Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 lipca 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący :	SSA Mieczysław Brzdąk
Protokolant :	Agnieszka Szymocha

po rozpoznaniu w dniu 21 lipca 2021 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa Zarządcy masy sanacyjnej A. B. wspólnika Przedsiębiorstwa Handlowo-Usługowo-Produkcyjnego (...) A. B., (...) spółki jawnej w restrukturyzacji w G.

przeciwko S. K.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 15 października 2020 r., sygn. akt I C 409/20

1)  oddala apelację;

2)  zasądza od powoda na rzecz pozwanej 8 100 (osiem tysięcy sto) złotych
z tytułu kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Mieczysław Brzdąk

Sygn. akt I ACa 885/20

UZASADNIENIE

Powód domagał się zasądzenia od pozwanej 443.508,73 złotych oraz kwoty 716.437,18 złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 16 sierpnia 2019 roku, podając, że wymienione środki (korzyść majątkową) pozwana uzyskała bez podstawy prawnej kosztem wierzyciela A. B.. Według powoda wymienione kwoty miały charakter świadczenia nienależnego i zgodnie z art. 405 Kodeksu cywilnego w związku z art. 410 Kodeksu cywilnego pozwana jest zobowiązana do ich zwrotu do masy sanacyjnej.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa. Przyznała, że na jej rachunek bankowy wpłynęły należności w kwotach 443.508,73 złotych i 716.437,18 złotych, z tym, że wymienione kwoty pozwana przekazała na rzecz wierzycieli A. B., zgodnie z jego pisemnymi dyspozycjami w związku z czym po jej stronie nie doszło do jakiegokolwiek przysporzenia, a w konsekwencji pozwana nie jest bezpodstawnie wzbogacona. Ponadto pozwana powołała się na art. 921 ¹ Kodeksu cywilnego.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Katowicach oddalił powództwo i zasądził od powoda na rzecz pozwanej 10 800 zł z tytułu kosztów procesu.

Swoje rozstrzygnięcie następująco uzasadnił.

Bezspornym było, że postanowieniem z 7 listopada 2018 roku Sąd Rejonowy w Gliwicach w sprawie o sygnaturze akt XII GU 45/18 i XII GE 45/18 otworzył postępowanie sanacyjne dłużnika A. B., jako wspólnika Przedsiębiorstwa Handlowo-Usługowo-Produkcyjnego (...) i (...) Spółki Jawnej w G., wyznaczył zarządcę w osobie M. K.. Bezspornym także było, że postanowieniem z dnia 20 kwietnia 2016 roku Sąd Okręgowy w Katowicach w sprawie o sygnaturze akt II C 876/15 udzielił zabezpieczenia powodowi Syndykowi Masy Upadłości (...) Przedsiębiorstwa (...) z siedzibą w K., w sprawie przeciwko Przedsiębiorstwu Handlowo-Usługowo-Produkcyjnemu (...), (...) spółce jawnej w G., A. B. i J. B. o zapłatę, między innymi poprzez zajęcie udziału A. B., w A., spółce z o. o. w likwidacji w D. oraz zajęcie środków pieniężnych na rachunkach bankowych A. B. i J. B., do łącznej wysokości 8.000.000 złotych. W dniu 10 lutego 2017 roku A. B. sprzedał P. T. 26 udziałów (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. za cenę 443.508,73 złotych. Cena, zgodnie z postanowieniami umowy, miała być przelana na rachunek bankowy w (...) Banku (...) należący do spółki (...). W dniu 10 lutego 2017 roku A. B. sprzedał K. B. 46 udziałów w (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W., za cenę 716.437,18 złotych. Cena miała być zgodnie z postanowieniami umowy przelana na rachunek bankowy pozwanej w (...) Banku (...).

