Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 lutego 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący :	SSA Roman Sugier (spr.)
Sędziowie :	SA Anna Bohdziewicz SO del. Aneta Pieczyrak-Pisulińska
Protokolant :	Agnieszka Szymocha

po rozpoznaniu w dniu 28 lutego 2017 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa E. S.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 26 lipca 2016 r., sygn. akt II C 844/15,

1)  zmienia zaskarżony wyrok:

a)  w punkcie 1. o tyle, że zasądzone świadczenie główne obniża do kwoty 52 000 (pięćdziesiąt dwa tysiące) złotych, a w pozostałej części powództwo o jego zapłatę oddala,

b)  w punkcie 3. o tyle, że kwotę zasądzoną od pozwanego na rzecz powódki obniża do 3 756 (trzy tysiące siedemset pięćdziesiąt sześć) złotych;

2)  oddala apelację w pozostałej części;

3)  zasądza od powódki na rzecz pozwanego 875 (osiemset siedemdziesiąt pięć) złotych z tytułu kosztów postępowania apelacyjnego.

SSO del. Aneta Pieczyrak-Pisulińska

SSA Roman Sugier

SSA Anna Bohdziewicz

Sygn. akt I ACa 1051/16

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Katowicach zasądził od pozwanej (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powódki E. S. kwotę 62.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 19 stycznia 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty, oddalił powództwo w pozostałym zakresie oraz zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 5.140,72 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że w dniu (...) miał miejsce wypadek drogowy, w wyniku którego śmierć poniósł ojciec powódki R. S..

Wyrokiem z dnia 15 kwietnia 2003 r. Sąd Rejonowy w O., sygn. akt II K 48/03, uznał sprawcę wypadku J. S. za winnego popełnienia czynu polegającego na przekroczeniu zasad bezpieczeństwa w ruchu drogowym, w wyniku którego R. S. doznał obrażeń ciała, wskutek których nastąpił jego zgon art. 177 § 2 k.k., za co wymierzył mu karę dwóch lat pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawieszono na okres 4 lat tytułem próby.

Sprawca wypadku był ubezpieczony w zakresie odpowiedzialności cywilnej u pozwanej.

Ojciec powódki w chwili śmierci miał 50 lat. Powódka w tym czasie miała 16 lat i była bardzo emocjonalnie związana z ojcem, który zabierał ją na narty, na basen, uprawiał z nią różne inne sporty, a także jeździła z nim w odwiedziny do znajomych, nadto zdarzało się, że towarzyszyła ojcu w podróżach służbowych.

Po śmierci ojca powódka korzystała z pomocy psychologa szkolnego, odbyła kilka spotkań z psychologiem szkolnym. Przez jakiś także przyjmowała leki nasenne z uwagi na problemy ze snem. Powódka zmieniła swoje plany życiowe i zrezygnowała z podjęcia studiów w innym mieście ze względu na opiekę nad matką. Początkowo studiowała na studiach stacjonarnych odpłatnych, jednak po trzech latach kontynuowała studia w systemie zaocznym i podjęła pracę, gdyż nie była w stanie z matką opłacać studiów stacjonarnych.

W toku postępowania likwidacyjnego pozwana decyzją z dnia 26 marca 2015 r. wypłaciła powódce świadczenie tytułem zadośćuczynienia w wysokości 18.000 zł.

W ocenie Sądu Okręgowego roszczenie powódki co do zasady zasługiwało na uwzględnienie. Wina sprawcy oraz związek przyczynowy pomiędzy przedmiotowym wypadkiem drogowym, któremu uległ ojciec powódki, a jego śmiercią był między stronami bezsporny.

W ocenie Sądu Okręgowego sporna między stronami pozostawała jedynie wysokość należnego powódce zadośćuczynienia. Podstawą prawną odpowiedzialności pozwanego względem powódki za zapłatę zadośćuczynienia jest przepis art. 448 k.c. Najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 r., a więc w sytuacji opisanej w podstawie faktycznej powództwa. Trudno bowiem znaleźć argumenty sprzeciwiające się uznaniu, że więź emocjonalna między członkami rodziny stanowi dobro osobiste. Tak rozumiane dobro osobiste pozostaje pod ochroną przewidzianą w art. 23 i 24 k.c. Spowodowanie śmierci osoby najbliższej może więc stanowić naruszenie dóbr osobistych członków rodziny zmarłego i może uzasadniać przyznanie zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c.

