Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 czerwca 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący :	SSA Tomasz Ślęzak
Protokolant :	Agnieszka Czaplak

po rozpoznaniu w dniu 19 czerwca 2024 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa M. G., H. G. i M. P.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w K.

o zapłatę

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 13 stycznia 2022 r., sygn. akt I Cgg 54/20

1)  oddala obie apelacje;

2)  znosi wzajemnie między stronami koszty postępowania apelacyjnego.

SSA Tomasz Ślęzak

I A Ca 783/22

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 13 stycznia 2022 roku Sąd Okręgowy w Katowicach zasądził od pozwanej (...) Spółki Akcyjnej w K. na rzecz powódki H. G. kwotę 296.203,63 zł, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty 40.000 zł od dnia 6 lipca 2020 roku do dnia 4 września 2020 roku i od kwoty 296.203,63 zł od dnia 5 września 2020 roku do dnia zapłaty (punkt pierwszy wyroku); zasądził od pozwanej na rzecz powoda M. G. kwotę 74.050,91 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty 10.000 zł od dnia 6 lipca 2020 roku do dnia 4 września 2020 roku i od kwoty 74.050,91 zł od dnia 5 września 2020 roku do dnia zapłaty (punkt drugi wyroku); zasądził od pozwanej na rzecz powódki M. P. kwotę 74.050,91 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty 10.000 zł od dnia 6 lipca 2020 roku do dnia 4 września 2020 roku i od kwoty 74.050,91 zł od dnia 5 września 2020 roku do dnia zapłaty (punkt trzeci wyroku); w pozostałym zakresie powództwo oddalił (punkt czwarty); zasądził od pozwanej na rzecz powodów kwotę 3.518,92 zł z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku, tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego (punkt piąty) i nakazał pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Katowicach kwotę 26.111,92 zł, tytułem opłaty i zwrotu wydatków tymczasowo poniesionych przez Skarb Państwa (punkt szósty).

Sąd pierwszej instancji ustalił, że bezsporne w sprawie jest, iż powodowie są współwłaścicielami nieruchomości położonej w J. przy ul. (...), która jest zabudowana budynkiem mieszkalnym oraz, że teren ten podlega wpływom górniczym pozwanej, na skutek których nastąpiło wychylenie budynku powodów. Powódka H. G. ma udział wynoszący 4/6, a M. P. i M. G. po 1/6 w prawie własności nieruchomości. Wychylenie budynku kwalifikuje go do rektyfikacji, gdyż średnie wychylenie posadzek na parterze wynosi 29,67 prom. A na piętrze 32,26 prom., co jest wychyleniem niedopuszczalnym. Naprawa budynku powodów powinna polegać na jego rektyfikacji, która wraz z pozostałymi robotami naprawczymi i towarzyszącymi miałaby kosztować 574.961 zł netto. Wartość techniczna budynku przy uwzględnieniu stopnia naturalnego zużycia wynosi 444.305,45 zł.

W oparciu o te ustalenia Sąd Okręgowy uznał, że roszczenie powodów zasługiwało na uwzględnienie, chociaż nie w pełnej wysokości i stwierdził, że w sprawie tej zastosowanie znajdują przepisy ustawy z dnia 9 czerwca 2011 roku prawo geologiczne i górnicze. Data powstania szkody w czasie obowiązywania tej ustawy i jej związek z eksploatacją górniczą pozwanej był bezsporny i powodowie w związku z uszkodzeniami w swoim mieniu byli uprawnieni do żądania naprawienia przez pozwaną szkody w sposób przez siebie określony. Zgodnie z art. 144 ust. 1 ustawy powodowie, jako właściciele nieruchomości nie mogą sprzeciwić się zagrożeniom spowodowanym ruchem zakładu górniczego, który jest prowadzony zgodnie z ustawą. Mogą jednak żądać naprawienia wyrządzonej tym ruchem szkody, na zasadach określonych ustawą, przy czym w myśl art. 145, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, do naprawienia szkód, o których mowa w art. 144 ust. 1 i 2 stosuje się przepisy kodeksu cywilnego. Dlatego żądanie zasądzenia odszkodowania w pełni zasługuje na uwzględnienie.

