Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 października 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący :	SSA Roman Sugier
Protokolant :	Barbara Białożyt

po rozpoznaniu w dniu 7 października 2021 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa Agencji (...) Spółki Akcyjnej w S.

przeciwko W. F.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 1 października 2020 r., sygn. akt I C 490/20

1)  oddala apelację;

2)  odstępuje od obciążania pozwanego kosztami postępowania apelacyjnego.

SSA Roman Sugier

Sygn. akt I ACa 828/20

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 1 października 2020r. Sąd Okręgowy w Katowicach
w sprawie z powództwa Agencji (...) Spółki Akcyjnej w S. przeciwko W. F. uznał za bezskuteczną w stosunku do powódki czynność prawą w postaci oświadczenia o uznaniu długu, złożonego w dniu
29 listopada 2017r. w formie aktu notarialnego rep. A. numer (...)
w Kancelarii Notarialnej w D. przed notariuszem P. K., przez dłużnika P. F., wobec małoletniego P. F.,
z tytułu alimentów w wysokości 3000 złotych miesięcznie, w celu zaspokojenia wierzytelności przysługującej powódce, objętej nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym Sądu Rejonowego w Sosnowcu z dnia 2 lipca 2012r. sygn. akt
I Nc 1062/12 (pkt 1). Sąd Okręgowy nie obciążył powoda kosztami procesu (pkt 2).

Wyrok Sądu pierwszej instancji oparty został na ustaleniach faktycznych, które Sąd Apelacyjny uznaje za prawidłowe, gdyż znajdują one oparcie we właściwie ocenionych dowodach, które zebrano w sprawie.

Ustalenia te Sąd odwoławczy traktuje jako swoje własne, co czyni
zbędnym powielanie ich w motywach niniejszego wyroku. Zwłaszcza, że skarżący nie kwestionuje ich poza zarzutem błędnego przyjęcia, że dokonując w imieniu pozwanego zaskarżonej czynności prawnej matka pozwanego miała świadomość, że czynność ta zmierza do pokrzywdzenia powódki oraz, że pokrzywdzenie takie miało miejsce. Do tych zarzutów Sąd Apelacyjny odniesie się w dalszej części motywów wyroku.

W części uzasadnienia swojego wyroku, dotyczącej rozważań prawnych, Sąd Okręgowy wskazał na unormowania zawarte w przepisie art. 527 § 1 i 2 k.c. pozwalające na wystąpienie ze skargą pauliańską oraz na domniemania prawne
o jakim mowa w przepisach art. 527 § 3 k.c. i art. 528 k.c.

Mając na względzie poczynione ustalenia oraz treść wspomnianych przepisów Sąd Okręgowy uznał, że powództwo jest zasadne.

Sąd wskazał na to, że w dacie dokonywania zaskarżonej czynności ojciec pozwanego P. D. był dłużnikiem powódki. W wyniku porozumienia
z 29 listopada 2017r. dokonanej przez P. F. z pozwanym, jego synem, reprezentowanym przez matkę M. F., osobę bliską dla dłużnika powódki uzyskała ona od tego drugiego korzyść majątkową. Korzyść ta, w wyniku zawartego porozumienia była w takiej wysokości, że postępowanie egzekucyjne prowadzone przeciwko dłużnikowi okazało się bezskuteczne. Dłużnik mimo posiadania stałych dochodów, dla powódki, jako wierzyciela egzekucyjnego,
stał się niewypłacalny. Sąd Okręgowy nie dał wiary zeznaniom rodziców pozwanego jakoby od wielu lat pozostawali oni w faktycznej separacji a P. F. nie łożył na utrzymanie rodziny. Uznając zeznania tych osób za niewiarygodne Sąd wskazał na zbieżność czasową między wszczęciem przez powódkę postępowania egzekucyjnego przeciwko P. F. a datą zawarcia porozumienia z 29 listopada 2017r. i wszczęcia na jego podstawie egzekucji alimentów korzystających z pierwszeństwa zaspokojenia przed długiem egzekwowanym przez powódkę. Podkreślił też, że wielkość długu alimentacyjnego uznanego przez dłużnika powódki była tego rodzaju, że jako dłużnik egzekwowalny stał się on w istocie niewypłacalny. Sąd nie dał też wiary matce pozwanego utrzymującej, że nie wiedziała ona o długu męża i pokrzywdzeniu powódki wskazując na to, że działała ona w porozumieniu z małżonkiem o czym świadczy to, że dążąc do uzyskania kolejnego tytułu wykonawczego, w ramach sprawy alimentacyjnej, zataili oni przed sądem, że pozwany egzekwuje od ojca tj. P. F. alimenty w kwotach po 3000 złotych miesięcznie w oparciu o porozumie z 29 listopada 2017r.

