Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 marca 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach w II Wydziale Karnym w składzie:

Przewodniczący	SSA Robert Kirejew
Sędziowie	SSA Piotr Pośpiech (spr.) SSA Grzegorz Wątroba
Protokolant	Oktawian Mikołajczyk

przy udziale Prokuratora Prok. Apel. Tadeusza Trzęsimiecha

po rozpoznaniu w dniu 19 marca 2015 r. sprawy

A. M. , s. S. i K., ur. (...) w B.

oskarżonego z art. 148 § 2 pkt 1 i § 3 kk w zw. z art. 64 § 1 kk przy zast. art. 31 § 2 kk

na skutek apelacji obrońcy

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 13 listopada 2014 r., sygn. akt XVI K 206/13

1.  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok, uznając apelację za oczywiście bezzasadną;

2.  zasądza od Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego w Katowicach) na rzecz adwokat A. Ł. – Kancelaria Adwokacka w K., kwotę 738 (siedemset trzydzieści osiem) złotych, w tym 23 % VAT, z tytułu obrony z urzędu udzielonej oskarżonemu A. M. w postępowaniu odwoławczym;

3.  zwalnia oskarżonego A. M. od ponoszenia kosztów sądowych postępowania odwoławczego, obciążając nimi Skarb Państwa.

sygn. akt II AKa 48/15

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Katowicach wyrokiem z dnia 13 listopada 2014 r. (sygn. akt XVI K 206/13) uznał A. M. za winnego tego, że w dniu 14 maja 2013 r. w B., będą wcześniej prawomocnie skazanym za zabójstwo, działając w bezpośrednim zamiarze pozbawienia życia T. M., zadając mu uderzenia w głowę twardym narzędziem, ostrokrawędzistym, spowodował u niego rozległą kilkunastocentymetrową ranę z pogruchotaniem kości twarzoczaszki, biegnącą od okolicy czołowej lewej, przez lewy oczodół, nasadę nosa, okolicę podoczodołową prawą i i policzkową prawą, w okolicy brodowej ranę w kształcie litery „L” z wieloodłamowym złamaniem żuchwy w dnie rany, w okolicy potylicznej dwie rany płatowe o równych brzegach ze złamaniem kości czaszki , w okolicy skroniowo – ciemieniowo - potylicznej lewej i dwie rany rąbane z pogruchotaniem kości czaszki, co skutkowało zgonem pokrzywdzonego, przy czym zarzucanego czynu dopuścił się w ciągu 5 lat od odbycia kary 12 lat pozbawienia wolności orzeczonej wyrokiem Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 12 lipca 2004 r. sygn. akt XV K 274/02 za czyn z art. 148 § 1 k.k., którą to karę odbywał w okresie od dnia 2 września 2000 r. do dnia 11 października 2011 r., kiedy to został warunkowo przedterminowo zwolniony, przy czym w czasie popełnienia czynu jego zdolność pokierowania swoim postępowaniem była w znacznym stopniu ograniczona, czym wyczerpał znamiona przestępstwa z art. 148 § 3 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. przy zast. art. 31 § 2 k.k. i za to na podstawie art. 148 § 3 k.k. skazał go na karę 12 lat pozbawienia wolności. Na podstawie art. 63 § 1 k.k., na poczet wymierzonej kary pozbawienia wolności zaliczył oskarżonemu okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie od dnia 15 maja 2013 r. do dnia 13 listopada 2014 r.

Sąd na podstawie art. 44 § 2 k.k. i art. 230 § 2 k.p.k. orzekł w przedmiocie dowodów rzeczowych, na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy Prawo o adwokaturze zasądził od Skarbu Państwa na rzecz obrońcy wynagrodzenie z urzędu, a na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. zwolnił oskarżonego od ponoszenia kosztów postępowania, którymi obciążył Skarb Państwa.

