Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 lutego 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 4 lutego 2016 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa M. Ł. i B. Ł.

przeciwko Bankowi (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej

z dnia 4 maja 2015 r., sygn. akt I C 300/14,

1)  oddala apelację;

2)  nie obciąża powodów kosztami postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 782/15

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Bielsku - Białej oddalił powództwo M. Ł. i B. Ł., kierowane przeciwko Bankowi (...) Spółce Akcyjnej w W. o pozbawienie w całości wykonalności tytułu wykonawczego w postaci Bankowego Tytułu Wykonawczego z dnia 18 listopada 2009r. ewentualnie o zapłatę 183 731 zł. z odsetkami od dnia wniesienia pozwu.

Rozstrzygnięcie to oparł na następujących ustaleniach.

W dniu 28 grudnia 2006r. między pozwanym Bankiem (...) Spółką Akcyjną w W., jako kredytodawcą a powodami M. Ł. i B. Ł., jako kredytobiorcami została zawarta umowa o kredyt konsolidacyjny, na kwotę 161 600 zł. Jednym z warunków wypłaty pierwszej transzy kredytu było dostarczenie do Banku oryginału polisy ubezpieczeniowej, potwierdzającej zawarcie ubezpieczenia na życie przez powoda M. Ł. na sumę ubezpieczenia nie niższą niż 161.000 zł w towarzystwie ubezpieczeniowym akceptowanym przez Bank, wskazującej Bank jako wyłącznie uposażonego z tytułu tej polisy oraz dokonanie cesji praw wynikających z tej umowy ubezpieczenia na rzecz Banku. Powód M. Ł. wypełnił te warunki: przystąpił do grupowego ubezpieczenia na życie kredytobiorców w (...) SA i dokonał cesji praw do świadczenia z tytułu swojej niezdolności do pracy na pozwany Bank (...) SA w W., w wysokości sumy ubezpieczenia, która początkowo wynosiła 161.600 zł. Zgodnie ogólnymi warunkami grupowego ubezpieczenia na życie przedmiotem ubezpieczenia było życie i zdrowie ubezpieczonego. Z tytułu ubezpieczenia (...) SA zobowiązało się wypłacić 100% sumy ubezpieczenia w razie śmierci ubezpieczonego lub 100% sumy ubezpieczenia w razie wystąpienia niezdolności do pracy ubezpieczonego. Zgodnie z ogólnymi warunkami ubezpieczenia niezdolność do pracy to całkowita i trwała niezdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy zarobkowej w dowolnym zawodzie oraz do samodzielnej egzystencji, będąca rezultatem nieszczęśliwego wypadku, powstała i utrzymująca się dłużej niż 180 dni w okresie odpowiedzialności (...) SA. Nieszczęśliwy wypadek został zdefiniowany w ogólnych warunkach ubezpieczenia jako przypadkowe, nagłe, niezależne od woli ubezpieczonego i stanu jego zdrowia, gwałtowne zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, będące wyłączną oraz bezpośrednią przyczyną zdarzenia objętego odpowiedzialnością (...) SA.

Powodowie spłacali kredyt przez dwa lata. Powód chorował na serce, potem zachorował na depresję. W czerwcu 2009r. został zwolniony z pracy. Po zwolnieniu z pracy powodowie zaprzestali spłacać kredyt. Powód się załamał, zaczął się leczyć u psychiatry, brał silne leki

W dniu 18 listopada 2009r. pozwany Bank (...) SA w W. wystawił przeciwko powodom M. Ł. i B. Ł. bankowy tytuł egzekucyjny nr (...). Solidarne zobowiązanie dłużników według stanu na dzień 18.11.2009r. wynosiło 191.849,60 zł. Postanowieniem z dnia 11 stycznia 2010r. Sąd Rejonowy w Ż. w sprawie o sygn. akt I Co 102/10, nadał powyższemu tytułowi egzekucyjnemu klauzulę wykonalności, z ograniczeniem egzekucji do łącznej kwoty 323.200,00 zł. W dniu 15 marca 2010r. do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Ż. wpłynął wniosek Banku (...) o wszczęcie egzekucji przeciwko dłużnikom solidarnym M. Ł. i B. Ł..

