz uzasadnienia wyroku nie został w ogóle wypełniony, bo za taką czynność nie można uznać przytoczenia treści poszczególnych zarzutów postawionych w akcie oskarżenia, czy opisu czynu przypisanego oskarżonym. Opis taki jest bowiem wynikiem ustalenia konkretnych znamion czynu zabronionego dokonanym w oparciu o przyjęty stan faktyczny (proces subsumpcji). Każdorazowo zatem ustalenie stanu faktycznego jest elementarnym zdaniem sądu rozpoznającego sprawę, zaś sąd odwoławczy może jedynie ewentualnie zaakceptować tak ustalony stan faktyczny.

Za równie wadliwy uznać trzeba sposób omówienia podstawy prawnej wyroku – tabela (rubryka) 3. Sąd I instancji pisząc o powodach przyjętej kwalifikacji prawnej podsumowuje to w każdym z przypadków sformułowaniem: „już z samego opisu czynu jednoznacznie wynika, że zostały spełnione przesłanki wyczerpania znamion przestępstwa z art. 119 § 1 k.k..”, czy też w przypadku S. K. z art. 158 § 1 k.k. Stwierdzenie takie niczego nie wyjaśnia, nie pozwala na zakwestionowanie przez skarżących powodów, dla których przyjęto dla działania oskarżonych konkretną kwalifikację prawną. Przecież opis czynu to przyporządkowanie stanu faktycznego pod normę prawną i to nie „opis czynu” decyduje o tym, że oskarżony wyczerpał znamiona przestępstwa, lecz ustalony przez sąd stan faktyczny. Opis czynu wynika wszak z nadania pewnemu ustalonemu zachowaniu sprawcy konkretnych ustawowych znamion, których łączne zaistnienie powoduje, że możemy uznać je za przestępstwo.

Pisemne uzasadnienie zaskarżonego wyroku – nawet w tej części, znajdującej się w wypełnionych z formalnego punktu widzenia rubrykach - nie spełnia podstawowych ustawowych wymogów przewidzianych w art. 424 k.p.k., czyli przede wszystkim nie zawiera ustaleń faktycznych i oceny dowodów. Nie pozwala to zupełnie na prześledzenie sposobu rozumowania sądu I instancji i poznania powodów, dla których zapadło takiej treści orzeczenie. Stan taki powoduje, że zarówno kontrola odwoławcza, jak i możliwość prawidłowego postawienia zarzutów zaskarżonemu wyrokowi jest wyłącznie iluzoryczna. W związku z tym, odnoszenie się do zarzutów obrońcy jest przede wszystkim niemożliwe, ale również zdecydowanie przedwczesne.

Odnosząc się z kolei do kwestii sporządzenia uzasadnienia na formularzu to za niedopuszczalne należy uznać takie jego wykorzystanie, które – jak w omawianej sprawie - prowadzi do całkowitego wyeliminowania z uzasadnienia najistotniejszych rozważań tak co do ustaleń faktycznych, oceny dowodów, czy w końcu wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku. Jak wskazywał już ostatnio wielokrotnie Sąd Najwyższy – sporządzanie uzasadnienia na formularzu jest zatem prawnie dozwolone tylko wówczas, gdy sąd ten nie dojdzie do przekonania, że materia sprawy nie pozwala mu na sporządzenie tego dokumentu w tej uproszczonej formie bez naruszenia prawa strony do rzetelnego procesu, który to ma absolutny prymat przed uprawnieniami sądu do stosowania tych „pomocnych” rozwiązań o charakterze biurowo – technicznym.

Kierując się wyżej wskazanymi powodami, Sąd Apelacyjny uchylił zaskarżony wyrok a sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Sosnowcu, jako właściwemu miejscowo do rozpoznania sprawy.

SSA Iwona Hyła SSA Aleksander Sikora SSA Wiesław Kosowski