Dlatego Sąd uwzględnił powództwo w części dotyczącej roszczenia głównego a o kosztach procesu orzekł na mocy art. 102 k.p.c.

Wyrok Sądu pierwszej instancji został zaskarżony w całości przez pozwanego.

Skarżący zarzucił:

1)  naruszenie prawa materialnego, a to art. 527 k.c. poprzez jego błędną interpretację i niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że ustanowienie alimentów w drodze oświadczenie w formie aktu notarialnego powoduje, że dłużnik staje się niewypłacalny lub niewypłacalny w większym stopniu niż był przed dokonaniem tej czynności, podczas gdy obowiązek alimentacyjny jest obowiązkiem wynikającym z ustawy, a nie z czynności prawnej,

2)  sprzeczność ustaleń Sądu Okręgowego w Katowicach z zgromadzonym materiałem dowodowym poprzez przyjęcie na podstawie nieprawidłowej oceny dowodów, że ustanowienie w formie aktu notarialnego alimentów
na rzecz W. F. narusza interesy powoda Agencja (...) Spółka Akcyjna w S., podczas gdy obowiązek alimentacyjny wynika z ustawy, a nie z treści aktu notarialnego,

3)  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający wpływ na jego treść, a polegający na przyjęciu, że matka małoletniego pozwanego działała z świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, podczas gdy w toku postępowania nie zostało wykazane, aby miała wiedzę co do sytuacji finansowej P. F..

Powołując się na powyższe pozwany wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powódki na jego rzecz kosztów postępowania za obie instancje.

Powódka w odpowiedzi na apelację wnosiła o jej oddalenie oraz o zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny w Katowicach zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego jest bezzasadna.

Za chybiony należy uznać podniesiony w niej zarzut naruszenia przepisu art. 527 k.c. mający polegać na błędnej wykładni sprowadzającej się do przyjęcia, że zakwestionowana czynność prawna spowodowała niewypłacalność lub powiększenie niewypłacalności P. F., jako dłużnika powódki, w sytuacji gdy jego obowiązek alimentacyjny jest obowiązkiem wynikającym z ustawy a nie z tej czynności.

Jest oczywistym, że P. F. jako ojciec pozwanego, zgodnie
z przepisem art. 133 § 1 k.r.o. obowiązany był do świadczeń alimentacyjnych na jego rzecz mających na celu pokrycie kosztów utrzymania i wychowania skarżącego. Z akt sprawy wynika, że w dacie wszczęcia przez powódkę postępowania egzekucyjnego przeciwko P. F. jego wynagrodzenie wynosiło około 6500 złotych miesięcznie. Nawet przy uwzględnieniu faktu, ze miał on na utrzymaniu innych członków rodziny, mógł on więc dobrowolnie realizować swój obowiązek alimentacyjny w stosunku do pozwanego. Nie kwestionował on wszak tego obowiązku, o czym świadczy treść porozumienia
z 29 listopada 2017r.

Trafnie Sąd Okręgowy uznał, ze chronologia zdarzeń opisana w części ustalającej uzasadnienia wyroku daje podstawę do przyjęcia domniemania faktycznego (w rozumieniu przepisu art. 231 k.p.c.), że wspominane porozumienie, dotyczące ustalenia zobowiązania alimentacyjnego ojca
pozwanego i poddanie się egzekucji z tego tytułu, nie miało na celu realizacji ustawowego obowiązku alimentacyjnego P. F. lecz spowodowanie
jego niewypłacalności wobec powódki. Świadczy o tym skierowanie tytułu wykonawczego, jakim był akt notarialny z 29 listopada 2017r. zawierający wspomniane porozumienie, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności, do egzekucji bezpośrednio po zajęciu przez komornika sądowego wynagrodzenia P. F. w wyniku wniosku egzekucyjnego powódki. Przy czym ten dług był już wymagalny od wielu lat. O zmowie między P. F. i jego małżonką, jako przedstawicielem ustawowym pozwanego, świadczy też wysokość uzgodnionych alimentów. Była ona równa kwocie jaką komornik mógł maksymalnie zająć na poczet należności dochodzonej przez powódkę, przy uwzględnieniu dochodów osiąganych przez P. F. z tytułu wynagrodzenia za pracę. Przy czym uzgodnione przez strony porozumienia z 29 listopada 2017r. alimenty były nieadekwatne do usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego i możliwości zarobkowych obowiązanego. Świadczy o tym późniejszy wyrok w sprawie o alimenty zasądzający na rzecz małoletniego W. F. alimenty o ponad połowę niższe od ustalonych w zaskarżonej skargą paulińską czynności procesowej.

