Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 września 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia SA Joanna Naczyńska

po rozpoznaniu w dniu 16 września 2024 r. w Katowicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Ł. W.

przeciwko (...) spółce akcyjnej w K.

o naprawienie szkody

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 15 grudnia 2022 r., sygn. akt II Cgg 53/20,

1)  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1. o tyle, że określone w nim odsetki ustawowe za opóźnienie zasądza od 16 października 2021 r., a powództwo o zapłatę odsetek za okres wcześniejszy oddala;

2)  nie obciąża powódki kosztami postępowania apelacyjnego.

SSA Joanna Naczyńska

Sygn. akt I ACa 654/23

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 15 grudnia 2022 r. Sąd Okręgowy w Katowicach zasądził od pozwanej (...) SA w K. na rzecz powódki Ł. W. 507.059,15 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 26 sierpnia 2020 r. do dnia zapłaty; oddalił powództwo w pozostałym zakresie; zasądził od pozwanej na rzecz powódki 10.800 zł z tytułu kosztów procesu, a także nakazał pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Katowicach 27.200 zł z tytułu opłaty od pozwu, od której uiszczenia powódka była zwolniona i 7.508,27 zł z tytułu wydatków tymczasowo pokrytych z sum Skarbu Państwa.

Rozstrzygnięcie to Sąd Okręgowy podjął po ustaleniu, że eksploatacja górnicza, za którą pozwana ponosi odpowiedzialność, wyrządziła powódce szkodę w postaci wychylenia budynku mieszkalnego i budynku gospodarczego. Wartość wychylenia kwalifikowała obydwa budynki do rektyfikacji. Poza wychyleniem w budynku mieszkalnym występują uszkodzenia w postaci pęknięć i zarysowań ścian wewnętrznych, pęknięć i zarysowań ścian zewnętrznych, deformacja stolarki otworowej, spękania stropów, pęknięcia okładzin ściennych w łazience, deformacja posadzki w piwnicy, pęknięcia okładzin z płytek przy wejściu głównym. W budynku gospodarczym, poza wychyleniem, występują pęknięcia ścian i posadzek oraz deformacja bramy garażowej. Nadto, na nieruchomości powódki występują deformacje i wypiętrzenia nawierzchni z kostki brukowej oraz uszkodzenia w ogrodzeniu w postaci wychylenia z pionu słupków ogrodzenia, obluzowania siatki ogrodzeniowej oraz deformacja bramy, furtki i przęseł metalowych. Koszt rektyfikacji budynku mieszkalnego wraz z kosztami towarzyszącymi w postaci kosztów wykwaterowania i najęcia lokalu zastępczego oraz ochrony mienia przez 6 miesięcy, a także koszty usunięcia pozostałych uszkodzeń w budynku mieszkalnym wynosi 377.023,74 zł netto i przewyższa aktualną wartość techniczną budynku wraz z urządzeniami z nim powiązanymi, tj. ich wartość odtworzeniową pomniejszoną o naturalne zużycie, wynoszącą 383.693,56 zł brutto. Koszty rektyfikacji budynku gospodarczego wraz z pozostałymi kosztami naprawy wyniosłyby 110.055,79 zł netto, i także przekraczają wartość techniczną budynku, która wynosi 80.357,48 zł brutto. Z kolei koszt naprawy szkody w nawierzchni z kostki brukowej, ogrodzeniu i murach oporowych wynosi 43.008,11 zł brutto.