Ustalił też Sąd I instancji, że w piśmie z dnia 26 lipca 2019 roku pełnomocnik powoda wezwał pozwaną do złożenia wyjaśnień, na jakiej podstawie zostało wypłacone na jej rachunek bankowy kwoty 443.508,73 złotych i 716.437,18 złotych, a na wypadek braku wykazania skutecznej podstawy prawnej tych przelewów wezwał pozwaną do zapłaty kwoty 1.159.945,91 złotych, z tytułu bezprawnie otrzymanych środków, w terminie trzech dni od dnia otrzymania wezwania. Pismo to zostało doręczone pozwanej w dniu 12 sierpnia 2019 roku. W odpowiedzi zawartej w piśmie z dnia 14 sierpnia 2019 roku pełnomocnik pozwanej wyjaśnił, że kwoty 443.508,73 złotych i 716.437,18 złotych zostały przekazane na rachunek pozwanej w ramach realizacji umowy sprzedaży udziałów w spółce (...) i nie były one objęte zabezpieczeniem roszczenia w sprawie, toczącej się przed Sądem Okręgowym w Katowicach pod sygnaturą II C 876/16. Celem przekazania tych środków była wspólna, planowana inwestycja, polegająca na kupnie nieruchomości, przy czym, nie została ona zrealizowana. Wobec tego, A. B., polecił pozwanej przekazanie tej kwoty swoim wierzycielom oraz do spółki (...), (...) spółki jawnej, co pozwana uczyniła, na podstawie dyspozycji A. B.. Przelewy zostały dokonane na podstawie przekazu, wobec tego pozwana wyzbyła się przekazanej kwoty, bez korzyści dla siebie i z wykonaniem obowiązku zwrotu kwot, bezpodstawnego wzbogacenia. Do pisma tego, dołączono wystawione przez A. B., dyspozycje do zapłaty oraz potwierdzenia przelewów. Łącznie dyspozycje do zapłaty, wystawione przez A. B. opiewały na kwotę 1.160.234,48 złotych i następnie pozwana zgodnie z dyspozycjami otrzymanymi od A. B., dokonywała przelewów na wskazane rachunki bankowe.

Wskazał Sąd I instancji, że okoliczności te wynikają z dowodu w postaci pisma z dnia 26 lipca 2019 roku, znajdującego się na kartach 52 do 53, wydruku ze strony internetowej Poczty Polskiej, śledzenie przesyłek karta 57, pisma pozwanej z dnia 14 sierpnia 2019 roku, z załącznikami do karty 64 do 136, zeznań A. B. (k. 1053) oraz zeznań pozwanej (k. 1054).

Ustalił też Sąd Okręgowy, że pozwana była zatrudniona w spółce (...) w G., od 2 listopada 1995 roku do 31 grudnia 2017 roku, zajmując różne stanowiska od sekretarki, poprzez asystentkę, aż do zastępcy dyrektora. Pozwana blisko współpracowała z A. B. w ramach działalności prowadzonej przez spółkę (...). Pozwana oraz inni pracownicy spółki (...) mieli wiedzę, o zajęciach komorniczych majątków spółki (...), jak i majątku A. B.. Spółka (...) jest dłużnikiem wielu podmiotów. Decyzje, co do wyboru wierzyciela oraz zakresu zaspokajania podejmował A. B.. Pozwana miała wiedzę o sytuacji majątkowej spółki (...).

Wskazał Sąd I instancji, że te „okoliczności oparł na zeznaniach świadków” D. C., T. S., A. B. oraz pozwanej.

Dalej ustalił ten Sąd, że w dniu 24 stycznia 2017 roku, została zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym, spółka działająca pod firmą Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowo-Produkcyjne (...) - (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, z siedzibą w S., w której pozwana posiada 90 udziałów i pełni funkcję prezesa zarządu. A. B. jest zatrudniony w spółce (...), przy czym, podejmuje, samodzielnie szereg decyzji w ramach tej spółki, w zakresie działalności związanej z handlem odpadami. Spółka ta, kupiła we wrześniu 2017 roku, od spółki (...), nieruchomość położoną w S. przy ulicy (...), zabudowaną pięciokondygnacyjnym budynkiem mieszkalnym, za cenę 2.314.814,81 złotych. Mieszkania znajdujące się w tej nieruchomości posiadały wady i istniał problem z ich sprzedażą. Nieruchomość, położona w S., przy ulicy (...), została oszacowana na zlecenie powoda przez rzeczoznawcę majątkowego A. G. na kwotę 17.464.800 złotych. Te okoliczności zostały ustalone w oparciu o wydruk z KRS, umowę sprzedaży nieruchomości z 6 września 2017 roku wraz z operatem szacunkowym znajdującym się w aktach sprawy, a także zeznania świadka T. S..

