Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

POSTANOWIENIE

Dnia 5 maja 2017 roku

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie: SSA Małgorzata Wołczańska

SA Ewa Jastrzębska (spr.)

SA Anna Bohdziewicz

po rozpoznaniu w dniu 5 maja 2017 r. w Katowicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa M. K.

przeciwko P. K.

o rozwód

na skutek skargi powódki na naruszanie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki w sprawie prowadzonej przez Sąd Okręgowy w K. sygn. akt XVIII RC 2562/12

postanawia:

1.  stwierdzić, że w sprawie pod sygn. akt XVIII RC 2562/12 prowadzonej w Sądzie Okręgowym w K. nastąpiła przewlekłość postępowania w okresie od dnia 23 kwietnia 2016r do dnia 6 czerwca 2016r, od 23 czerwca 2016r do dnia 9 listopada 2016r., od dnia 17 stycznia 2017r. do dnia 13.03. 2017r.;

2.  przyznać powódce od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w K. kwotę 3.000 (trzy tysiące) złotych;

3.  zasądzić od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w K. na rzecz powódki 440 (czterysta czterdzieści) złotych tytułem kosztów postępowania.

SSA Anna Bohdziewicz SSA Małgorzata Wołczańska SSA Ewa Jastrzębska

Sygn. akt I S 15/17

UZASADNIENIE

Powódka domagała się stwierdzenia, że w postępowaniu przed Sądem Okręgowym w K. w Wydziale(...) w sprawie z jej powództwa przeciwko P. K. o rozwód doszło do przewlekłości postępowania oraz o przyznanie jej od Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w K. kwoty 6.000 zł.

Skarżąca wskazała, że wniosła pozew w dniu 20 października 2012r., w dniu 23 marca 2016r. wniosła o zabezpieczenie alimentów na małoletnią córkę, a do dnia dzisiejszego wniosek o udzielenie zabezpieczenia nie został rozpoznany. Sąd nie rozpoznał wniosku o zabezpieczenie na rozprawie ani też nie wyznaczył w tym celu posiedzenia niejawnego. Brak rozpoznania wniosku o zabezpieczenie stanowi ewidentne naruszenie terminu wskazanego w art. 737 kpc, obecnie zagrożone jest dobro dziecka , a całe koszty utrzymania spoczywają na matce. Ponadto sąd nie podjął żadnych czynności mających na celu udostępnienie przepisów właściwych dla orzekania w sprawie alimentacyjnej dziecka zamieszkałego na terenie Austrii. Celem usunięcia przewlekłości i zaistniałych uchybień konieczne jest wydanie przez sąd rozpoznający skargę zlecenia wydania zarządzenia o wyznaczeniu posiedzenia niejawnego celem rozpoznania wniosku o udzielenie zabezpieczenia oraz bezzwłocznego rozpoznania wniosku o zabezpieczenie.

Prezes Sądu Okręgowego w K. wniósł o oddalenie skargi .

Zarzucił, że w sprawie nie doszło do naruszenia prawa powoda do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. Odnośnie do rozpoznania wniosku o zabezpieczenie wskazał, iż sąd zobowiązany jest badać problem jurysdykcji i prawa właściwego na dzień wniesienia pozwu, a wtedy powódka mieszkała w Polsce, nadto treść przepisów koniecznych do rozpoznania wniosku została już uzyskana, a wniosek ten zostanie rozpoznany niezwłocznie po nadejściu tłumaczenia zaświadczenia z miejsca pracy pozwanego, bądź też na rozprawie w dniu 31 maja 2017r., na której planowane jest przesłuchanie stron.

