Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 lipca 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Tomasz Ślęzak

Sędziowie: SA Ewa Majwald-Lasota

SO del. Aneta Pieczyrak-Pisulińska (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 17 lipca 2023 r. w Katowicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa L. D.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w K.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 15 czerwca 2022 r. I Cgg 47/20

1)  zmienia zaskarżony wyrok w pkt 1. o tyle, że ustawowe odsetki za opóźnienie zasądza od 15 kwietnia 2022 r., a w pozostałej części roszczenie o odsetki oddala;

2)  oddala apelację w pozostałym zakresie;

3)  zasądza od pozwanej na rzecz powoda z tytułu kosztów postępowania apelacyjnego 4050 (cztery tysiące pięćdziesiąt) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od daty prawomocności tego postanowienia.

SSA Ewa Majwald-Lasota SSA Tomasz Ślęzak SSO del. Aneta Pieczyrak-Pisulińska

Sygn. akt ACa 1951/22

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy zasądził od pozwanej na rzecz powoda 121 960,00 zł brutto złotych wraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 6 lipca 2021 r.; umorzył postępowanie w pozostałym zakresie; zasądził od pozwanej na rzecz powoda 1950,12 złotych kosztów postępowania; nakazał pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa-Sądu Okręgowego w Katowicach 7413,06 złotych z tytułu nieuiszczonych kosztów sądowych oraz odstąpił od obciążania powoda nieuiszczonymi kosztami sądowymi, powołując następujące ustalenia:

Powód jest właścicielem nieruchomości położonej w P.. przy ulicy (...), na której znajduje się m.in. budynek mieszkalny wraz z przybudówką.

Przed Sądem Okręgowym w Katowicach, pod sygnaturą akt XX Cgg 88/09 toczyła się sprawa z powództwa L. D. przeciwko poprzednikowi prawnemu pozwanej – (...) S. A. w K. o naprawienie szkody górniczej na tej nieruchomości i wyrokiem z 27 kwietnia 2010 r. Sąd Okręgowy w Katowicach zasądził od (...) S. A. w K. na rzecz L. D. 431 105,58 zł z ustawowymi odsetkami od 27 kwietnia 2010 r. W dniu 30 marca 2022 r. powód powiadomił Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego w G. o zamierzonym rozpoczęciu prac rozbiórkowych.

Pismem z 20 kwietnia 2020 r. powód zwrócił się do Spółki (...) S. A. w B. oraz (...) S. A. w K. o zawarcie ugody i wykonanie całkowitej rozbiórki budynku mieszkalnego oraz usunięcie z nieruchomości jego pozostałości do 30 czerwca 2021 r., alternatywnie o zapłatę odszkodowania w wysokości 144 473,76 zł netto plus vat z tytułu przewidywanych kosztów rozbiórki budynku mieszkalnego wraz z usunięciem jego pozostałości.

Starosta (...) decyzją z 4 czerwca 2020 r. zatwierdził projekt budowlany rozbiórki i udzielił powodowi pozwolenia na rozbiórkę, obejmujące rozbiórkę budynku mieszkalnego z przybudówką gospodarczą w P. przy ul. (...). Koszt tej rozbiórki biegła z zakresu budownictwa wyliczyła na 162 401,61 zł brutto. Powód faktycznie dokonał rozbiórki budynku mieszkalnego, a jego koszty wraz z kosztami wywozu i składowania gruzu oraz odebrania papy wyniosły 81 000 zł, 39 960 zł i 1000 zł, łącznie 121 960 złotych.

Jak wyjaśnił sąd meriti ustalenia te poczynił w oparciu o dokumenty urzędowe, które w były w pełni wiarygodne oraz dokumentny prywatne, które nie były kwestionowane. Przeprowadził również dowód z opinii biegłego z zakresu szkód górniczych i budownictwa dla ustalenia kosztów rozbiórki budynku mieszkalnego wraz z przybudówką i nie znalazł podstaw do jej kwestionowania. Opinia zasadnicza została sporządzona po oględzinach budynku, była spójna, zrozumiała, stanowcza i weryfikowalna z uwagi na jasność zawartych w nich treści. Jednocześnie powód, szukając oszczędności dokonał rozbiórki budynku wraz z wywiezieniem gruzu, co stanowiło koszt 121 960 złotych i ostatecznie wniósł o zasądzenie tej właśnie kwoty.