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy uznał, że roszczenie powoda nie zasługuje na uwzględnienie. Wskazał ten Sąd, że przesłanką dochodzenia roszczenia na podstawie art. 405 Kodeksu cywilnego jest uzyskanie korzyści majątkowej bez podstawy prawnej, a zgodnie z utrwalonym stanowiskiem nauki i judykatury przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu należy stosować wtedy, kiedy brak jest innej podstawy prawnej, na jakiej możliwe byłoby przywrócenie równowagi majątkowej naruszonej bez prawnego uzasadnienia, jak również wtedy, gdy inne środki połączone są z większymi trudnościami. Źródłem bezpodstawnie uzyskanej korzyści mogą być różne zdarzenia wynikające zarówno z działania wzbogaconego, jak i zubożonego, powstałe nawet wbrew woli wzbogaconego. Zgodnie z art. 405 Kodeksu cywilnego, kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby obowiązany jest do jej wydania. Obowiązek wydania korzyści wygasa jeżeli ten, kto ją uzyskał zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien się liczyć z obowiązkiem zwrotu, co wynika z art. 409 Kodeksu cywilnego. Powołane przepisy stosuje się także do nienależnego świadczenia, co wynika z art. 410 § 1 Kodeksu cywilnego.

Według Sądu I instancji z wymienionych przepisów dotyczących bezpodstawnego wzbogacenia wynikają cztery ogólne przesłanki powstania roszczenia, a to: wzbogacenie jednego podmiotu, zubożenie drugiego podmiotu, związek przyczynowy między wzbogaceniem, a zubożeniem i brak podstawy prawnej dla wzbogacenia.

„W świetle okoliczności niniejszej sprawy” bezspornym jest fakt przelania na rachunek bankowy pozwanej dwóch kwot: 443.508,73 złotych oraz 716.437,18 złotych pochodzących ze sprzedaży przez A. B. do 10 lutego udziałów spółce (...), a umowy te zostały zawarte w trakcie prowadzania przeciwko A. B. postępowania zabezpieczającego z wniosku Syndyka Masy Upadłości (...) Przedsiębiorstwa (...), w którym zajęte były m.in. środki pieniężne na rachunkach bankowych A. B..

„Nie budziło wątpliwości” Sądu Okręgowego, że przelanie ceny za sprzedaż udziałów w spółce (...) na rachunek bankowy miało na celu wyłącznie uniknięcie przez A. B. zajęcia tej kwoty w ramach postępowania zabezpieczającego. Z kolei przelanie tych kwot na rachunek bankowy pozwanej nastąpiło bez jakiejkolwiek podstawy, ponieważ A. B. nie był w żaden sposób zobowiązany do świadczenia takiej kwoty na rzecz pozwanej. W ocenie Sądu nie były wiarygodne zeznania świadka A. B. oraz pozwanej jakoby podstawą do przelania tych kwot była planowana wspólnie przez te osoby inwestycja w zakup nieruchomości, która nie doszła do skutku, bowiem zeznania te nie znalazły jakiegokolwiek potwierdzenia w dowodach zaoferowanych przez strony, lecz przez pozwaną, na której zgodnie z artykułem 6 Kodeksu cywilnego w związku z artykułem 232 Kodeksu postępowania cywilnego spoczywał ciężar dowodu.

W ocenie Sądu Okręgowego czynności podjęte przez pozwaną na wyraźne polecenie A. B., a polegające na rozdysponowaniu całej kwoty przelanej na rachunek pozwanej prowadzą do uznania, że po stronie pozwanej nie zachodzi już stan wzbogacenia, a A. B. nie jest zubożony. Fakt rozdysponowania kwoty, nawet wyższej niż dochodzona w niniejszym postępowaniu, potwierdzają dowody przelewów wykonane z rachunku bankowego pozwanej w (...) Banku (...) przedstawione przez powoda przy pozwie, co świadczy to o tym, że pozwana wyzbyła się korzyści. Z kolei wyzbycie się korzyści nastąpiło zgodnie z pisemnymi poleceniami wydanymi przez A. B. w okresie od 13 lutego 2017 r. do 3 kwietnia 2017 r. Z tego też względu Sąd I Instancji uznał, że wygasł po stronie pozwanej obowiązek zwrotu uzyskanej bez podstawy prawnej korzyści, co skutkowało oddaleniem powództwa w całości. O kosztach procesu Sąd orzekł w oparciu o art. 98 Kodeksu postępowania cywilnego obciążając nimi w całości powoda, jako stronę przegrywającą.