Powód leczony był psychiatrycznie ambulatoryjnie od listopada 2009 roku W okresie od 8 do 29 stycznia 2010r. powód był hospitalizowany z powodu zespołu depresyjnego na podłożu reaktywnym. Stan psychiczny powoda pogarszała konieczność spłaty kredytów przerastająca jego możliwości finansowe

W dniu 5 czerwca 2010r. powód M. Ł. został znaleziony przez żonę powódkę B. Ł. i córkę E. Ł., gdy leżał pod schodami w swoim domu Po wezwaniu pogotowia ratunkowego, z podejrzeniem świeżego zawału serca został przewieziony do (...) w B., gdzie przeprowadzono u niego koronarografię. Jeszcze tego samego dnia powoda przekazano do Szpitala (...) w K., gdzie u powoda rozpoznano tętniaka rozwarstwiającego aorty wstępującej, ciężką niedomykalność aortalną i nadciśnienie tętnicze. W dniu 7 czerwca 2010r. przeprowadzono u powoda operację w krążeniu pozaustrojowym. W dniu 14 czerwca 2010r. powód M. Ł. został wypisany do domu w stanie ogólnym dobrym z prawidłowo gojącymi się ranami, ze wskazaniem wczesnej rehabilitacji kardiologicznej w warunkach sanatoryjnych.

W dniu 26 marca 2012 roku lekarz psychiatra K. T. wydała zaświadczenie, że powód pozostaje aktualnie całkowicie niezdolny do pracy z ogólnego stanu zdrowia.

Pismem z dnia 12 kwietnia 2012r. powódka zwróciła się do (...) SA w W. ze zgłoszeniem szkody i żądaniem wypłacenia 100% sumy ubezpieczenia z powodu całkowitej i trwałej niezdolności do wykonywania jakiejkolwiek pracy zarobkowej powoda w dowolnym zawodzie oraz do samodzielnej egzystencji będącej rezultatem nieszczęśliwego wypadku. Pismem z dnia 27 kwietnia 2012r. (...) SA wskazało, że wnioskowane świadczenie nie może zostać przyznane, ponieważ niezdolność od pracy nie została spowodowana przez nieszczęśliwy wypadek , lecz została spowodowana stanem chorobowym

Powodowie wytoczyli w dniu 14 czerwca 2012r. przed Sądem Okręgowym w K. powództwo przeciwko (...) w W. o zapłatę kwoty 183.730,91 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia wniesienia pozwu. Żądanie pozwu oparte było o twierdzenie, że w dniu 5.6.2010 roku powód uległ nieszczęśliwemu wypadkowi, który spowodował trwałą niezdolność do pracy i w związku z tym należy się powodom 100% sumy ubezpieczenia tj. kwota 183 730,91 zł. Wyrokiem z dnia 20 stycznia 2014r. Sąd Okręgowy w K. oddalił powództwo. W uzasadnieniu wyroku Sąd wskazał, że powodowie nie mieli legitymacji procesowej, a utracili ją poprzez dokonanie przelewu wierzytelności na zabezpieczenie spłaty kredytu na rzecz Banku (...) SA i to Bank posiada czynną legitymację procesową do wytoczenia powództwa. Sąd zawiadomił, na wniosek powodów, o procesie Bank (...) SA, ale nie wstąpił on do sprawy pozostawiając zawiadomienie bez odpowiedzi. Strony prowadziły korespondencję na temat przystąpienia strony pozwanej do procesu toczącego się przed Sądem Okręgowym w K. lub rozwiązania cesji z tytułu ubezpieczenia na życie. Strona pozwana wskazywała w pismach, że nie widzi podstaw do przystąpienia do procesu i do rozwiązania cesji.

Od dnia 1 lutego 2011 roku wysokość sumy ubezpieczenia wynosiła 183.730,91 zł.

Mając powyższe okoliczności na uwadze Sąd Okręgowy przytoczył brzmienie art. 840 § 1 kpc i wskazał, że w niniejszej sprawie nie nastąpiła żadna z okoliczności, które uzasadniałyby pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności. Powodowie mimo wezwania Sądu nie przedstawili okoliczności faktycznych, które przemawiały by za stwierdzeniem, że istnieje podstawa do pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności. W szczególności zaś należy zwrócić uwagę na fakt, że do zdarzenia , które powodowie uważają za przyczynę niemożności realizacji zobowiązania z umowy kredytu doszło w czerwcu 2010 roku, podczas gdy tytuł egzekucyjny powstał już w roku 2009. Powodowie nie spełniali więc swoich wymagalnych zobowiązań na długo przed ujawnieniem się u powoda choroby, której skutkiem była operacja przeprowadzona w czerwcu 2010 roku.