Apelację od powyższego wyroku, w zakresie kwalifikacji prawnej czynu oraz wymierzonej kary, złożyła obrońca oskarżonego. Podniosła zarzut obrazy prawa materialnego polegającą na:

- uznaniu, iż czyn oskarżonego wyczerpał ustawowe znamiona przestępstwa z art. 148 § 3 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. przy zast. art. 31 § 2 k.k. podczas, gdy przyjęcie kwalifikacji prawnej z art. 148 § 3 k.k., stanowiącego lex specialis względem art. 64 § 1 k.k., wyłącza stosowanie art. 64 § 1 k.k.

- niezastosowanie przy wymierzaniu kary art. 60 § 6 pkt 1 k.k. pomimo istnienia ku temu przesłanek.

Wskazując na powyższe wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez przyjęcie, iż A. M. dopuścił się popełnienia przestępstwa wyczerpującego ustawowe znamiona art. 148 § 3 k.k. przy zast. art. 31 § 2 k.k. i wymierzenie za ten czyn kary pozbawienia wolności z podstawie art. 148 § 3 k.k. przy zast. art. 31 § 2 k.k. i art. 60 § 6 pkt 1 k.k. Ponadto złożył wniosek o zasądzenie kosztów pomocy prawnej za II instancję, które nie zostały pokryte ani w całości, ani w części.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja obrońcy oskarżonego nie zasługiwała na uwzględnienie, gdyż zarzuty w niej zawarte okazały się być bezzasadne i to w stopniu oczywistym. Skarżący wskazał w środku odwoławczym na uchybienia, które w rzeczywistości nie miały miejsca. Na dodatek motywując ich treść w żaden sposób nie odniósł się do przekonywującej argumentacji zawartej w pisemnym uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Sąd I instancji, mając na uwadze stanowisko obrońcy wyrażone podczas mowy końcowej, wyjaśnił wyczerpująco powody dla których zakwalifikował zachowanie oskarżonego z art. 148 § 3 k.k. w zw. art. 64 § 1 k.k przy zast. art. 31 § 2 k.k. oraz nie zastosował względem niego nadzwyczajnego złagodzenia kary.

W pierwszej kolejności należy podnieść, że zarzut dotyczący obrazy przepisów prawa materialnego poprzez błędne zastosowanie art. 64 § 1 k.k. w kwalifikacji prawnej czynu z art. 148 § 3 k.k., który to przepis określa kwalifikowaną postać zbrodni zabójstwa - z uwagi na wcześniejsze prawomocne skazanie za zabójstwo, nie był trafny.

W uzasadnieniu wniesionej apelacji jej autor przytacza pogląd doktryny zaprezentowany w komentarzu do Kodeksu karnego, Część ogólna pod redakcją Andrzeja Zolla, tom I, Zakamycze 2004 r., s. 964, w myśl którego „uprzednie skazanie za przestępstwo, które dopełnia znamiona czynu zabronionego (jak np. zabójstwo kwalifikowane stypizowane w art. 148n § 3 k.k.) nie może stanowić jednocześnie podstawy do przypisania sprawcy recydywy specjalnej, gdyż jest już bowiem wkalkulowane w ramy ustawowego zagrożenia związanego z danym typem przestępstwa”.

Nie sposób jednak zgodzić się z takim stanowiskiem z oczywistych wręcz powodów, na które zwrócił zresztą już uwagę Sąd I instancji.