Sąd pierwszej instancji zaznaczył, że sprawa dotyczy zwrotu kosztów rozbiórki budynku mieszkalnego wraz z przybudówką na nieruchomości powoda, które zostały uszkodzone wskutek eksploatacji górniczej. Odnośnie naprawy tej szkody górniczej w dniu 27 kwietnia 2010 r. zapadł wyrok zasądzający odszkodowanie, a rozbiórka budynku mieszkalnego wraz z przybudówką jest następstwem uszkodzeń tych obiektów.

Powołując się na stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uchwale z 12 maja 2004r., III CZP 20/04, podkreślił że naprawienie szkody górniczej przez zapłatę sumy pieniężnej na podstawie art. 95 ust. 1 prawa geologicznego i górniczego ma charakter ekwiwalentny i zarazem kompensacyjny, a zatem powód, oprócz żądania zapłaty odszkodowania za budynek mieszkalny na mocy wyroku z 27 kwietnia 2010 r. może skutecznie domagać się odszkodowania równego kosztom rozbiórki uszkodzonych w wyniku działalności górniczej obiektów, a odszkodowanie winno odzwierciedlać w pełni nakłady jakie należy ponieść aby w zgodzie z przepisami rozebrać budynek wraz z przybudówką, zutylizować gruz i uporządkować teren. Skoro rozbiórka jest konsekwencją uszkodzenia obiektów wskutek ruchu zakładu górniczego, koszt tej rozbiórki wchodzi w zakres należnego powodowi odszkodowania. Ponieważ obiekty budowlane z uwagi na ich zły stan techniczny nie nadawały się do remontu i nie można było z nich korzystać zgodnie z ich przeznaczeniem, nie może budzić wątpliwości, że zachodzi konieczność ich rozbiórki, a wobec faktu że uszkodzenie budynku pozostaje w adekwatnym związku przyczynowym z ruchem zakładu górniczego, co ustalono w wyroku z 27 kwietnia 2010r, a skutkiem tego uszkodzenia jest konieczność dokonania rozbiórki obiektów, powodowi przysługuje roszczenie odszkodowawcze obejmujące koszt tej rozbiórki. Roszczenie znajduje zatem podstawę w art. 146 ust. 1 prawa geologicznego i górniczego. Podkreślił, że stanowisko takie zajął i Sąd Apelacyjny w Katowicach w uzasadnieniu wyroku z 12 grudnia 2006 r., sygn. akt I ACa 1106/06, gdzie przyjął, że stosownie do uregulowań z art. 94 i 95 prawa geologicznego i górniczego, właścicielowi w związku z koniecznością rozbiórki uszkodzonego budynku przysługuje roszczenie odszkodowawcze w wysokości poniesionych lub przewidywanych kosztów jego rozbiórki. Powód przedłożył faktury i rachunki dokumentujące koszt rozbiórki na 121 960 zł, a odszkodowanie winno odzwierciedlać w pełni nakłady jakie należy ponieść aby w zgodzie z przepisami prawa budowlanego rozebrać budynki, utylizować gruz i uporządkować teren. Wykazana kwota jest nawet niższa niż wskazana w opinii biegłego.

Sąd Okręgowy podkreślił również, że w okolicznościach sprawy roszczenie o zasądzenie kosztów rozbiórki budynku jest wymagalne, gdyż powód dysponuje decyzją (...) (...) z 4 czerwca 2020 r. zatwierdzającą projekt budowlany rozbiórki i udzielający pozwolenia na rozbiórkę, a dodatkowo prace te wykonał i poniósł z tego tytułu koszty w wysokości 121 960 zł. Stosownie do art. 361 § 2 k.c. odszkodowanie nie może przewyższać doznanej szkody, zaś rozmiar szkody wyznacza uszczerbek w majątku poszkodowanego spowodowany zdarzeniem, które wywołało szkodę.

Orzekając o odsetkach sąd meriti powołał art. 481 § 1 k.c. wskazując, że żądanie odsetek za opóźnienie było usprawiedliwione co do zasady, jednakże nie mogła zostać uwzględniona wskazana przez powoda data początkowa. Zgodnie bowiem z art. 363 § 2 k.c. jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili. W wypadku odsetek za opóźnienie zapłaty odszkodowania należą się one od dnia ustalenia przez sąd wysokości odszkodowania z uwzględnieniem cen z daty orzekania, a zatem jeżeli wysokość odszkodowania uwzględnia wszystkie niekorzystne dla wierzyciela zmiany siły nabywczej pieniądza, które nastąpiły od powstania zdarzenia wywołującego szkodę do dnia ustalenia wysokości odszkodowania, przyznanie odsetek za opóźnienie dopiero od tej ostatniej daty jest w pełni uzasadnione. W niniejszej sprawie ustalenie rozmiaru odszkodowania nastąpiło w oparciu o opinię biegłej K. T., której odpisy doręczono pozwanej w 5 lipca 2021 r. i odsetki za opóźnienie należne były od dnia następnego, czyli 6 lipca 2021 r.