Dalej Sąd Okręgowy stwierdził, że odpowiedzialność za szkody górnicze ma charakter odpowiedzialności deliktowej, a zatem zastosowanie do niej znajdzie, wobec treści art. 145 prawa geologicznego i górniczego, między innymi przepis art. 435 § 1 k.c. i art. 361 k.c. Stosownie do treści art. 361 § 2 k.c. zasadą jest, że naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu nie wyrządzono szkody. Zatem zgodnie z treścią art. 361 § 1 k.c. zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Zgodnie zaś z art. 363 § 1 zd. 1 k.c. naprawienie szkody powinno nastąpić według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Ustawodawca, kierując się dążeniem do ochrony interesu poszkodowanego, wskazuje możliwość skompensowania szkody bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej, zapewniając jednocześnie poszkodowanemu prawo dokonania wyboru. Ostateczną granicą odpowiedzialności jest wartość uszkodzonej rzeczy tj. wartość odtworzeniowa budynku powodów.

Powodowie korzystając z możliwości wyboru sposobu naprawienia szkody wyrządzonej ruchem zakładu górniczego wnieśli o zapłatę odszkodowania w wysokości wartości technicznej budynku mieszkalnego, gdyż koszt rektyfikacji był od niej znacząco wyższy. Zgodnie z wnioskami biegłego wartość techniczna nieruchomości jest niższa od wysokości kosztów naprawy budynku, gdyż wynosi 444.305,45 zł brutto wobec 574.961 zł netto kosztu prac związanych z rektyfikacją oraz naprawieniem pozostałych szkód w budynku. Dlatego Sąd Okręgowy zasądził na rzecz powodów kwotę odpowiadającą wartości technicznej budynku tj. 444.305,45 zł, w częściach odpowiadających ich udziałom w prawie własności nieruchomości tj. 4/6 na rzecz H. G. i po 1/6 na rzecz M. G. i M. P., z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia następnego po dniu doręczenia pozwanej pozwu w zakresie pierwotnego żądania oraz od dnia następnego po doręczeniu odpisu pisma rozszerzającego powództwo od całości żądania, gdyż powództwo co do wysokości nie było wcześnie przez powodów sprecyzowane i pozwana nie pozostawała w opóźnieniu co do jego spełnienia. Podstawę rozstrzygnięcia odsetkowego stanowią, zdaniem Sądu Okręgowego, przepisy art. 455 k.c. w zw. z art. 481 § 1 i 2 k.c. Zgodnie z art. 455 k.c. spełnienie świadczenia przez dłużnika powinno nastąpić niezwłocznie po wezwaniu go przez wierzyciela, a termin „niezwłocznie” należy rozumieć jako „realny”, w którym dłużnik przy uwzględnieniu okoliczności miejsca i czasu oraz regulacji art. 354 k.c. i art. 355 k.c. będzie w stanie dokonać zapłaty (wyrok SN z 13.12.2006 r. II CSK 293/06, wyrok SN z 11.02.2010 r., I CSK 262/09).

W pozostałym zakresie powództwo, w ocenie Sądu Okręgowego, należało oddalić.

Apelacje od tego wyroku wniosły obie strony.

Powodowie zaskarżyli wyrok w części, co do punktu czwartego oddalającego powództwo, zarzucając: obrazę przepisów prawa procesowego mogącą mieć istotny wpływ na treść skarżonego orzeczenia, co spowodowało błąd w ustaleniach faktycznych, tj.: art. 286 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. przez przyjęcie błędnej metody wyliczenia kosztu odtworzenia obiektu, przyjęcie błędnego sposobu wyliczenia stopnia naturalnego zużycia, ustalenie wysokości odszkodowania nie wg cen z daty wyroku oraz art. 233 k.p.c. wyrażającą się w dokonaniu przez Sąd I instancji dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodu z opinii biegłego sądowego, polegającej na przyjęciu, błędnej metody wyliczenia kosztu odtworzenia obiektu, błędnego sposobu wyliczenia stopnia naturalnego zużycia, ustalenie wysokości odszkodowania nie wg cen z daty wyroku. W ocenie skarżących Sąd I instancji nie poczynił niezbędnych ustaleń faktycznych w odniesieniu do precyzyjnego ustalenia wykazania wartości odszkodowania, a także ustalania odszkodowania i wartości technicznej według aktualnych cen.

Powodowie wnieśli o przeprowadzenie przez Sąd II instancji, postępowania dowodowego w zakresie dopuszczenia i przeprowadzenia opinii uzupełniającej biegłego celem odniesienia się do zarzutów powodów.