Sąd Apelacyjny ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 20 października 2012 roku powódka złożyła pozew o rozwód przeciwko P. K., pozwany jest obywatelem I. i tam zamieszkuje. Po zarejestrowaniu sprawy przetłumaczono pozew i dokumenty i doręczono pozwanemu, w tym odpis pozwu za pośrednictwem organu doręczającego w I.. Wezwano powódkę do uiszczenia wpłaty na poczet tłumaczenia i wobec braku zaliczki postanowieniem z dnia 25 sierpnia 2014 roku zawieszono postępowanie. W trakcie zawieszenia wezwano powódkę ponownie o zaliczkę i po wpłacie zaliczki postanowieniem z dnia 5 stycznia 2015 roku podjęto postępowanie. Pozwany udzielił odpowiedzi na pozew i złożył wniosek o ustanowienie dla niego adwokata. Po przetłumaczeniu na język angielski oświadczenia majątkowego w dniu 1 kwietnia 2015 roku wysłano pozwanemu do wypełnienia w terminie 1 miesiąca pod rygorem zwrotu wniosku. Do dnia 24 września 2015 roku oświadczenie pozwanego nie wpłynęło, nie wpłynęło też potwierdzenia odbioru przez niego wezwania do uzupełnienia braków, w takiej sytuacji 24 września 2015 roku sporządzono pismo do organu doręczającego w I. o udzielenie informacji o sposobie i terminie doręczenia pozwanemu przesyłki bądź poinformowania o przyczynach niedoręczenia. Nie uzyskano informacji od organu doręczającego w I. i bez oświadczenia o stanie majątkowym pozwanego postanowieniem z dnia 25 stycznia 2016 roku ustanowiono dla niego pełnomocnika. Wyznaczono termin rozprawy na dzień 23 marca 2016 roku. Na rozprawie powódka oświadczyła, że pozwany nawiązał z nią kontakt i powiedział, że mieszka i pracuje w w., podała adres zakładu pracy pozwanego. Pełnomocnik pozwanego oświadczył, iż wysłał e-maila do pozwanego, ale nie otrzymał odpowiedzi. Nie wie czy pozwany w dalszym ciągu zamieszkuje na terenie I.. Pełnomocnik pozwanego zobowiązany został do nawiązania ponownego kontaktu z pozwanym, a sąd zwrócił się do pracodawcy o udzielenie informacji czy pozwany pracuje na terenie W., a jeżeli tak to od kiedy i z jakim wynagrodzeniem. Rozprawę odroczono na dzień 6 czerwca 2016 roku. Przed wyznaczonym na dzień 6 czerwca 2016 roku terminem rozprawy pełnomocnik powódki złożył wniosek o jej odroczenie z uwagi na fakt, iż na dzień 8 czerwca 2016 roku został wyznaczony w I. terminy rozprawy o unieważnienie małżeństwa. Jednocześnie pełnomocnik pozwanego podniósł, że pozwany przebywa na terenie Anglii na delegacji, a na stałe zamieszkuje w I.. Sąd zwrócił się do Ministerstwa Sprawiedliwości o wyciąg z prawa i I. w zakresie rozwiązywania małżeństwa, rozprawę odroczono z terminem z urzędu. Wobec oświadczenia pełnomocnika powódki, iż nie wie jak potoczyła się z prawa w I. wyznaczono terminy rozprawy na dzień 9 listopada 2016 roku. Na rozprawie w dniu 9 listopada 2016 roku przesłuchano zawnioskowanych przez powódkę świadków. Okazało się również, że odpis z prawa właściwego nadesłany został w języku angielskim i należy go przetłumaczyć. Rozprawę odroczono na dzień 31 maja 2017 roku. Pozwanego wezwano na adres w I. celem przesłuchania pod rygorem pominięcia dowodu z jego zeznań. Zobowiązano również jego pełnomocnika do przekazania pozwanemu informacji o terminie rozprawy. Z dnia 28 listopada 2016 roku wpłynęło do sądu pismo pełnomocnika powódki, w którym wniósł o wstrzymanie tłumaczenia prawa indyjskiego na okres 1 miesiąca, gdyż strony podjęły rozmowy mające na celu ugodowe zakończenie postępowania. Nadeszło tłumaczenie prawa hinduskiego na język polski i pismo z firmy zatrudniającej pozwanego, który przysłano do tłumacza.