Sąd pierwszej instancji nie podzielił również zarzutów pozwanej. W szczególności nie byłą zasadny zarzut powagi rzeczy osądzonej ze sprawą XX Cgg 88/09, ponieważ powód otrzymał wówczas odszkodowanie za szkodę górniczą w budynku, który teraz rozebrał i poniósł koszt rozbiórki i nie są to tożsame żądania, zwłaszcza że kwota zasądzona w sprawie XX Cgg 88/09 nie zawierała kosztów rozbiórki budynku.

Podobnie nie był trafny zarzut przedawnienia, gdyż dopiero po wydaniu decyzji zatwierdzającej projekt budowlany rozbiórki (decyzja (...) (...) z 4 czerwca 2020 r.) roszczenie stało się wymagalne, a wcześniej bez wspomnianej decyzji roszczenie byłoby przedwczesne. Koszty rozbiórki budynków, których naprawa jest niemożliwa lub ekonomicznie nieopłacalna stanowią element odszkodowania należnego poszkodowanemu ruchem zakładu górniczego i można jej żądać w pieniądzu. Odszkodowanie w sprawie XX Cgg 88/09 w wysokości 431 105,88 złotych stanowiło kompensatę szkody całkowitej, przy ustaleniu istnienia przesłanek z art. 95 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo górnicze i geologiczne. Skoro przywrócenie stanu poprzedniego budynku powoda było ekonomicznie i technicznie niemożliwe i nieuzasadnione, a budynek nie nadaje się do dalszego korzystania z niego zgodnie z przeznaczeniem, dokonanie rozbiórki tego obiektu pozostaje w adekwatnym związku przyczynowym z deliktem, za który odpowiada pozwana (art. 361 § 1 k.c.), a więc objęte jest zakresem jej odpowiedzialności cywilnoprawnej z tego tytułu.

Nie podzielił także poglądu pozwanego, że żądanie pozostaje w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego i stanowi nadużycie prawa, gdyż brak było podstaw do uznania zachowania powoda za naganne.

Jako podstawę rozstrzygnięcia powołał Sąd art. 144 i n. ustawy Prawo geologiczne i górnicze w związku art. 435 k.c. oraz art. 481 § 1 k.c.

W zakresie w jakim powód ograniczył żądanie pozwu, do kwoty 121 960 złotych na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. umorzył postępowanie.

O kosztach procesu orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. i § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Powód utrzymał się ze swym roszczeniem w 68 %, a zatem koszty podlegały stosunkowemu rozliczeniu com prowadziło do zasądzenia od pozwanej na rzecz powoda 1950,12 złotych. O kosztach sądowych orzekł w oparciu o art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, nakazując pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa-Sądu Okręgowego w Katowicach 7413,06 zł z tytułu nieuiszczonych kosztów sądowych, co obejmuje 68 % tych kosztów, na które składały się opłata od pozwu 8886 złotych i koszty opinii biegłego 2015,56 złotych (łącznie 10 901,56 złotych). Sąd odstąpił natomiast od obciążenia nieuiszczonymi kosztami sądowymi powoda.

Wyrok ten w pkt 1, 3 , 4 i 5, zaskarżyła apelacją pozwana spółka zarzucając naruszenie prawa materialnego:

art. 361 § 2 i art. 363 § 2 k.c. przez zasądzenie odszkodowania w wysokości przekraczającej wartość szkody, zwłaszcza że powód ponad 10 lat mógł korzystać ze środków finansowych z tytułu odszkodowania i pożytki jakie mógł uzyskać przewyższały wartość określoną w wyroku;

art. 149 ustawy pr. geologiczne i górnicze przez jego niezastosowanie zasądzenie przedawnionego roszczenia;

art. 118 k.c. przez jego niezastosowanie zasądzenie przedawnionego roszczenia;

art. 481 § 1 k.c. przez zasądzenie odsetek za opóźnienie od 6 lipca 2021 r., pomimo że koszty rozbiórki budynku zostały poniesione 15 kwietnia 2022 r.

art. 5 k.c. przez jego niezastosowanie i zasądzenie roszczenia sprzecznego ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa do odszkodowania z tytułu szkód górniczych.