Odnośnie żądania zapłaty przypomniał Sąd Okręgowy, że zgodnie z art. 353 ¹ kc strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Zgodnie z art. 509 § kc wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Zgodnie z art. 471 kc dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Powodowie powoływali się na fakt wyrządzenia im szkody z powodu nienależytego wykonania obowiązków przez pozwanego, w ramach stosunku zobowiązaniowego jaki powstał pomiędzy cesjonariuszem, a cedentem, gdyż obowiązkiem pozwanego jako cesjonariusza było wystąpienie do ubezpieczyciela o wypłatę sumy ubezpieczenia, z powodu całkowitej niezdolności do pracy powoda. Zdaniem Sądu powodowie jednak nie udowodnili, że pozwany miał obowiązek wystąpić do ubezpieczyciela o wypłatę odszkodowania. Nie wykazali, że umowa tej treści łączyła strony. Z przepisów art. 509 kc i następnych taki obowiązek zaś nie wynika. Brak jest dowodu na to, że nie występując do ubezpieczyciela pozwany naruszył jakiekolwiek zobowiązanie umowne wobec powodów. Cesja praw z polisy została dokonana na zabezpieczenie umowy kredytu i pozwany z tego zabezpieczenia mógł skorzystać lub też nie. Dodatkowo zaś należy wskazać, że z bardzo dużym prawdopodobieństwem, graniczącym z pewnością odszkodowanie przewidziane w umowie ubezpieczenia nie zostałoby wypłacone czy zasądzone, nawet gdyby wystąpił o nie pozwany. Odszkodowanie z umowy ubezpieczenia przysługiwałoby gdyby u powoda wystąpiła niezdolność do pracy, czyli całkowita i trwała niezdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy zarobkowej w dowolnym zawodzie oraz do samodzielnej egzystencji, będąca rezultatem nieszczęśliwego wypadku, powstała i utrzymująca się dłużej niż 180 dni w okresie odpowiedzialności (...) SA. Nieszczęśliwy wypadek został zdefiniowany w ogólnych warunkach ubezpieczenia jako przypadkowe, nagłe, niezależne od woli ubezpieczonego i stanu jego zdrowia, gwałtowne zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, będące wyłączną oraz bezpośrednią przyczyną zdarzenia objętego odpowiedzialnością (...) SA. W przypadku powoda nieszczęśliwego wypadku w powyższym rozumieniu nie było. Powód nie pracował już od roku przed zdarzeniem z 5 czerwca 2010 roku. Także przed tym zdarzeniem powodowie nie spłacali kredytu i był już przeciwko nim wystawiony bankowy tytuł egzekucyjny, a nawet prowadzone było już postępowanie egzekucyjne. Powód leczył się także przed tym zdarzeniem psychiatrycznie. Przyczyną hospitalizacji powoda mającej początek 5 czerwca 2010r. był tętniak rozwarstwiający aorty wstępującej, co powodowało konieczność operacji. Tętniak aorty wstępującej jest samoistnym schorzeniem. Nikt nie wie jaki był przebieg zdarzenia z 5.6.2010 roku. Córka stron i powódka tylko się domyślały, że powód spadł ze schodów, ponieważ pod schodami został znaleziony. Równie dobrze mogło nie być żadnego upadku ze schodów, a powód mógł stracić przytomność z uwagi na rozwarstwienie się ukrytego w jego ciele tętniaka. Powód od psychiatry posiadał zaświadczenie o całkowitej i trwałej niezdolności do pracy, co wynika z zeznań świadka E. Ł.. W aktach sprawy znajduje się zaświadczenie z 26.3.2012 roku od lekarza psychiatry, że powód jest całkowicie niezdolny do pracy z ogólnego stanu zdrowia (nie wiadomo czy trwale także).

Ponadto należy zwrócić uwagę, że powódka nie była objęta grupowym ubezpieczeniem kredytobiorców, a wskazana wysokość żądanego odszkodowania stanowi sumę ubezpieczenia obowiązującą od 1.2.2011 roku. Nie wiadomo czy jest to suma aktualna w dniu spełnienia warunków niezdolności do pracy (a do wypłaty takiej sumy byłby zobowiązany ubezpieczyciel), ponieważ nie wiadomo kiedy ta niezdolność dokładnie wystąpiła.

Z powyższych względów powództwo zostało oddalone.