Sąd Okręgowy podkreślił, że rodzina, więzi rodzinne są dobrami prawnie chronionymi w rozumieniu przepisu art. 23 k.c. Naruszenie bezprawne tego dobra osobistego rodzi skutki określone normą art. 448 k.c.

W ocenie Sądu Okręgowego nie budzi wątpliwości, że naruszenie dóbr osobistych powódki jako córki zmarłego w wypadku komunikacyjnym R. S. jest deliktem, skutkującym olbrzymimi cierpieniami psychicznymi powódki, które bez wątpienia stanowią szkodę niematerialną. Powódka w wyniku wypadku komunikacyjnego straciła ojca, z którym była bardzo silnie emocjonalnie związana. Sąd Okręgowy podkreślił, że powódka była nastolatką w chwili śmierci ojca, wkraczała dopiero w dorosłe życie. Spędzała z ojcem wolny czas.

Ustalając wysokość sumy odpowiedniej w rozumieniu przepisu art. 448 k.c. Sąd Okręgowy uznał, iż właściwa będzie kwota 80.000 zł (z uwzględnieniem wypłaconej już w toku postępowania likwidacyjnego kwoty 18.000,00 zł). W rozpoznawanej sprawie Sąd Okręgowy uwzględnił okoliczność codziennych bliskich relacji powódki ze zmarłym ojcem, jak też wiek samej powódki w chwili śmierci jej ojca. Powódka straciła ojca będąc młodą, jeszcze niepełnoletnią osobą. Krzywda dziecka, które starci rodzica będąc małoletnim lub młodym jest nieporównywalnie większa z krzywdą osoby pełnoletniej, która straci bliską osobę. Taka małoletnia osoba musi przez dalszą część swojego życia wychowywać się, dojrzewać i żyć bez wsparcia rodzica.

Mając zatem na uwadze wiek powódki w chwili śmierci jej ojca i uwzględniając bardzo bliską więź rodzinną łączącą powódkę z ojcem - Sąd Okręgowy uznał za adekwatne do zakresu krzywdy, jakiej doznała powódka przyznanie jej zadośćuczynienia w wysokości 62.000 złotych - obok kwoty już przyznanej przez pozwanego w postępowaniu likwidacyjnym. Zasądzając na rzecz powódki zadośćuczynienie w powyższej wysokości. Sąd Okręgowy miał na względzie także fakt, że zadośćuczynienie ma spełniać funkcję kompensacyjną, ma złagodzić stan psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej, ma pomóc w dostosowaniu się do zmiany w związku z zaistniałą sytuacją, winno odpowiadać doznanej krzywdzie, musi przedstawiać ekonomicznie odczuwalną wartość, nie może być wartością symboliczną oraz że tak przyznane zadośćuczynienie uwzględnia rozmiar szkody niemajątkowej zarówno w aspekcie obiektywnym ( naruszone dobro – więź rodzinna), jak i subiektywnym.

Sąd Okręgowy zaznaczył, że przyznane zadośćuczynienie nie jest wygórowane, spełnia swoją funkcję kompensacyjną – nagłe przerwanie więzi rodzinnej małoletniej wówczas powódki i jej ojca oraz wykazanie powyżej okoliczności w pełni uzasadniają przyznanie zadośćuczynienia we wskazanej wysokości. Oczywistym jest, że w związku z upływem czternastu lat od śmierci ojca ten ból i cierpnie powódki na dzień dzisiejszy są zdecydowanie mniejsze niż bezpośrednio po zdarzeniu, to jednak nie oznacza, że wcześniejsze konsekwencje śmierci ojca dla jej stanu psychicznego i sytuacji życiowej nie mają znaczenia dla oceny rodzaju i stopnia krzywdy. Dla wysokości przyznanego zadośćuczynienia nie ma też znaczenia fakt, że powódka wystąpiła z roszczeniem po znacznym upływie czasu od zdarzenia sprawczego. To, że upłynęło już dużo czasu od chwili śmierci nie ma znaczenia dla ustalenia wysokości zadośćuczynienia, które ma być rekompensatą za całokształt cierpień i krzywd powódki, a nie tylko za krzywdę istniejąca w chwili obecnej.