Jedynie dla porządku należy jeszcze raz powtórzyć, że zakwalifikowanie czynu powrotnego sprawcy zbrodni zabójstwa z art. 148 § 3 k.k. jest uzależnione jedynie od wcześniejszego prawomocnego skazania za zabójstwo i nie ma znaczenia dla przyjęcia takiej kwalifikacji to, czy sprawca odbywał karę pozbawienia wolności, czy też nie. Tymczasem popełnienie przestępstwa w warunkach recydywy specjalnej, podstawowej, czy multirecydywy, jako że należy to do istoty przestępstwa, nie może zostać pominięte ani w opisie czynu, ani w kwalifikacji prawnej zbrodni zabójstwa, o której mowa w art. 148 § 3 k.k. chociażby z tego powodu, że ma to niezwykle istotne znaczenie nie tylko dla wymiaru kary. Wszelako sprawca zbrodni określonej w art. 148 § 3 k.k. mimo uprzedniego prawomocnego skazania za zbrodnię zabójstwa, bez odbywania kary, nie będzie recydywistą w rozumieniu art. 78 § 2 k.k. Gdyby więc w opisie czynu wyczerpującego znamiona zbrodni z art. 148 § 3 k.k. nie wskazano recydywy określonej w art. 64 § 1 lub 2 k.k. i nie powołano odpowiedniego przepisu w kwalifikacji prawnej, to nie byłoby podstaw dostosowania, wobec takiego sprawcy, ograniczeń wynikających właśnie z art. 78 § 2 k.k., a to dlatego, że ograniczenia te dotyczą wyłącznie skazanych określonych w art. 64 § 1 lub 2 k.k. i w takich warunkach odbywających karę pozbawienia wolności.

Powyższe argumenty wystarczająco wskazują na oczywistą niesłuszność stawianego zarzutu.

Odnosząc się do kolejnego zarzutu zawartego w apelacji to w pierwszej kolejności należy zauważyć, że został on nieprawidłowo określony. Nadzwyczajne złagodzenie kary uregulowane w art. 60 § 1 k.k. ma charakter fakultatywny - zatem jego zastosowanie jest prawem a nie obowiązkiem sądu. W licznych orzeczeniach jednolicie zwraca się uwagę, że skoro przepis ten nie nakłada na sądy obowiązku jego stosowania to nie jest możliwa ocena zastosowania lub niezastosowania tej instytucji jako obrazy prawa materialnego. Z kontekstu treści całego środka odwoławczego należy wnioskować, że skarżący podważał ustalenia faktyczne, które nie dały sądowi podstaw do nadzwyczajnego złagodzenia. Jednak i tak odczytany zarzut nie zasługiwał na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy prawidłowo przyjął, że A. M. dopuścił się zbrodni zabójstwa działając w stanie ograniczonej poczytalności. Z opinii sądowo-psychiatrycznych oraz psychologicznych, wydanych przez biegłych, wynika jednoznacznie, iż w chwili czynu posiadał on w znacznym stopniu ograniczoną zdolność pokierowania swoim postępowaniem w rozumieniu warunków z art. 31 § 2 k.k. Za zbrodnię z art. 148 § 3 k.k. popełnioną przy ograniczonej poczytalności wymierzona została mu kara 12 lat pozbawienia wolności. W odczuciu Sądu apelacyjnego taka kara wymierzona spełnia dyrektywy wymiaru kary z art. 53 k.k., a w związku z tym jest słuszna, wyważona i sprawiedliwa. Wymierzona kara pozbawienia wolności uwzględnia bowiem stopień społecznej szkodliwości przypisanego oskarżonemu przestępstwa, przejawiającego się w charakterze naruszonego dobra prawnego, w sposobie, okolicznościach oraz skutkach jego działania, pobudkach zachowania, a także stopień winy, jak również jego warunki i właściwości osobiste, negatywną opinię środowiskową w miejscu zamieszkania oraz dotychczasową karalność, co sprawia, że powinna spełnić ona swoje zadania w zakresie wychowawczego oddziaływania na sprawcę, jak i w płaszczyźnie społecznego oddziaływania, jak również w dziedzinie zapobiegania przestępstwom oraz umacniania poszanowania prawa i zasad współżycia społecznego. Absolutnie nie przekracza granic karygodności i ujemnego ładunku bezprawia zawartych w zaistniałym czynie zabronionym. Niewątpliwie uzmysłowi oskarżonemu naganność takiego postępowania oraz powinna wdrożyć go do przestrzegania porządku prawnego, norm moralnych i zasad współżycia społecznego oraz spełnić swoje cele w zakresie prewencji ogólnej, jak i szczególnej.

