Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

POSTANOWIENIE

Dnia 19 października 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach w Wydziale I Cywilnym

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia SA Lucyna Morys-Magiera

po rozpoznaniu w dniu 19 października 2023 r. w Katowicach

na posiedzeniu niejawnym

w sprawie z powództwa A. M. (M.)

przeciwko (...) Bank Spółce Akcyjnej w W. w upadłości

o ustalenie i zapłatę

na skutek zażalenia powoda

na postanowienie Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 23 maja 2023 roku, sygnatura akt II C 617/23

postanawia:

zmienić zaskarżone postanowienie w ten sposób, że udzielić powodowi zabezpieczenia roszczenia niepieniężnego poprzez unormowanie praw i obowiązków stron na czas trwania postępowania poprzez wstrzymanie, począwszy od dnia udzielenia zabezpieczenia do jego prawomocnego zakończenia, obowiązku dokonywania przez powoda spłaty rat kredytu wynikających z umowy kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do (...) z dnia 3 stycznia 2007r., a w pozostałej części wniosek o udzielenie zabezpieczenia oddalić;

oddalić zażalenie w pozostałej części;

rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego pozostawić orzeczeniu kończącemu postępowanie w sprawie.

SSA Lucyna Morys-Magiera

Sygn. akt I A Cz 985/23

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 23 maja 2023r. Sad Okręgowy w Katowicach oddalił wniosek powoda A. M. o udzielenie zabezpieczenia. Podnosił, iż udzieleniu zabezpieczenia sprzeciwia się postępowanie restrukturyzacyjne, wszczęte wobec pozwanego zgodnie z decyzją (...) z 29 wrezsnia 2022r., powołując jako podstawę rozstrzygnięcia art. 135 ust. 4 ustawy z dnia 10 czerwca 2016r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji.

Zażalenie na to orzeczenie wniósł powód, domagając się jego zmiany i udzielenia zabezpieczenia zgodnie z wnioskiem oraz zasądzenia kosztów postępowania zażaleniowego. Podnosił naruszenie art. 135 ust. 4 ustawy z dnia 10 czerwca 2016r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji przez błędną wykładnię i uznanie, iż nie ma podstaw do zabezpieczenia roszczenie niepieniężnego w sytuacji, gdy nie jest ono skierowane do majątku podmiotu w przymusowej restrukturyzacji. Skarżący motywował, że spełnione zostały wszelkie przesłanki udzielenia zabezpieczenia, zaś w stosunku do pozwanego dnia 20 lipca 2023r. wszczęto postępowanie upadłościowe. Postępowanie w sprawie o ustalenie zdaniem skarżącego nie dotyczy masy upadłości, bowiem powstały stosunek prawny kreuje zobowiązanie po stronie upadłego i obciąża masę upadłości, przez co nie może być jej składnikiem. Jest natomiast formą ochrony interesu majątkowego kredytobiorców, odnosząc się do wierzytelności przyszłych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie powoda było częściowo uzasadnione.

Powód we wniosku o udzielenie zabezpieczenia domagał się uregulowania praw i obowiązków stron w ten sposób, że poczynając od dnia wydania postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia do czasu prawomocnego zakończenia postępowania : wstrzymać obowiązek dokonywania przez powoda spłaty rat kredytu hipotecznego, wynikający z umowy nr (...) z dnia 3 stycznia 2007r., zakazać pozwanemu złożenia oświadczenia woli o wypowiedzeniu powyższej umowy oraz przekazywania informacji o niedokonywaniu przez powoda spłat rat kredytu do BIK, (...) i innych wymienionych we wniosku instytucji oraz wnosił o zasądzenie kosztów postępowania zabezpieczającego.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Wniosek powoda o udzielenie zabezpieczenia był uzasadniony w przeważającej części. Zgodnie z art. 730 § 1 kpc w każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd lub sąd polubowny można żądać udzielenia zabezpieczenia, a po myśli art. 730 ¹ § kpc udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik postępowania, jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia, który istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie. Wskazać wypada, iż oznaczając sposób zabezpieczenia, należało uwzględnić interesy stron w takiej mierze, aby uprawnionemu zapewnić należytą ochronę prawną, a obowiązanego nie obciążać ponad konieczną miarę. W niniejszej sprawie powódka domagała się zabezpieczenia roszczenia niepieniężnego, zastosowanie znajduje zatem art. 755 § 1 pkt 1 kpc, zgodnie z którym sąd może dokonać zabezpieczenia roszczenia niepieniężnego w taki sposób, jaki stosownie do okoliczności uzna za odpowiedni, nie wyłączając sposobów przewidzianych dla zabezpieczenia roszczeń pieniężnych, w szczególności może unormować prawa i obowiązki stron lub uczestników postępowania na czas trwania postępowania.