Powodowie wnieśli apelację jedynie w zakresie oddalenia powództwa ewentualnego tj. żądania zapłaty. Zarzucali obrazę przepisów prawa procesowego, a to art. 278 k.p.c. przez niedopuszczenie dowodu z opinii biegłych lekarzy, którym to dowodem powodowie zamierzali wykazać trwałą i całkowitą niezdolność do pracy powoda w wyniku wypadku z dnia 6 czerwca 2010r. i fakt utraty pracy tym spowodowany. Zarzucali również naruszenie art. 217 § 2 w związku z art. 227 , art. 229 i art. 382 w związku z art. 385, a także art. 328 § 2 k.p.c. przez niedokonanie wyczerpujących ustaleń, które pozwoliłyby rozstrzygnąć istotę niniejszej sprawy. Powodowie zarzucali również naruszenie prawa materialnego, a to art. 471 k.c. przez p[przyjęcie że pozwany nie jest obowiązany do naprawienia szkody, którą wyrządził powodom poprzez brak zrealizowania praw z polisy ubezpieczeniowej.

Domagali się apelujący zmiany wyroku przez uwzględnienie powództwa przez zasądzenie od pozwanego na ich rzecz 183 730,91 zł. z odsetkami liczonymi od dnia wniesienia pozwu, ewentualnie uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Zarzucane w apelacji naruszenie przez Sąd Okręgowy przepisów proceduralnych: art. 229 i art. 382 w związku z art. 385 k.p.c. w ogóle nie mogło nastąpić, skoro przepisy art. 382 i 385 k.p.c. odnoszą się do postępowania przed sądem drugiej instancji a art. 229 k.p.c. stanowi, że nie wymagają dowodu fakty przyznane w toku postępowania przez stronę przeciwną, jeżeli przyznanie nie budzi wątpliwości. Apelujący nie wskazali również na czym polegać miałoby naruszenie przez Sąd Okręgowy przepisu art. 328 § 2 k.p.c. określającego obowiązkową zawartość uzasadnienia orzeczenia.