Stanowczo trzeba podkreślić, że czyn bezprawny i zabroniony pod groźbą kary, popełniony w stanie ograniczonej w znacznym stopniu poczytalności, jest czynem zawinionym i stanowi przestępstwo. Znaczny stopień ograniczenia poczytalności jest okolicznością rzutującą istotnie na ustalenie stopnia zawinienia. Stwierdzenie ograniczenia poczytalności w stopniu, o którym mowa w art. 31 § 2 k.k., daje jedynie możliwość sądowi zastosowania wobec sprawcy nadzwyczajnego złagodzenia kary w myśl art. 60 § 1 k.k. Z treści tego przepisu nie wynika jednak, że w wypadkach ograniczonej poczytalności nadzwyczajne złagodzenie kary stanowi regułę. Sąd rozpoznający sprawę może, ale nie musi, zastosować tę instytucję prawną. Na gruncie przedmiotowej sprawy Sąd Okręgowy przecież wskazał, dlaczego nie znalazł podstaw do nadzwyczajnego złagodzenia orzeczonej kary pozbawienia wolności, a Sąd Apelacyjny to stanowisko aprobuje. Rozstrzygnięcie o zastosowaniu lub niezastosowaniu dobrodziejstwa, wynikającego z art. 31 § 2 k.k., dotyczy kwestii tylko i wyłącznie wymiaru kary i jako takie musi uwzględniać również ogólne dyrektywy wymiaru kary zawarte w art. 53 k.k. czyli również jej cele w zakresie społecznego oddziaływania. Nadzwyczajne złagodzenie kary jest czymś wyjątkowym. Dlatego też wyjątkowymi okolicznościami musi wykazać się sprawca, aby mógł z takiego złagodzenia kary skorzystać. Przewaga okoliczności obciążających nad łagodzącymi po stronie sprawcy jest ewidentna. Podkreślił to w swoich wywodach Sąd orzekający. Zatem, nie podzielając zarzutu obrońcy oraz nie dostrzegając błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia w zakresie rozstrzygnięcia o karze, a także nie akceptując argumentacji zaprezentowanej w uzasadnieniu apelacji, Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do złagodzenia 12 lat kary pozbawienia wolności poprzez zastosowanie przepisów art. 31 § 2 k.k. w zw. z art. 60 § 1 k.k. W niniejszej sprawie sprawca zbrodni zabójstwa określonej w art. 148 § 3 k.k. nie może skorzystać z tego przywileju. Nie przemawiają za tym okoliczności związane z popełnionym czynem oraz okoliczności odnoszące się do osoby oskarżonego, a w szczególności, że w chwili popełnienia przestępstwa miał ograniczoną zdolność pokierowania swoim postępowaniem, co akcentował jego obrońca.

Sąd Apelacyjny, nie podzielając zarzutów i wniosków zawartych apelacji z przyczyn wyżej wskazanych, uznał zaskarżony wyrok za trafny oraz słuszny i na podstawie art. 437 § 1 k.p.k. utrzymał go w mocy.

Kontrola odwoławcza nie wykazała również, aby istniała potrzeba wyjścia poza granice środka odwoławczego z przyczyn określonych w art. 440 k.p.k. lub 455 k.p.k.

O kosztach sądowych za postępowanie odwoławcze orzeczono na podstawie art. 17 ust.1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych (Dz. U. Nr 49, poz. 223 ze zm.) i art. 624 § 1 k.p.k., mając na uwadze sytuację majątkową oskarżonego i brak dochodów z powodu pobytu w jednostce penitencjarnej.

Rozstrzygnięcie dotyczące wynagrodzenia dla obrońcy z urzędu w toku postępowania odwoławczego uzasadnia § 2 i § 14 ust. 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 136, poz. 134 z późn. zm.).