Powód w pozwie domagał się ustalenia nieistnienie między stronami stosunku prawnego kredytu wynikającego z umowy nr (...) z dnia 3 stycznia 2007r., w związku z jej nieważnością oraz zasądzenia 77248,25zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, od dnia 4 maja 2023r. i zasądzenia kosztów procesu. Powoływał się przy tym na abuzywność postanowień dotyczących mechanizmu indeksacji, wynikającą ze stosowania własnych tabeli kursowych przez bank i braku określenia sumy kredytu podlegającemu spłacaniu. Jak podnosił, udzielono mu kredytu w wysokości 217 378,08zł, a dotychczas powód spłacił 294626,33zł. Nie ulega zatem wątpliwości, że powód uprawdopodobnił dochodzone w tej sprawie roszczenie o ustalenie nieważności umowy kredytu.

Powód dokonał zatem spłat rat kredytu w kwocie łącznie przewyższającej wypłacony kapitał. To prowadzi do wniosku, że ma on także interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia.

Przedmiotem postępowania w niniejszej sprawie jest nie tylko ustalenie, czy umowa wskazana w pozwie jest nieważna, ale też rozstrzygnięcie sporu między stronami na tle stosunku prawnego wynikającego z tej umowy. Zdaniem Sądu Apelacyjnego brak zabezpieczenia prowadziłby do kontynuowania realizacji przez powoda zobowiązania w postaci kolejnych rat kredytu na podstawie potencjalnie nieważnej umowy. Pociągałoby to za sobą konieczność zainicjowania kolejnego powództwa o zapłatę przeciwko pozwanemu, celem osiągnięcia pożądanego efektu orzeczenia ustalającego nieważność umowy. Wskazać tu wypada na wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 15 czerwca 2023 r. w sprawie C-287/22, w którym stwierdzono, że w sytuacji, w której z uwagi na brak możliwości rozszerzenia powództwa w toku postępowania apelacyjnego konieczne staje się wytoczenie przez konsumenta kolejnego powództwa o zapłatę, brak zarządzenia środków tymczasowych mających na celu zawieszenie obowiązku spłaty miesięcznych rat należnych z tytułu umowy kredytu powoduje, iż samo orzeczenie stwierdzające nieważność tej umowy i nakazujące zwrot kwot już zapłaconych przez tego konsumenta nie pozwala na osiągnięcie celu dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, polegającego na przywróceniu poprzedniej sytuacji prawnej i faktycznej kredytobiorcy. Zastosowanie takich środków tymczasowych jest w ocenie (...) tym bardziej konieczne, gdy konsument jeszcze przed wszczęciem postępowania zapłacił bankowi kwotę wyższą od kwoty pożyczonej. Stąd art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którym sąd krajowy może oddalić złożony przez konsumenta wniosek o zastosowanie środków tymczasowych mających na celu zawieszenie (w oczekiwaniu na ostateczne rozstrzygnięcie w przedmiocie nieważności zawartej przez tego konsumenta umowy kredytu ze względu na to, że umowa ta zawiera nieuczciwe warunki) spłaty rat miesięcznych należnych na podstawie tej umowy kredytu, w sytuacji gdy zastosowanie takich środków tymczasowych jest konieczne dla zapewnienia pełnej skuteczności tego orzeczenia.

Podkreślenia wymaga, iż zdaniem Sądu Apelacyjnego w składzie rozpatrującym niniejszą sprawę, norma art. 135 ust. 4 ustawy z dnia 10 czerwca 2016r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji nie stanowi przeszkody dla zabezpieczenia roszczenia niepieniężnego w sytuacji, gdy nie jest ono skierowane do majątku podmiotu w przymusowej restrukturyzacji. Nie stanowi go także wszczęte w stosunku do pozwanego dnia 20 lipca 2023r. postępowanie upadłościowe. Postępowanie w sprawie o ustalenie zdaniem skarżącego nie dotyczy bowiem w istocie masy upadłości. Służy natomiast ochrony interesu majątkowego kredytobiorców, odnosząc się do wierzytelności przyszłych.

W tym stanie rzeczy, na podstawie powołanych wyżej norm, udzielić powodowi zabezpieczenia poprzez uregulowanie praw i obowiązków stron do czasu prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie przez wstrzymanie obowiązku dokonywania spłaty przez powoda na rzecz pozwanego rat kredytu w wysokości i terminach określonych wskazaną umową kredytu, począwszy od dnia udzielenia zabezpieczenia.