Prowadzi to do wniosku, ze skarżący w wyniku tej czynności procesowej uzyskał korzyść majątkową ponad tą jaką przysługiwałaby mu w przypadku realizacji przez P. F. obowiązku alimentacyjnego obciążającego go z mocy ustawy. To zaś doprowadziło do pokrzywdzenia powódki jako wierzyciela P. F., gdyż jako dłużnik w stosunku do którego toczyło się postępowanie zmierzające do wyegzekwowania długu stał się on niewypłacalny. Świadczy o tym bezskuteczność egzekucji.

Mając to na względzie za bezzasadny należy więc uznać też zarzut rzekomej sprzeczności ustaleń Sądu Okręgowego z zebranym materiałem dowodowym mającej polegać na błędnym uznaniu, że zaskarżona czynność prawna narusza interesy powódki gdy w istocie obowiązek alimentacji P. F. w stosunku do pozwanego wynika nie z tej czynności lecz z ustawy. W istocie pozwany nie kwestionuje faktów ustalonych przez Sąd Okręgowy, lecz neguje pokrzywdzenie powódki w wyniku czynności prawnej z 29 listopada 2017r. (w rozumieniu przepisu art. 527 § 1 i § 2 k.c.).

Argumentacja ta nie jest trafna. Wszak umorzenie postępowania egzekucyjnego przez komornika nastąpiło w wyniku bezskuteczności
egzekucji wszczętej przez powódkę w wyniku skierowania do realizacji tytułu wykonawczego uzyskanego w oparciu o to porozumienie. Nie ma w tym przypadku znaczenia, że w późniejszym wyroku zapadł wyrok sądowy dotyczący oprócz pozwanego jeszcze innych wierzycieli roszczeń alimentacyjnych. Zwłaszcza, że suma tych roszczeń, zarówno żony P. F. jak i jego dwóch małoletnich synów, jest niż kwota alimentów uznanych w zaskarżonej czynności prawnej.

Nie mógł też odnieść zamierzonego skutku zarzut sprzeczności ustaleń z zebranymi dowodami mający polegać na nieprawidłowym przyjęciu przez Sąd Okręgowy, że matka pozwanego, jako przedstawiciel ustawowy miała świadomość, że porozumienie z 29 listopada 2017r. krzywdzi wierzycieli jej małżonka, w tym powódkę. Wbrew temu co zarzucono w apelacji powódka nie miała obowiązku wykazywania tej przesłanki skargi pauliańskiej. Istnienie świadomości takiego pokrzywdzenia wynika z domniemania o jakim mowa w przepisach art. 527 § 3 i art. 528 k.c. Wystarczającym jest wykazanie pokrzywdzenia wierzyciela, uzyskanie korzyści majątkowej przez osobę bliską dłużnika oraz uzyskanie takiej korzyści nieodpłatnie. To zaś zostało w sprawie wykazane.

Mając to na względzie Sąd Apelacyjny na mocy art. 385 k.p.c. oddalił apelację pozwanego jako pozbawioną uzasadnionych podstaw.

O kosztach orzeczono na mocy art. 102 k.p.c. mając na względzie okoliczność, że pozwany jako osoba małoletnia w istocie nie brał udziału w zaskarżonej czynności prawnej dotyczącej jego osoby i pozostaje na utrzymaniu osób, które jej dokonały. Zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego mogłoby spowodować, ze względu na sytuację majątkową i dochody rodziców pozwanego znaczne pogorszenie jego sytuacji życiowej.

SSA Roman Sugier