Wymieniony wyrok zaskarżył powód w całości zarzucając:

1.  Rażące naruszenie prawa materialnego tj.:

a)  art. 6 k.c. w zw. z art. 232 k.p.c. poprzez błędne przyjęcie, iż strona pozwana zwolniona jest z obowiązku dowodzenia faktów z który wyciąga skutki prawne;

b)  art. 409 k.c. poprzez jego niezastosowanie w sprawie, w sytuacji, w której pozwana musiała liczyć się z obowiązkiem zwrotu świadczenia;

2.  Mające wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik, a mianowicie:

a)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego, dokonanie oceny dowodów w sposób dowolny, naruszający zasady logiki i doświadczenia życiowego, które to naruszenie w szczególności polegało na pominięciu w treści zaskarżonego wyroku faktu, że:

-

pozwana musiała liczyć się z obowiązkiem zwrotu świadczenia;

-

pozwana nie przedstawiła dowodu na to, iż środki wydatkowane na potrzeby spółki (...) pochodziły od Pana A. B.;

-

Pan A. B. nie mógł wydać Pani S. K. wiążących dyspozycji co do spłaty zadłużenia spółki (...) z środków stanowiących jego majątek osobisty, a które to środki powinny zostać przekazane do Komornika;

b)  art. 328 § 2 k.p.c. polegające na sporządzeniu niepełnego uzasadnienia wyroku przez niedostateczne i nazbyt powierzchowne wskazanie okoliczności, które Sąd uznał za udowodnione. Sąd I instancji niedostatecznie wyjaśnił podstawy swoich twierdzeń dla których uznał, że powództwo zasługuje na oddalenie, a także pominął w swym uzasadnieniu szereg zarzutów, który powód stawiał pozwanemu.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanej S. K. na rzecz powoda:

- kwoty 443.508,73 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 16 sierpnia 2019 r. do dnia zapłaty;

- kwoty 716.437,18 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 16 sierpnia 2019 r. do dnia zapłaty;

Wniósł tez o zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

Ewentualnie powód wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Katowicach, z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach dotychczasowego postępowania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

W pierwszej kolejności należy ocenić zasadność zarzutów dotyczących naruszenia przepisów postępowania jako mających wpływ na prawidłowość ustaleń faktycznych dokonanych w sprawie bowiem prawidłowe stosowanie prawa materialnego zależy od prawidłowo ustalonej podstawy faktycznej.

Zarzuty naruszenia przepisów postępowania zawarte w apelacji dotyczą art. 233 § 1 k.p.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c. Odnośnie drugiego z tych przepisów zauważyć należy, że ze sposobu uzasadnienia zarzutu naruszenia tego artykułu należy uznać, że dotyczy on naruszenia art. 327 ¹ § 1 k.p.c., a nie art. 328 § 2 k.p.c. bowiem w obecnym kształcie przepis ten normuje sposób obliczania terminu
o którym mowa w § 1 wymienionego artykułu.

Stosownie do unormowania zawartego w art. 327 ¹ § 1 k.p.c. (poprzednio - sprzed zmiany dokonanej ustawą z 4 lipca 2019r. (Dz. U. 2019 poz.1469) - art. 328 § 2 k.p.c.) uzasadnienie wyroku powinno zawierać wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie: ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Jak się powszechnie przyjmuje sposób sporządzenia uzasadnienia orzeczenia z natury rzeczy nie ma wpływu na wynik sprawy bowiem uzasadnienie wyraża jedynie motywy wcześniej podjętego rozstrzygnięcia.
Tylko w wypadku gdy sąd odwoławczy nie jest w stanie dokonać oceny toku wywodu, który doprowadził sąd pierwszej instancji do wydania orzeczenia lub
w zakresie zastosowania prawa materialnego do niedostatecznie jasno ustalonego stanu faktycznego w związku z czym zaskarżone orzeczenie nie poddaje się kontroli instancyjnej, naruszenie wymienionego przepisu musi prowadzić do uchylenia zaskarżonego orzeczenia.