O odsetkach za opóźnienie w zakresie zasądzonego zadośćuczynienia Sąd Okręgowy orzekł w oparciu o przepis art. 481 k.c. w związku z art. 455 k.c. uznając, iż odsetki za opóźnienie mogą być naliczane najwcześniej od dnia wezwania pozwanego do zapłaty zadośćuczynienia. W ocenie Sądu Okręgowego analiza treści zgłoszenia szkody powódki u pozwanego wskazuje, że zawierało ono uzasadnienie żądania wynikające z naruszenia jej dóbr osobistych i konkretną kwotę żądaną z tego tytułu. Oznacza to, że pozwana dysponowała danymi potwierdzającymi istnienie faktycznej, realnej i intensywnej więzi rodzinnej między powódką a jej ojcem. Strona powodowa przedstawiła pismo z dnia 11 grudnia 2015r. stanowiące wezwanie do zapłaty, lecz nie wykazała kiedy zostało ono doręczone pozwanemu. Z tych względów Sąd Okręgowy przyjął siedmiodniowy termin na doręczenie pisma i uznał datę 18 grudnia 2015 r. jako moment, kiedy pozwana dysponowała już zgłoszeniem szkody i danymi umożliwiającymi mu ustalenie stopnia krzywdy. Tym samym pozwana powinna wypłacić należne świadczenie w terminie 30 - dniowym do dnia 18 stycznia 2016r.

Sąd Okręgowy orzekł jak w pkt. 1 sentencji wyroku, na mocy art. 448 k.c. w zw. z art. 23 k.c. oraz 455 k.c. oraz 481 § 1 k.c.

W pozostałym zakresie żądanie pozwu zostało oddalone z uzasadnieniem, że kwota dochodzona pozwem była nieadekwatna do zakresu krzywdy.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c., dokonując stosunkowego ich rozdzielenia.

Od powyższego wyroku apelację wniosła pozwana.

Pozwana we wniesionej apelacji zaskarżyła wyrok Sądu Okręgowego w części zasądzającej na rzecz powódki kwotę zadośćuczynienia w wysokości 20.000 zł tj. ponad kwotę 42.000 zł wraz z rozstrzygnięciem o odsetkach tj. pkt. 1 wyroku i kosztach postępowania.

Powyższemu wyrokowi pozwana zarzuciła naruszenie przepisów prawa materialnego, a to: art. 448 k.c. w zw. z art. 324 k.c. poprzez błędną jego wykładnię polegającą na przyjęciu, iż kwotą odpowiednią tytułem zadośćuczynienia należnego powódce będzie kwota 62.000 zł ponad wypłaconą przez pozwanego kwotę 18.000 zł (łącznie 80.000 zł).

Mając na uwadze powyższe pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa również w części objętej zaskarżeniem oraz zasądzenie na rzecz pozwanej kosztów procesu według norm prawem przepisanych, ewentualnie uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji przy uwzględnieniu kosztów postępowania odwoławczego.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o oddalenie apelacji w całości oraz zasądzenie od pozwanej na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanej zasługuje na częściowe uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny podziela w całości i przyjmuje za własne ustalenia Sądu Okręgowego dotyczące ustaleń faktycznych, w tym zaistniałego wypadku komunikacyjnego w wyniku którego zmarł ojciec powódki R. S., istniejącego stanu zażyłości pomiędzy powódką a jej ojcem przed zdarzeniem z dnia (...), występującego u powódki rozmiaru cierpień. Ustalenia te nie były kwestionowane przez pozwaną.