W oparciu o te zarzuty i wniosek powodowie domagali się zmiany zaskarżonego wyroku przez uwzględnienie powództwa w całości, zasądzenia od pozwanej na rzecz powodów kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za postępowanie przed Sądem II instancji, ewentualnie uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

Pozwana w apelacji, zaskarżając wyrok w części dotyczącej odsetek zasądzonych w pkt l.b), 2 d), 3.f) za okres od 5 września 2020r. do dnia 16 grudnia 2021r. i zarzucając naruszenie art. 455 i 481 k.c. przez niewłaściwe zastosowanie tych przepisów, wniosła o zmianę wyroku w zaskarżonej części przez zasądzenie odsetek w pkt l.b), 2 d), 3.f) wyroku od dnia 17.12.2021r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od w na rzecz pozwanej zwrotu kosztów procesu za drugą instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przewidzianych.

W odpowiedziach na apelacje każda ze stron wniosła o oddalenie apelacji strony przeciwnej i zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacje obu stron nie zasługują na uwzględnienie.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do apelacji powodów stwierdzić należy, że jej zarzuty są bezzasadne. Sprowadzają się do zakwestionowania ustaleń faktycznych Sądu pierwszej instancji w zakresie w jakim Sąd ten, w oparciu o opinię biegłego sądowego, ustalił wartość techniczną budynku powodów, przy uwzględnieniu stopnia naturalnego zużycia, na kwotę 444 305,45 złotych, która stanowi jednocześnie wartość odszkodowania należnego powodom. W tym zakresie należy zwrócić uwagę, że Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału (art. 233 § 1 k.p.c.). Przepis ten wyraża zasadę swobodnej oceny dowodów, ramy której są wyznaczone przez przepisy procedury cywilnej, doświadczenie życiowe, zasady logicznego rozumowania, co razem wziąwszy, pozwala Sądowi na wszechstronne, a przy tym racjonalne i bezstronne ocenienie przeprowadzonych dowodów i w oparciu o te kryteria, z jednej strony spojrzenie na zgromadzony materiał dowodowy jako całość, z akcentem na dostrzeżenie ewentualnych niespójności, z drugiej, dokonanie wyboru tych dowodów, które w sposób przekonujący pozwalają na ustalenie stanu faktycznego, będącego podstawą subsumcji. Poczynienie ustaleń faktycznych i ocena zebranego w sprawie materiału dowodowego należy do Sądu pierwszej instancji, który przeprowadza postępowanie dowodowe i ocenia materiał dowodowy według przedstawionych reguł. Sąd drugiej instancji może takiej oceny nie podzielić tylko wtedy, gdy doszło do naruszenia przez Sąd pierwszej instancji swobodnej oceny dowodów. Oznacza to, że skuteczne zakwestionowanie tej swobody w ocenie dowodów wymaga od skarżącego wykazania, że w następstwie istotnych błędów w logicznym rozumowaniu czy stosowaniu zasad doświadczenia życiowego lub pominięcia dowodów prowadzących w sposób nie budzący wątpliwości do wniosków odmiennych niż wyciągnięte przez Sąd pierwszej instancji, ocena dowodów dokonana przez ten Sąd była błędna lub rażąco wadliwa.

W tej sprawie, jak już zaznaczono, powodowie zakwestionowali ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji poczynione w oparciu o wydaną w sprawie opinię biegłych. W tym miejscu należy zwrócić uwagę na specyfikę dowodu z opinii biegłego. Opinia biegłego wydawana jest w przypadku konieczności zasięgnięcia wiedzy specjalnej. W takich wypadkach, Sąd powinien uzyskać w miarę potrzeby konieczne dla jej dokonania dane przy pomocy biegłego. Specyfika oceny dowodu z opinii biegłego wyraża się w tym, że sfera merytoryczna opinii kontrolowana jest przez Sąd, który nie posiada wiadomości specjalnych, w istocie tylko w zakresie zgodności z zasadami logicznego myślenia, doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej. Ocena dowodu z opinii biegłego nie jest dokonywana według kryterium wiarygodności w tym znaczeniu, że nie można „nie dać wiary opinii biegłego” odwołując się do zasad doświadczenia życiowego. Swoistość tej oceny polega na tym, że chodzi tu o pozytywne lub negatywne uznanie wartości rozumowania zawartego w opinii i uzasadnieniu. Wprawdzie opinia biegłego podlega, jak inne dowody, ocenie według wymienionych wyżej kryteriów zawartych w art. 233 § 1 k.p.c., lecz to co odróżnia ją pod tym względem, to szczególne dla tego dowodu kryteria oceny, które stanowią poziom wiedzy biegłego, podstawy teoretyczne opinii, sposób motywowania sformułowanego w niej stanowiska oraz stopień stanowczości wyrażonych w niej ocen, a także zgodność z zasadami logiki i wiedzy powszechnej. Opinia biegłego ma na celu ułatwienie sądowi należytej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, gdy potrzebne są do tego wiadomości specjalne i podlega ocenie zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów, ale na podstawie właściwych dla jej przymiotu kryteriów. Nie leży w kompetencji Sądu podważanie ocen dokonanych przez biegłego, w zakresie ich merytorycznej poprawności. Oznacza to, że Sąd nie może orzekać wbrew opinii biegłego sądowego, jeżeli jej rzetelność, spójność, kategoryczność i sposób umotywowania stanowiska, nie budzą wątpliwości.