Taka sytuacja nie występuje jednak w sprawie niniejszej, bowiem zaskarżony wyrok poddaje się kontroli instancyjnej. Z tej przyczyny zarzut naruszenia art. 327 ¹ § 1 k.p.c. (oznaczonego jako art. 328 § 2 k.p.c.) jest nieuzasadniony.

Na podobną ocenę zasługuje zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c.
W tym zakresie podkreślenia wymaga, że dla skuteczności zarzutu naruszenia wymienionego przepisu konieczne jest wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie sądu, określenie, jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłusznie im je przyznając, względnie stwierdzenie, iż sąd pierwszej instancji rażąco naruszył zasady logicznego rozumowania oraz doświadczenia życiowego
i że uchybienie to mogło mieć wpływ na wynik sprawy. Tylko ocena rażąco błędna lub oczywiście sprzeczna z treścią materiału dowodowego, nieodpowiadająca zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, może czynić usprawiedliwionym zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne
z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne.

Tymczasem skarżący w apelacji, poza dość ogólnikowym przytoczeniem,
w jakich okolicznościach upatruje podstaw sformułowania wymienionego
zarzutu, nie wskazuje jakie konkretnie kryteria oceny naruszył Sąd I instancji i przy ocenie których dowodów. Nie wskazuje też skarżący jakie zasady logicznego rozumowania czy też doświadczenia życiowego naruszył Sąd Okręgowy dokonując oceny dowodów i ustaleń faktycznych. Z tej przyczyny Sąd Apelacyjny zarzut naruszenia wymienionego przepisu uznał za nieuzasadniony i w konsekwencji podzielił i przyjął za własne ustalenia faktyczne Sądu I instancji.

Zauważyć przy tym należy, że – jak trafnie przyjął Sąd I instancji – znaczna część okoliczności faktycznych była bezsporna między stronami, część wynikała z niekwestionowanych przez strony dokumentów a zeznania świadków oraz pozwanej zostały należycie ocenione przez Sąd Okręgowy. Dokonanej
przez Sąd I instancji oceny skarżący w apelacji nie podważył, bowiem – poza wspomnianym stosunkowo ogólnikowym powołaniem przyczyn sformułowania zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. – powód nie uzasadnia bliżej wymienionego zarzutu.

Z wymienionych przyczyn zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. należało uznać za bezzasadny.

Na tożsamą ocenę zasługuje zarzut naruszenia art. 409 k.c.

Wbrew bowiem wywodom skarżącego Sąd I instancji trafnie przyjął,
że pozwana, wskutek rozdysponowania, zgodnie z poleceniem A. B., przekazanych na jej rachunek środków pieniężnych nie była i nie jest bezpodstawnie wzbogacona oraz, że w okolicznościach sprawy nie powinna była liczyć się z obowiązkiem ich zwrotu.

W tym zakresie Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu I instancji
jak i sposób interpretacji wymienionych w uzasadnieniu przepisów prawa materialnego, a to art. 405 k.c., 410 § 1 k.c. oraz 409 k.c., co sprawia, że zbędnym staje się powtarzanie argumentacji powołanej w uzasadnieniu Sądu I instancji.

Powyższe uwagi prowadzą też do wniosku, że bezzasadny jest również, zawarty w apelacji, zarzut naruszenia art. 6 k.c. w zw. z art. 232 k.p.c.
Z materiału sprawy wynika bowiem, że prawidłowo przyjął Sąd I instancji, że pozwana udowodniła fakty, z których wyciąga skutki prawne.

Wprawdzie skarżący nie wskazuje w apelacji jakich to faktów pozwana
nie udowodniła, tym niemniej wskazać należy, że w szczególności wykazała rozdysponowanie przekazanych na jej rachunek spornych kwot na rzecz dłużników A. B..

Z wymienionych przyczyn apelacja powoda jako bezzasadna ulegała oddaleniu (art. 385 k.p.c.), a powód jako przegrywający sprawę powinien zwrócić pozwanej związane z tym koszty.

SSA Mieczysław Brzdąk