Na tej podstawie domagała się oddalenia roszczenia i zasądzenia od powoda na jej rzecz kosztów postępowania za obie instancje, ewentualnie uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji, z pozostawieniem temu sądowi rozstrzygnięcia o kosztach procesu.

Apelacja nie była uzasadniona i nie mogła prowadzić do oczekiwanego przez skarżącą rozstrzygnięcia w postaci oddalenia powództwa, czy też uchylenia wyroku do ponownego rozpoznania, zwłaszcza że nie zachodziła żadna z przesłanek określonych w art. 386 § 2 i 4 k.c.

W pierwszej kolejności podkreślić należy, że co do zasady naprawnienie szkody ma zapewnić kompensatę doznanego uszczerbku, który w wymiarze majątkowym jest różnicą między obecnym stanem majątkowym, a tym jaki istniałby gdyby nie wystąpiło zdarzenie, które tę szkodę wywołało. Powód w niniejszej sprawie domagał się zapłaty odszkodowania za poniesione koszty rozbiórki budynku mieszkalnego uszkodzonego w wyniku działalności górniczej poprzednika prawnego pozwanej.

Istotnie rację ma pozwana, że odszkodowanie z tytułu szkody w budynku zostało zasądzone już w roku 2010, jednakże jak wynika z dokumentów znajdujących się w aktach XX CG-G 88/09 obejmowało wyłącznie odszkodowanie za tenże budynek, w związku z brakiem technicznej możliwości przeprowadzenia rektyfikacji i jej potencjalnych kosztów (opinia J. K. z marca 2010 r. do sprawy XX Cg-G 88/09, k. 6 opinii), a nie potencjalne koszty usunięcia budynku. Co także istotne biegły w tej opinii wyjaśnił, że zakres rzeczowy uszkodzeń jest dość znaczny, jednak nie stwarza zagrożenia bezpieczeństwa, a silne wychylenie z pionu jest uszkodzeniem o charakterze użytkowym (k. 8 opinii). Oznacza to, że twierdzenia pozwanej jakoby powód uzyskał w 2010 r. wyrok na postawie nieprawdziwych dowodów i obecnie nadużywał swoich praw w rozumieniu art. 5 k.c. jest zupełnie chybiony. Skoro bowiem z opinii nie wynikało, że jego użytkowanie zagraża bezpieczeństwu, a powodowi – jak racjonalnie wyjaśnił - niezbędny był także czas aby zapewnić sobie i rodzinie inne miejsce zamieszkania, teza jakby nie mógł wówczas z budynku korzystać, bo wypłacono odszkodowanie za tzw. szkodę całkowitą nie znajduje żadnego uzasadnienia. Podobnie jak bez związku ze sprawą pozostają wyliczenia pozwanej dotyczące pożytków jakie mógłby uzyskać wykorzystując środki zasądzone jako odszkodowanie, co czyniło wnioski dowodowe zgłoszone przez skarżącą w postępowaniu apelacyjnym nieistotnymi dla rozstrzygnięcia sprawy. Ponownie także należy zaakcentować, że zasądzone wówczas odszkodowanie dotyczyło wyłącznie szkody w budynku mieszkalnym i sposób jego wykorzystania leżał wyłącznie w gestii właściciela.

Nie ulega także wątpliwości, że powód rozbiórki spornego obiektu i usunięcia jego pozostałości dokonał wiosną 2022 r. dysponując stosowną decyzją budowlaną.

Skuteczne żądanie odszkodowania wymaga dowiedzenia spełnienia przesłanek określonych prawem cywilnym, to jest wyrządzenia szkody określonej wartości, zdarzenia tę szkodę powodującego i związku przyczynowego między tym zdarzeniem a szkodą, w rozumieniu art. 361 § 1 k.c., które to przesłani odnoszą się również do szkód wyrządzonych ruchem zakładu górniczego, bez względu na okoliczność, czy zastosowanie ma ustawa prawo geologiczne i górnicze z 1994 r. czy ustawa z 9 czerwca 2011 r. prawo geologiczne i górnicze, gdyż w każdej z nich (art. 91 ust. 3 i art. 92 pierwszej z powołanych ustaw) i art. 145 drugiej, do naprawienia szkód stosuje się przepisy kodeksu cywilnego o odpowiedzialności odszkodowawczej.