Roszczenie powódki o naprawienie wyżej opisanej szkody co do zasady znajduje podstawę w art. 144 ust. 1 ustawy z 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze (dalej p.g.g.), stanowiącym, że właściciel nie może sprzeciwić się zagrożeniom spowodowanym ruchem zakładu górniczego, który jest prowadzony zgodnie z ustawą. Może jednak żądać naprawienia szkody wyrządzonej tym ruchem, przy czym w myśl art. 145 p.g.g., jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, do naprawienia szkód, o których mowa w art. 144 ust. 1 i 2 p.g.g., stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego (dalej k.c.), w tym art. 435 § 1 k.c., zgodnie z którym prowadzący na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody (pary, gazu, elektryczności, paliw płynnych, itp.) ponosi odpowiedzialność za szkodę w mieniu wyrządzoną przez ruch przedsiębiorstwa lub zakładu. Stosownie do art. 361 § 2 k.c. naprawienie szkody obejmuje, m.in. straty, które poszkodowany poniósł, a zgodnie z art. 363 § 1 zd. 1 k.c. naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Co do wysokości roszczenie powódki było uprawnione do kwoty 507 059,15 zł, obejmującej koszty jednorazowego odszkodowania za budynek mieszkalny i budynek gospodarczy, odpowiadającego ich wartości odtworzeniowej, pomniejszonej o naturalne zużycie (383.693,56 zł + 80.357,48 zł) oraz koszt naprawy nawierzchni, ogrodzenia i murów oporowych (43.008,11 zł). Sumę 507 059,15 zł Sąd Okręgowy zasądził od pozwanej na rzecz powódki z ustawowymi odsetkami od 26 sierpnia 2020r., czyli od dnia złożenia pozwu, a nie od dnia doręczenia pozwanej odpisu opinii biegłego sądowego, z której wynikała wartość szkody. Rozważył, że przed procesem, powódka wezwała pozwaną do naprawienia szkody, dołączając analizy techniczno – ekonomiczne, wskazujące zakres uszkodzeń, sposób ich naprawy i koszty naprawy. Pozwana powinna była się z nimi zapoznać i je zweryfikować, zwłaszcza że jako przedsiębiorca górniczy dysponuje stosownymi służbami, które mogły niezwłocznie to uczynić. Poza tym dochodzona pozwem kwota odszkodowania, wynikająca z tych analiz, niewiele różniła się od odszkodowania wyliczonego przez biegłego sądowego w toku procesu. W tej sytuacji zasądzenie odsetek dopiero od dnia doręczenia opinii biegłego sądowego, a nie od dnia złożenia pozwu, promowałoby naganne zachowanie pozwanej odmawiającej spełnienia świadczenia bezspornego co do zasady już na etapie przedprocesowym. Roszczenie powódki miało charakter bezterminowy. Zgodnie z art. 455 k.c. przekształciło się w roszczenie terminowe z chwilą doręczenia pozwanej przedprocesowego, skonkretyzowanego wniosku o ugodę. Jako, że od daty doręczenia pozwanej tego wniosku do dnia wniesienia przez powódkę pozwu upłynęło ponad pół roku, w którym to czasie pozwana nie przedstawiła powódce żadnej propozycji naprawienia szkody, to należy uznać, że w dacie złożenia pozwu pozostawała już w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia należnego powódce i, na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. zobowiązana jest zapłacić powódce od tej daty odsetki ustawowe za opóźnienie.

Dalej idące powództwo, Sąd Okręgowy oddalił, jako niewykazane. Ponieważ powódka uległa ze swym żądaniem jedynie w nieznacznym zakresie, Sąd Okręgowy na podstawie art. 100 k.p.c., obciążył pozwaną całością kosztów procesu, w tym zasądził od niej na rzecz powódki 10.800 zł z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w stawce minimalnej wynagrodzenia radcy prawnego. W oparciu o art. 113 ust. 1 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w związku z art.98 § 1 k.p.c. nakazał pobrać od pozwanej, jako strony przegrywającej, na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Katowicach koszty sądowe, od uiszczenia których powódka była zwolniona, w tym opłatę od apelacji - 27.200 zł i wydatki tymczasowo pokryte z sum Skarbu Państwa na wynagrodzenie biegłych w kwocie 7508,27 zł.

Pozwana zaskarżyła wyrok w części zasądzającej odsetki ustawowe za opóźnienie, domagając się jego zmiany przez oddalenie roszczenia o te odsetki za okres od 26 sierpnia 2020 r. do 15 października 2021 r., a w konsekwencji zasądzenie odsetek dopiero od 16 października 2021r. Wniosła również o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego. Zarzuciła Sądowi Okręgowemu naruszenie art. 455 k.c. i art. 481 k.c. oraz art. 361 k.c. i art. 363 § 2 k.c. przez ich niewłaściwe zastosowanie, a także naruszenie przepisów prawa procesowego – art. 233 § 1 k.p.c. i art. 328 § 2 k.p.c. przez poczynienie istotnych ustaleń sprzecznie z zebranym w sprawie materiałem dowodowym. Wywodziła, że roszczenie, o którym orzekł Sąd Okręgowy, skonkretyzowane zostało dopiero według opinii biegłego sądowego M. S., która została doręczona pozwanej 15 października 2021r. Podkreśliła, że opinia ta ustaliła rozmiar szkody w dniu dokonania oględzin przez biegłego, adekwatny sposób jej naprawienia, w tym wysokość odszkodowania na tę datę - odpowiadającego wartości odtworzeniowej dla budynku mieszkalnego i budynku gospodarczego i kosztów remontu dla nawierzchni z kostki brukowej, ogrodzenia i murów oporowych, w konsekwencji czego nie znajduje uzasadnienia zasądzenie odsetek za okres wcześniejszy niż dzień następny po doręczeniu jej pozwanej.