W okolicznościach tej sprawy do opinii biegłego sądowego powodowie, także pozwana, wnieśli zarzuty które stały się przedmiotem dwóch opinii uzupełniających i ustnego wyjaśnienia opinii przez biegłego na rozprawie w dniu 16 grudnia 2021 roku. Biegły ostatecznie skorygował wartość odtworzeniową budynku powodów, jego stopień zużycia i wskazał na wynik przyjęty przez Sąd Okręgowy za podstawę ustalenia wysokości odszkodowania. Co istotne pełnomocnik powodów, po ustnych wyjaśnieniach opinii przez biegłego z powołaniem się na wymienioną korektę, nie zgłosił już zastrzeżeń do opinii. Uznać zatem należy, że powodowie ostatecznie zaakceptowali wyliczenia dokonane przez biegłego po dokonanych korektach i uzupełnieniu opinii, a mimo to w apelacji ustalenia Sądu pierwszej instancji oparte na tej opinii zakwestionowali i wnieśli o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii uzupełniającej w postepowaniu apelacyjnym. Sąd Apelacyjny w tym zakresie uznał, z przedstawionych wyżej względów, że ten wniosek dowodowy jest spóźniony i nie ma potrzeby uzupełniania postępowania dowodowego, zmierzałoby to bowiem do przedłużenia postępowania.

Sąd Apelacyjny uznał zatem, że ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji, w tym w szczególności ustalenie wartości budynku powodów dla ustalenia wysokości szkody, są prawidłowe, przyjmuje je za własne i podziela także w całości ocenę prawna dokonana przez Sąd pierwszej instancji na gruncie prawidłowo zastosowanych przepisów prawa materialnego.

Przechodząc do oceny zarzutów apelacji strony pozwanej, ograniczonej do zaskarżenia rozstrzygnięcia w zakresie daty początkowej od której należne są powodom odsetki ustawowe za opóźnienie od kwot po rozszerzeniu powództwa, należy stwierdzić, że ocena prawna dokonana przez Sąd Okręgowy również w tym zakresie jest prawidłowa. Zwrócić należy uwagę, że pismo powodów modyfikujące powództwo z dnia 28 lipca 2020 roku (doręczone stronie pozwanej 4 września 2020 roku) rozszerza żądanie pozwu do łącznej kwoty 537 837,48 złotych, a zatem w tym wezwaniu do zapłaty mieszczą się kwoty zasądzone na rzecz powodów w punktach: 1 podpunkt b), 2 podpunkt d) i 3 podpunkt f) zaskarżonego wyroku. Prawidłowo zatem Sąd pierwszej instancji uznał, że podstawę rozstrzygnięcia odsetkowego stanowią przepisy art. 455 k.c. w zw. z art. 481 § 1 i 2 k.c., a zgodnie z art. 455 k.c. spełnienie świadczenia przez dłużnika powinno nastąpić niezwłocznie po wezwaniu go przez wierzyciela, a termin „niezwłocznie” należy rozumieć jako „realny”, w którym dłużnik przy uwzględnieniu okoliczności miejsca i czasu oraz regulacji art. 354 k.c. i art. 355 k.c. będzie w stanie dokonać zapłaty. Strona pozwana otrzymała pismo rozszerzające powództwo 4 września 2020 roku, od 5 września 2020 roku pozostawała zatem w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia w kwocie przewyższającej pierwotnie żądane, które ostatecznie stało się należne.

Z tych względów Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 k.p.c., oddalił obie apelacje i zniósł wzajemnie koszty postępowania apelacyjnego w oparciu o art. 100 k.p.c.

SSA Tomasz Ślęzak