Podkreślić należy, że o wysokości zadośćuczynienia za doznaną krzywdę decyduje Sąd po zbadaniu wszystkich okoliczności sprawy. Pomimo, że ocena taka ma charakter ocenny, gdyż dotyczy szkody niemajątkowej (krzywdy) to zarzut niewłaściwego określenia jej wysokości może być uwzględniony w postępowaniu apelacyjnym przez Sąd odwoławczy jedynie w sytuacji, gdyby Sąd pierwszej instancji ukształtował jej wysokości na poziomie nieadekwatnym do funkcji kompensacyjnej, jaką powinno spełniać takie świadczenia. Oznacza to, że kwotą odpowiednią nie jest taka, która jest zbyt niska lub zbyt wysoka w stosunku do rozmiaru poniesionej krzywdy przez którą należy rozumieć rozmiar doznanego cierpienia w sferze psychicznej, utraty radości życia oraz brak dalszej pomocy w dalszym życiu ze strony osoby bliskiej.

Zgodzić należy się z pozwaną, że ustalona przez Sąd Okręgowy kwota zadośćuczynienia została ustalona na poziomie zawyżonym, jednak nie w takiej wysokości, jak twierdzi w apelacji pozwana.

Słusznie zarzuca pozwana, że Sąd pierwszej instancji pominął istotną okoliczność, że powódka razem z matką i siostrą po śmierci ojca otrzymała od pozwanej odszkodowanie na kwotę 60.000 zł (a pozwanej z kwoty tej przypada 20.000 zł).

Sąd Apelacyjny uwzględnił, że w uprzednio istniejącym stanie prawnym tj. obowiązującym przed wprowadzeniem regulacji zawartej w 446 § 4 k.c. nie istniała możliwość przyznania zadośćuczynienia, a wypłacone dla powódki odszkodowania na mocy art. 446 § 3 k.c. zawierało w sobie także aspekt niematerialny. Prawidłowa ocena otrzymanego przez powódkę odszkodowania wskazuje, że jest to świadczenie pieniężne, które obejmuje nie tylko zmiany w sytuacji materialnej członków rodziny powstałe po śmierci jej ojca, a także dotyczy zmiany w sferze dóbr niematerialnych, co przekłada się na jej sytuację materialną. Wbrew stanowisku pozwanej wystąpienie z roszczeniem o zadośćuczynienie w sytuacji, gdy od śmierci ojca powódki upłynęło już 15 lat, nie prowadzi do zmniejszenia wagi i skali cierpień jakie doznała powódka.

W ocenie Sądu Apelacyjnego prawidłowa ocena prawna ustalonego stanu faktycznego prowadzi do wniosku, że powódce należna jest jeszcze niewypłacona kwota 52.000 zł tytułem zadośćuczynienia (gdyż należało uwzględnić, że powódce wypłacono także kwotę 18.000 zł), a więc zadośćuczynienie jest niższe o 10.000 zł niż to jakie pierwotnie uznał Sąd Okręgowy.

Z tych względów Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w ten sposób, że zasądzoną na rzecz powódki kwotę obniżył do kwoty 52.000 zł, o czym orzekł na mocy art. 386 § 1 k.p.c. jak w punkcie 1 a sentencji wyroku.

Wobec zmiany wyroku Sądu Okręgowego co do wysokości przyznanego zadośćuczynienia, korekty wymagało rozstrzygnięcie w zakresie kosztów, gdyż pomimo prawidłowych ustaleń co do wydatków stron, zmniejszeniu uległa procentowa wysokość udziału roszczenia, w jakim powódka ostatecznie się utrzymała – punkt 1 a sentencji wyroku

Na mocy art. 385 k.p.c. Sąd Apelacyjny oddalił apelację w pozostałym zakresie jako pozbawioną słuszności, o czym mowa wyżej – punkt 2 sentencji wyroku.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Apelacyjny orzekł na mocy art. 100 k.p.c. dokonując stosunkowego rozdzielenia kosztów.

SSO del. Aneta Pieczyrak – Pisulińska SSA Roman Sugier SSA Anna Bohdziewicz