Powódka wniosła o oddalenie apelacji jako bezzasadnej i zasądzenie od pozwanej kosztów postępowania apelacyjnego. Wywodziła, że pozwana już od daty doręczenia odpisu pozwu powinna liczyć się z obowiązkiem wypłaty odszkodowania, a ustalona przez biegłego jego wysokość, nie mogła mieć wpływu na wymagalność roszczenia.

Sąd Apelacyjny - wobec braku wniosków stron o rozpoznanie sprawy na rozprawie i stwierdzenia, że przeprowadzenie rozprawy apelacyjnej nie jest konieczne - w trybie art. 374 k.p.c. rozpoznał sprawę na posiedzeniu niejawnym, ważąc co następuje:

Trafnie Sąd Okręgowy przyjął, że zgodnie z art. 455 k.c. zobowiązanie do zapłaty odszkodowania ma charakter zobowiązania bezterminowego, a jego przekształcenie w zobowiązanie terminowe następuje w wyniku wezwania dłużnika przez wierzyciela do spełnienia świadczenia. Słusznie też przyjął, że wezwanie takie zawierał wniosek powódki, skierowany do pozwanej, z 20 stycznia 2020 r. o zawarcie ugody, i choć od wystąpienia przez powódkę z tym wnioskiem do dnia wniesienia pozwu upłynęło ponad pół roku, to zgromadzony w sprawie materiał dowodowy - wbrew stanowisku Sądu OKręgowego - nie pozwalał na zasądzenie odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu, tj. od 26 sierpnia 2020 r.

Po pierwsze: we wniosku o zawarcie ugody powódka nie wskazała terminu, w jakim oczekuje spełnienia świadczenia. Nie sposób więc uznać, że doręczenie tego pisma pozwanej stanowi wyznacznik wymagalności świadczenia. Nadto, z przedłożonej do akt korespondencji wynika, że pozwana, odpowiedziała na przedmiotowy wniosek i w piśmie z 27 stycznia 2020r. poinformowała powódkę, że sporządzi operaty pomiarowe ustalające wartość wychyleń obiektów kubaturowych, a po ich otrzymaniu, zleci podmiotom spoza swoich struktur analizy techniczno – ekonomiczne, ustalające sposób naprawienia szkody. Następnie w piśmie datowanym na 19 lutego 2020r., pozwana poinformowała powódkę, że w związku z niewpuszczeniem na teren posesji powódki służb mierniczych, dalsze rozpatrzenie sposobu naprawy szkody pozostaje bez biegu, do czasu wykonania pomiaru wychyleń budynków. Błędnie zatem Sąd Okręgowy przyjął, że pozwana mogła niezwłocznie po otrzymaniu wniosku o zawezwanie do ugody zweryfikować dołączone do wniosku analizy techniczno – ekonomiczne.

Po wtóre: przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe nie było ukierunkowane na ustalenie rozmiaru i wartości szkody według stanu na dzień wniesienia pozwu. Art. 363 k.c. stanowi, że jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalania odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia cen istniejących w innej chwili. Tych szczególnych okoliczności Sąd nie ustala z urzędu, a powódka nie powoływała się na nie w toku postępowania przed Sądem Okręgowym. Powódka nie domagała się ustalenia wartości szkody według stanu i cen z 26 sierpnia 2020 r. Żądanie zasądzenia odsetek od dnia wniesienia pozwu byłoby uprawnione tylko wówczas, gdyby Sąd oszacował wartość wyrządzonej powódce szkody według stanu i cen sprzed tej daty. Skoro Sąd Okręgowy oszacował wysokość szkody według stanu i cen po tej dacie, tj. na dzień wydania opinii sądowej, która została uznana za miarodajną dla rozstrzygnięcia (i aktualizowała wskazaną w pozwie wartość szkody), to powódka nie mogła żądać odsetek za okres wcześniejszy, niż od dnia następującego po doręczeniu pozwanej tej opinii, tj. od 16 października 2021 r. Roszczenie o odsetki za okres wcześniejszy było nieuprawnione. Sąd Okręgowy nie mógł więc zasądzić odsetek za okres wcześniejszy niż data, na którą ustalono wysokość szkody.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny - w oparciu o art. 386 §1 k.p.c. - zmienił zaskarżony wyrok o tyle, że oddalił powództwo o zapłatę odsetek ustawowych od kwoty 507.059,15 zł za okres od 26 sierpnia 2020r. do 15 października 2021r. Ważąc na charakter sprawy oraz okoliczność, że zmiana wyroku objęła tylko odsetki ustawowe za opóźnienie, które w postępowaniu przed Sądem Okręgowym nie były wliczane do wartości przedmiotu sprawy, na zasadzie słuszności, w oparciu o art. 102 k.p.c., nie obciążył powódki kosztami postępowania apelacyjnego.

SSA Joanna Naczyńska