Jeśli idzie o wniosek powódki o zabezpieczenie alimentów na rzecz małoletniej córki to został złożony w dniu 23 marca 2016r( k – 342 akt). Do chwili obecnej nie został rozpoznany. Na rozprawie w dniu 23 marca 2016r. powódka podała adres i nazwę zakładu pracy , w którym pracuje pozwany. Sąd zwrócił się do zakładu pracy pozwanego o podanie czy pozwany istotnie jest tam zatrudniony i z jakim wynagrodzeniem, rozprawę odroczono na dzień 6 czerwca 2016r. Pismo do zakładu pracy pozwanego zostało wysłane w dniu 12 kwietnia 2016r., na pismo to sąd nie uzyskał odpowiedzi. Na kolejnym terminie w dniu 6 czerwca 2016r. zwrócił się do Ministerstwa Sprawiedliwości o nadesłanie prawa I. w zakresie rozwiązywania małżeństwa. Zarządzenie wykonane w dniu 7 czerwca 2016r. Tekst prawa przesłano sądowi 23 czerwca 2016r.Na rozprawie w dniu 9 listopada 2016r.ponownie zwrócono się do zakładu pracy pozwanego czy i od kiedy jest tam zatrudniony i z jakim wynagrodzeniem, oraz przedłożono tłumaczowi odpis prawa I. do przetłumaczenia, wniosek o zabezpieczenie sąd postanowił rozpoznać po przetłumaczeniu prawa właściwego. Rozprawę odroczono na dzień 31 maja 2017r.Tłumaczenie zostało wykonane przez tłumacza i przesłane do sądu w dniu 19.12. 2016r. Zaświadczenie z miejsca pracy pozwanego nosi datę 13 stycznia 2017r, data na kopercie wskazuje, że wpłynęło do Biura Podawczego Sądu 17.01. 2017r.( k 476), zostało przesłane do tłumacza 15 marca 2017r.

(dowód: akta SO w K. XVIIIRC 2562/12)

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Skarga powódki jest częściowo zasadna.

Zgodnie bowiem z art. 2.u 1. Ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. - o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. z dnia 16 sierpnia 2004 r.) - strona może wnieść skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy nastąpiło naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, tylko wtedy jeżeli postępowanie w tej sprawie trwa dłużej, niż to konieczne dla wyjaśnienia tych okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy (przewlekłość postępowania). Zgodnie z ustępem 2 tegoż artykułu dla stwierdzenia, czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania, należy w szczególności ocenić terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd, w celu wydania w sprawie rozstrzygnięcia co do istoty, uwzględniając charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania.

W postanowieniu z dnia 22.04.2010r., sygn. akt III SPP 6/10 (niepubl.) Sąd Najwyższy wyjaśnił, iż o przewlekłości postępowania decyduje ocena całego okresu podejmowania czynności przez dany sąd. Przewlekłość zachodzi wtedy, gdy okres ten przekracza rozsądne granice, przy uwzględnieniu terminowości i prawidłowości czynności podjętych przez sąd, charakteru sprawy, stopnia faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenia dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowania się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania. Badanie zaś przewlekłości postępowania, w tym terminowości poszczególnych czynności procesowych powinno być dokonane przy uwzględnieniu obiektywnych przesłanek, a nie poprzez wskazanie sztywnego okresu dla dokonania danej czynności, o naruszeniu jednej z podstawowych zasad postępowania (rozpatrzenie sprawy w rozsądnym terminie) decyduje nie sam upływ czasu, ale nieuzasadnione przewlekanie procesu. (patrz SN z 07.10. 2010r., sygn. akt WSP 13/10, niepubl.).

Wskazać także należy, iż zgodnie z utrwalonym już w tej mierze orzecznictwem obowiązkiem skarżącego składającego skargę na przewłokę jest wskazanie konkretnych czynności procesowych, których sąd nie podjął lub dokonał wadliwie, powodując w ten sposób nieuzasadnioną zwłokę w postępowaniu, a powinnością sądu rozpoznającego skargę na przewlekłość postępowania jest odniesienie się do okoliczności wskazywanych w skardze jako uzasadniające żądanie strony. Konieczność dokonania oceny terminowości czynności podejmowanych zarówno na obecnym, jak i poprzednich etapach postępowania występuje zatem tylko wówczas, gdy skarżący wskaże konkretne zarzuty odnoszące się do tych faz postępowania( patrz. m.in. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26.11.2013r., III SPP 240/13, OSNAPiUS 2017/1/13). Podobne stanowisko zajął Sąd Apelacyjny w Krakowie w postanowieniu z dnia 21 lipca 2016r., II S 18/16 (Legalis), w którym stwierdził , iż sama krytyczna ocena sprawności postępowania nie jest wystarczająca do uwzględnienia skargi, ale konieczne jest wskazanie, które czynności bądź ich brak autor skargi uważa za opieszałość. Skarga ma wskazywać, w którym miejscu postępowania doszło do uchybienia organu procesowego w zakresie terminowości bądź prawidłowości czynności oraz jakie konkretnie działania bądź zaniechania doprowadziły do zwłoki. Sąd rozpoznający skargę nie może zastępować strony w jej powinnościach dokładnego przytoczenia okoliczności uzasadniających żądanie.