Nie były także uzasadnione zarzuty apelacji dotyczące zaniechania przeprowadzenia dowodu z opinii biegłych sądowych na okoliczność czy trwała i całkowita niezdolność do pracy M. Ł. powstała w wyniku wypadku z 5 czerwca 2010r. Powołany w apelacji art. 278 k.p.c. przewiduje zasięgnięcie przez sąd orzekający opinii biegłego w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych. Wnioskując o przeprowadzenie tego dowodu powodowie powoływali się na konieczność wykazania faktu utraty (całkowitej i trwałej) przez powoda zdolności do zarobkowania i można zgodzić się z twierdzeniem, że ten fakt wnioskowanym dowodem mógł być wykazywany. Należy jednak ocenę poprawności postępowania sądu pierwszej instancji odmawiającego przeprowadzenia tego dowodu poprzedzić wyjaśnieniem, czy ustalenie faktu niezdolności powoda do pracy miało decydujące znaczenie dla rozstrzygnięcia. Powodowie domagając się zapłaty odszkodowania za zaniechanie przez pozwany Bank możliwości spłaty powstałego z tytułu kredytu zadłużenia uzyskanym świadczeniem z ubezpieczenia powinni byli wykazać w pierwszym rzędzie – na co prawidłowo Sąd Okręgowy zwrócił uwagę – istnienie zobowiązania pozwanego do domagania się od ubezpieczyciela spełnienia świadczenia. Chociaż Sąd Okręgowy poprawnie wywiódł, że umowa ubezpieczenia, którą zawarł powód z (...) stanowiła formę zabezpieczenia spłaty kredytu, a skorzystanie przez pozwanego z jednej z form zabezpieczenia jest jego prawem a nie obowiązkiem, to jednocześnie nie sposób nie zauważyć, że skoro kredytodawca wymógł na kredytobiorcy zawarcie dobrowolnej umowy ubezpieczenia osobistego z jednoczesną cesją uprawnień z tej umowy wynikających to przyjął na siebie zobowiązanie do dochodzenia wypłaty świadczenia z ubezpieczenia w razie zaistnienia zdarzenia, od którego spełnienie przez ubezpieczyciela świadczenia zostało uzależnione. Podkreślenia jednocześnie wymaga, że pozwany powinien wystąpić o wypłatę świadczenia z tytułu powstania niezdolności do pracy w razie zgłoszenia takiego wniosku przez powoda i tylko wówczas gdy wypłata świadczenia jest co najmniej uprawdopodobniona. W okolicznościach niniejszej sprawy taka sytuacja nie wystąpiła. Chociaż bowiem powodowie wystąpili na drogę sądową z roszczeniem wypłaty świadczenia z ubezpieczenia, to brak było podstaw do uznania, że zaistniało zdarzenie pozwalające na wypłatę świadczenia. Nie zostało wykazane ani nawet uprawdopodobnione, by powód uległ w dniu 5 czerwca 2010r. jakiemukolwiek wypadkowi. Konieczność jego leczenia szpitalnego, która powstała w tym dniu związana była ze stanem zdrowia powoda, co jednoznacznie wynika z dokumentacji medycznej. Wynika z niej, że w dniu 5 czerwca 2010r. powód został przyjęty na II Oddział (...) w B. z podejrzeniem świeżego zawału serca, a po wykonaniu zabiegu koronarografii zdiagnozowano u powoda tętniaka rozwarstwiającego aorty wstępującej, ciężką niedomykalność aortalną i nadciśnienie tętnicze. Z dokumentacji tej nie wynika zatem żadne podejrzenie wystąpienia nieszczęśliwego wypadku w rozumieniu definicji zawartej w postanowieniu§ 1 ogólnych warunków grupowego ubezpieczenia na życie kredytobiorców (k- 18). Nie ulega także wątpliwości, że skoro od czerwca 2009r. powód pozostawał bez pracy to konieczność leczenia kardiologicznego zapoczątkowana 5 czerwca 2010r. nie przerwała jego zatrudnienia. Należy także podkreślić, że powód już w chwili zawierania umowy kredytowej w 2007r. pobierał świadczenie emerytalne, zatem wykonywana przez niego do czerwca 2009r. praca stanowiła dodatkowe, a nie jedyne źródło dochodu. Z dokumentacji medycznej złożonej przez powodów wynika również, że powód został wypisany ze szpitala po operacji w dniu 14 czerwca 2010r. w stanie ogólnym dobrym z zaleceniem podjęcia wczesnej rehabilitacji kardiologicznej w warunkach sanatoryjnych. Z zeznań świadka E. Ł. – córki powodów nie wynika również aby po leczeniu szpitalnym, czyli po 14 czerwca 2010r. powód znajdował się w stanie wskazującym na utratę zdolności do samodzielnej egzystencji. Okoliczności powyższe wskazują jednoznacznie, że nie było podstaw do twierdzenia że powód w dniu 5 czerwca 2010r. uległ wypadkowi, który spowodował jako jedyna przyczyna jego całkowitą i trwałą niezdolność do pracy oraz niezdolność do samodzielnej egzystencji. Pozwany jako uprawniony do dochodzenia świadczenia z tytułu zawartej przez powoda umowy ubezpieczenia na życie nie miał zatem podstaw do występowania z żądaniem wypłaty świadczenia, nie można mu również czynić zarzutu że bezpodstawnie odmówił wstąpienia do procesu zainicjowanego przez powodów przed Sądem Okręgowym w K.. Brak było zatem podstaw do formułowania przez powodów żądania odszkodowawczego wobec pozwanego Banku, a zatem oddalenie przez Sąd Okręgowy wniosku powodów o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych lekarzy na okoliczność utraty przez powoda zdolności do pracy wskutek zdarzenia z 5 czerwca 2010r. było w pełni prawidłowe, co czyni zarzut apelacji naruszenia przepisów proceduralnych, a to art. 278 i 217 § 2 w związku z art. 227 k.p.c. bezzasadnym. Nie doszło również do zarzucanego w apelacji naruszenia art. 471 k.c. ponieważ pozwany nie miał obowiązku działania, rozumianego jako wystąpienie o wypłatę świadczenia z ubezpieczenia, skoro nie zaszło zdarzenie uzasadniające wypłatę świadczenia.

Wobec bezzasadności wszystkich zarzutów apelacji podlegała ona oddaleniu na mocy art. 385 k.p.c.

Z uwagi na szczególnie trudną sytuację materialną powodów pogłębioną również złym stanem zdrowia psychicznego powoda, nie obciążono powodów kosztami postępowania apelacyjnego na mocy art. 102 k.p.c.

SSO (del.) Tomasz Tatarczyk SSA Elżbieta Karpeta SSA Lucyna Świderska - Pilis