Nie można również podzielić poglądu pozwanej, że miało miejsce przedawnienie roszczenia. Jak wskazano na wstępie szkoda powoda polega na wydatkowaniu środków na rozebranie budynku i utylizację jego pozostałości, a to miało miejsce w kwietniu 2022 r. Przypomnieć w tym miejscu należy, że Sąd Apelacyjny w Katowicach już poprzednio prezentową stanowisko, że roszczenie odszkodowawcze będzie przysługiwać uprawnionemu, ale dopiero gdy wykrystalizuje się ono po rozebraniu budynków i poniesieniu kosztów z tego tytułu (I ACa 1003/15). W przeciwnym wypadku gdyby faktyczna rozbiórka nie została dokonana płaciłoby się za szkodę, która nie powstała ponad tę, co zostało już zapłacone, tzn. za wartość budynku, jakoby nie nadającego się do użytku.

Z powyższego wynika, że odszkodowanie pieniężne za szkodę wynikłą z kosztów rozbiórki budynku nie nadającego się do dalszego użytkowania oraz do naprawienia należy się poszkodowanym z tytułu szkód górniczych wtedy, gdy zostaną spełnione przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej, w tym powstanie szkoda w postaci kosztów poniesionych na rozbiórkę budynku. Szkoda ta nie jest częścią szkody poniesionej i naprawionej przez zapłatę odszkodowania odpowiadającego wartości budynku uszkodzonego wskutek działań zakładu górniczego lecz dalszą szkodą poniesioną wskutek tych działań. Nie miała tym samym miejsce naruszenia ani art. 149 prawa geologicznego i górniczego ani art. 118 k.c., zwłaszcza że rozbiórka wywołująca wydatki dotąd nieponiesione stanowi nową szkodę, będącą kontynuacją dotychczasowej szkody, ale jej wysokość jest nieznana, dopóki nie nastąpi wraz z rozebraniem budynku.

Szkoda wynikła z tej przyczyny nie jest także tą samą szkodą, za którą już zostało uzyskane odszkodowanie, która jak twierdzi się w orzecznictwie, że nie może być powtórnie naprawiana (wyrok Sądu Najwyższego z 10 stycznia 2003 r., V CK 480/02). Od chwili jej powstania, przy uwzględnieniu że powód wiedział o osobie zobowiązanej do jej naprawienia biegnie zatem termin przedawnienia roszczenia wskazany w art. 442 ¹ § 1 k.c. Z tożsamych względów nie miało miejsca przedawnienie określone w art. 149 prawa geologicznego i górniczego, zwłaszcza że termin określony w tym przepisie wynosi 5 lat i zarzuty środka odwoławczego w tym względzie nie były trafne.

Stanowisko takie powoduje jednak, że za zasadny uznać należało zarzut naruszenia art. art. 481 § 1 k.c. przez zasądzenie odsetek za opóźnienie od 6 lipca 2021 r., pomimo że koszty rozbiórki budynku zostały poniesione 15 kwietnia 2022 r., a zatem dopiero w tej dacie powstała szkoda, do naprawienia której obowiązana jest pozwana.

Z tego też względu na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmianie musiał ulec punkt 1. wyroku o tyle, że zasądzone nim ustawowe odsetki za opóźnienie należne są od 15 kwietnia 2022 r., a w pozostałej części żądanie zasądzenia odsetek podlegało oddaleniu.

Ponieważ jednocześnie Sąd Apelacyjny uznał, że nie miały miejsca pozostałe wskazywanie przez pozwaną naruszenia prawa materialnego, apelacja w pozostałym zakresie jako bezzasadna w oparciu o art. 385 k.p.c. podlegała oddaleniu, czego konsekwencją było zastosowanie wynikającej z art. 98 § 1 k.p.c. zasady odpowiedzialności za wynik sprawy i obciążenie kosztami postępowania apelacyjnego pozwanego, który przegrał co do zasady i w istocie co do wysokości, zwłaszcza że wysokość odsetek nie została wliczona do wartości przedmiotu zaskarżenia. Powodowi należał się więc zwrot wynagrodzenia jego pełnomocnika, zgodnie z § 2 pkt 6 i § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

SSA Ewa Majwald-Lasota SSA Tomasz Ślęzak SSO del. Aneta Pieczyrak-Pisulińska