Jeśli natomiast chodzi o postulowany we wniosku zakaz złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu umowy kredytu należy stwierdzić, że pozostaje on w związku z uprawdopodobnieniem przez powoda nieważności umowy. Skoro zatem powód uprawdopodobnił nieistnienie stosunku prawnego wynikającego z umowy, co prowadzi do jej nieważności, to wszelkie czynności zmierzające do wypowiedzenia umowy będą bezskuteczne. Wstrzymanie obowiązku spłacania rat kredytu wyłącza zatem wypowiedzenie umowy kredytu z uwagi na zaprzestania spłacania tych rat. Ponadto zabezpieczenie roszczenia nie może prowadzić do ograniczenia czy wyłączenia możliwości składania powodowi przez pozwanego oświadczeń woli; ten środek należało więc ocenić jako nieadekwatny.

Odnosząc się do żądania zakazania informowania wymienionych we wniosku o zabezpieczenie instytucji o niewywiązywaniu się przez powoda z postanowień umownych należy wskazać, że zgodnie z art. 105 ust. 4i) ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, banki obowiązane są do informowania instytucji upoważnionych do gromadzenia, przetwarzania i udostępniania informacji o całkowitej spłacie zobowiązań, ich wygaśnięciu, stwierdzeniu nieistnienia zobowiązania, korekcie jego wysokości oraz o nowo powstałych zobowiązaniach i ich aktualizacji, a instytucje te obowiązane są wprowadzić tego rodzaju informacje do zbioru, w którym są one przetwarzane. Wskazać nadto należy, iż zgodnie z § 1 ust. 2 pkt b), c), e), g), h), i) i j) rozporządzenia Ministra Finansów z 23 czerwca 2016 r. w sprawie szczegółowego zakresu danych podlegających wymianie pomiędzy instytucjami utworzonymi na podstawie przepisów prawa bankowego a instytucjami pożyczkowymi i innymi podmiotami (Dz.U.2016, poz.971) zakres danych istotnych dla oceny zdolności kredytowej konsumenta i analizy ryzyka kredytowego, obejmuje: źródło zobowiązania, kwotę i walutę zobowiązania, warunki spłaty zobowiązania, przebieg realizacji zobowiązania, stan zadłużenia z tytułu zobowiązania, datę wygaśnięcia zobowiązania i przyczyny niewykonania zobowiązania lub opóźnienia się w jego wykonaniu. Wobec tego nawet jeśli pozwany Bank zdecydowałby się przekazać wskazanym przez powoda instytucjom informacji o zaprzestaniu przez niego spłaty rat kredytu, musiałby wskazać, że nastąpiło to w oparciu o udzielone powodowi zabezpieczenie. W związku z taką informacją, fakt zaprzestania spłacania rat nie będzie wpływać na ocenę zdolności kredytowej powoda. Ponadto, zgodnie z art. 14 ust. 1, 3 i 4 ustawy z 9 kwietnia 2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych (Dz.U.2020, poz.389), wierzyciel może przekazać do biura informacje gospodarcze o zobowiązaniu dłużnika będącego konsumentem, wyłącznie wówczas, gdy są spełnione łącznie warunki ustawowe, a jeżeli przekazane informacje gospodarcze o zobowiązaniu dłużnika będącego konsumentem nie zawierają ustawowych danych biuro zwraca je przekazującemu wierzycielowi w celu uzupełnienia. W przypadku przekazania danych niezgodnie z ustawą lub z przekroczeniem ustawy biuro nie przyjmuje tego rodzaju informacji gospodarczej o zobowiązaniu dłużnika. Jednocześnie dłużnik może zgłosić wierzycielowi sprzeciw wobec zamiaru przekazania danych do biura, który wierzyciel w razie przekazania informacji musi przekazać również do biura (art. 15a ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych).

Sąd Apelacyjny uznał zatem, że wstrzymanie obowiązku spłat rat kredytu w ramach udzielonego powodowi zabezpieczenia stanowi wystarczającą przeszkodę do wystąpienia negatywnych konsekwencji w związku z ewentualnym przekazaniem wskazanym przez powoda instytucjom informacji o niespłacaniu przez niego kredytu i jest odpowiedni jako jedyny z wnioskowanych środków zabezpieczenia roszczenia niepieniężnego powoda.

Wobec podjęto rozstrzygnięcie reformatoryjne, zmieniając zaskarżone postanowienie we wskazanym wyżej kierunku, na zasadzie art. 386 § 1 kpc w zw. z art. 397 § 3 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc.

W pozostałej części natomiast zażalenie powoda oddalono jako bezpodstawne, po myśli art. 385 kpc w zw. z art. 397 §3 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc.

O kosztach postępowania zażaleniowego orzeczono na zasadzie art. 108 § 1 kpc a contrario w zw. z art. 13 § 2 kpc.

SSA Lucyna Morys-Magiera