Podnieść więc trzeba, iż w niniejszej sprawie skarżąca przewlekłość postępowania wiązała jedynie z nierozpoznaniem w terminie jej wniosku o zabezpieczenie powództwa, oraz z składała zarzut, iż sąd zamierza rozpoznać wniosek w oparciu o inne przepisy niż powinien albowiem winien rozpoznać go według przepisów właściwych dla orzekania w sprawie alimentacyjnej dziecka zamieszkałego na terenie Austrii. Zatem Sąd Apelacyjny rozpoznając skargę może odnieść się jedynie do tych wskazanych w skardze okoliczności.

Jeśli idzie o zarzut zastosowania w przyszłości przez sąd niewłaściwego prawa, to wskazać trzeba, że w odrębnym postępowaniu ze skargi na przewlekłość postępowania wykluczone jest dokonywanie merytorycznej oceny lub weryfikowanie kontrowersji prawnych lub prawniczych, zawartych w kontestowanym orzeczeniu wydanym w postępowaniu, któremu zarzucono przewlekłość (patrz. Postanowienie SN z 15.05.2013r.,III SPP 60/13, niepubl.)

Wskazać też trzeba, że wprawdzie zarzut przewlekłości postępowania dotyczy postępowania incydentalnego – rozpoznania wniosku o zabezpieczenie, jednakże zgodnie z poglądem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 9 września 2011r., sygn. akt III SPP 27/11( niepubl.), który to pogląd Sąd Apelacyjny w tym składzie podziela, mimo, iż w trybie skargi dotyczącej naruszenia prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki Sąd nie kontroluje merytorycznie rozstrzygnięć sądu, a ocenie pod kątem przewlekłości postępowania podlega czas trwania całości postępowania, a nie terminowość podejmowania przez sąd poszczególnych czynności, to nie wyklucza to możliwości stwierdzenia przewlekłości postępowania z powodu nieterminowości podjęcia przez sąd jednej czynności gdy opóźnienie w wykonaniu tej czynności jest tak znaczne, że powoduje przewlekłość całego postępowania.

W ocenie zaś Sądu Apelacyjnego opóźnienie w rozpoznaniu wniosku o zabezpieczenie jest tak znaczne, że powoduje przewlekłość całego postępowania. Wniosek o zabezpieczenie alimentów na małoletnie dziecko stron był bowiem złożony w dniu 23 marca 2016r i nie został rozpoznany do chwili obecnej, czyli przez ponad 13 miesięcy, podczas gdy winien być rozpoznany niezwłocznie.

Oceniając czy przy rozpoznaniu wniosku o zabezpieczenie powództwa nastąpiła przewlekłość postępowania miał Sąd Apelacyjny na uwadze, że istnieją obiektywne trudności w bezzwłocznym rozpoznaniu wniosku albowiem pozwany mieszka w innym państwie, jest innej narodowości, co powoduje konieczność uzyskania przepisów prawa tego państwa (I.) oraz ich przetłumaczenia, są też trudności z uzyskaniem informacji o miejscu pracy pozwanego i uzyskiwanych zarobkach, jednakże okoliczności te nie usprawiedliwiają nie rozpoznania wniosku o zabezpieczenie przez ponad rok. W ocenie Sądu Apelacyjnego i w kwestii uzyskania przepisów prawa I. oraz ich tłumaczenia oraz ustalenia miejsca pracy pozwanego i osiąganych zarobków, które zdaniem Prezesa Sądu Okręgowego uniemożliwiały sądowi wcześniejsze rozpoznanie wniosku sąd pierwszej instancji działał opieszale. Powódka wniosek o zabezpieczenie złożyła już w dniu 23 marca 2016r., podała na rozprawie w tym dniu adres zakładu pracy pozwanego. Wprawdzie sąd zwrócił się do tej firmy już w dniu rozprawy, jednakże. mimo braku odpowiedzi nie monitował o odpowiedź ani nie zwrócił się ponownie o informację, chociaż po upływie miesiąca od dnia wydania zarządzenia, gdy żadna odpowiedź nie wpłynęła powinien to uczynić. Tymczasem sąd ponownie o informację zwrócił się dopiero na wyraźne żądanie powódki i to dopiero w dniu 9 listopada 2016r czyli po ośmiu miesiącach . Z dołączonej do akt na stronie 476 koperty wynika , iż pismo z firmy (...) wpłynęło do sądu w dniu 17 stycznia 2017r., a do tłumacza przesłano je dopiero w dniu 13.03.2017r. (zarządzenie k 479) czyli prawie po dwóch miesiącach. Podobnie ma się rzecz z przepisami prawa, o które sąd pierwszej instancji zwracał się do Ministerstwa Sprawiedliwości. Jeżeli uważał, że są niezbędne do rozstrzygnięcia sprawy winien się o nie zwrócić już na początku postępowania , a już na pewno po złożeniu przez powódkę wniosku o zabezpieczenie, a nie dopiero po rozprawie z dnia 6 czerwca 2016r., czyli po upływie przeszło dwóch miesięcy od złożenia wniosku . Ponadto przepisy dotyczące rozwiązywania małżeństw osób wyznania H. przesłano z Ministerstwa Sprawiedliwości w języku angielskim w dniu 27 czerwca 2016r, a sąd zlecił przesłanie tego prawa do tłumacza celem przetłumaczenia dopiero w dniu 9 listopada 2016r. Na wyznaczanych w tym czasie rozprawach sąd nie zajmował się wnioskiem o zabezpieczenie, zwrócić też uwagę trzeba, że wniosek o zabezpieczenie nie musi być rozpoznany na rozprawie. Nadto ustalając wysokość zabezpieczenia w sprawach o alimenty Sąd bierze pod uwagę możliwości zarobkowe osoby zobowiązanej do alimentacji, a nie faktycznie uzyskiwane dochody.

Zatem rację ma skarżąca, iż sąd pierwszej instancji rozpoznając wniosek o zabezpieczenie powództwa dopuścił się przewlekłości postępowania.

Nie było natomiast potrzeby uwzględnienia żądania skarżącej i wydawania sądowi rozpoznającemu sprawę zaleceń, o których mowa w skardze. Jak wyżej wskazano w postępowaniu ze skargi na przewlekłość postępowania wykluczone jest dokonywanie merytorycznej oceny lub weryfikowanie kontrowersji prawnych zawartych w orzeczeniu, którego skarga dotyczy, dlatego też Sąd rozpoznający skargę na przewlekłość nie może wypowiadać się co do przepisów prawa, które mają być w sprawie zastosowane. Natomiast wydanie sądowi rozpoznającemu sprawę zaleceń sprowadzających się do wyznaczenia posiedzenia celem rozpoznania wniosku o zabezpieczenie jest w ocenie Sądu Apelacyjnego oczywiście zbędne (art. 12 ust 3 cyt. ustawy o skardze) albowiem na dzień 31 maja 2017r. wyznaczono już termin rozprawy, wezwano strony do osobistego stawiennictwa celem przesłuchania, treść prawa wraz z tłumaczeniem została już przez sąd uzyskana, pismo z miejsca wskazanego jako miejsce pracy pozwanego już nadeszło i zostało przesłane tłumaczowi, nadto rozpoznanie wniosku o zabezpieczenie może być wydane na posiedzeniu niejawnym.

Uwzględnić należało natomiast częściowo żądanie przyznania skarżącej sumy pieniężnej od Skarbu Państwa. Z mocy artykułu 12 ust 4 cyt. ustawy o przewlekłości postępowania uwzględniając skargę sąd na żądanie skarżącego przyznaje od Skarbu Państwa sumę pieniężną w wysokości od 2.000 zł do 20.000 zł .

Zdaniem Sądu Apelacyjnego w okolicznościach niniejszej sprawy żądanie zapłaty kwoty 6.000 zł uznać trzeba za wygórowane; wystarczające w tych okolicznościach będzie zasądzenie na rzecz powódki kwoty 3.000zł. Określając wysokość odpowiedniej sumy pieniężnej należnej powódce, sąd miał na uwadze czas trwania postępowania w tym czas zwłoki, rodzaj sprawy, w której nastąpiła przewlekłość, jej znaczenie dla skarżącej, a także i to, że zwłoka sądu w podjęciu czynności w części wynikała z faktu, iż pozwany jest obywatelem I., a pracuje w W..

Reasumując na mocy art. 12 cytowanej ustawy o skardze (…) orzeczono jak w sentencji.

SSA Anna Bohdziewicz SSA Małgorzata Wołczańska SSA Ewa Jastrzębska