Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 grudnia 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Tomasz Ślęzak
Protokolant:	Zuzanna Kantyka

po rozpoznaniu w dniu 21 grudnia 2021 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa Z. G. (1) (G.), Z. L. i B. N.

przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 14 października 2020 r., sygn. akt II C 878/13

1)  oddala apelację;

2)  zasądza od pozwanej na rzecz powodów 4 050 (cztery tysiące pięćdziesiąt) złotych z tytułu kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Tomasz Ślęzak

I A Ca 188/21

UZASADNIENIE

Powodowie Z. G. (1), Z. L. i B. N. wnieśli do Sądu Okręgowego w Katowicach pozew przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w K., domagając się zasądzenia od pozwanej na rzecz powoda Z. G. (2) kwoty 55 257,97 zł z odsetkami od dnia 30 września 2006 r. do dnia zapłaty, na rzecz powoda Z. L. kwoty 36 838,65 zł z odsetkami od dnia 30 września 2006 r. do dnia zapłaty oraz na rzecz powoda B. N. kwoty 14 735,46 zł z odsetkami od dnia 30 września 2006 r. do dnia zapłaty, a także obciążenia pozwanej kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu pozwu, powodowie wskazali, że poprzedniczka prawna pozwanej, Elektrociepłownia (...) Sp. z o.o. w D., porozumiała się ze spółką (...) Sp. z o.o. w K. co do podjęcia prac badawczych i wdrożeniowych w celu uruchomienia dodatkowego upustu ciepłowniczego na turbinie ciepłowniczej 9C 50, w szczególności opracowania założeń do wstępnego projektu, którego istotą było zwiększenie odbioru pary w upuście ciepłowniczym na tej turbinie, wykorzystywanej przez Elektrociepłownię (...) Sp. z o.o. Powodowie weszli w skład zespołu badawczo-wdrożeniowego powołanego przez Elektrociepłownię (...) Sp. z o.o. decyzją z dnia 4 lipca 2003 r. Zgodnie z tą decyzją wyniki prac zespołu podlegały prawu własności przemysłowej, przy czym prawo do wykorzystania patentu miało przysługiwać wspólnie Elektrociepłowni (...) Sp. z o.o. oraz spółce (...) Sp. z o.o., a twórcy zachowali prawo do wynagrodzenia. Powodowie podali, że Elektrociepłownia (...) Sp. z o.o. oraz (...) Sp. z o.o. jako zamawiający zawarły z powodami oraz innymi osobami wchodzącymi w skład zespołu twórców jako wykonawcami, umowę o wykonanie w trybie przepisów ustawy - Prawo własności przemysłowej projektu wynalazczego dotyczącego sposobu i układu optymalizacji procesu wytwarzania i wykorzystania mediów energetycznych z turbogeneratorów pracujących w Elektrociepłowni (...) Sp. z o.o. Postanowienie § 6 umowy gwarantowało wykonawcom wynagrodzenie zgodne z art. 22 i 23 Prawa własności przemysłowej oraz regulaminami obowiązującymi u zamawiającego. W dniu 30 października 2003 r. zespół twórców dokonał w (...) Sp. z o.o. zgłoszenia projektu wynalazczego o nazwie „Sposób i układ optymalizacji procesu wytwarzania i wykorzystania mediów energetycznych z turbogeneratorów”, który to wynalazek został przez Elektrociepłownię (...) Sp. z o.o. oraz (...) Sp. z o.o. przyjęty do wykorzystania, a następnie zgłoszony do Urzędu Patentowego RP. Powodowie wskazali, że zgodnie z treścią zgłoszenia jako twórcy posiadają w prawie do wynalazku udziały: Z. G. (1) - 30%, Z. L. - 20%, B. N. - 8%. W 2003 r. Elektrociepłownia (...) Sp. z o.o. dokonała zmian w rurociągach i rozpoczęła próby pracy dodatkowego upustu pary na potrzeby ciepłownictwa. W sezonie grzewczym 2003/2004 upust przepracował kolejnych 117 dni kalendarzowych. W sezonie grzewczym 2004/2005 wynalazek był stosowany od dnia 18 października 2004 r. do dnia 25 marca 2005 r., przynosząc, jak wskazali powodowie, efekt ekonomiczny w kwocie 1 846 548 zł, zgodnie z wyliczeniem wykonanym przez P. B.. Powodowie podali także, że w dniu 31 maja 2005 r. w Urzędzie Patentowym RP w W. w imieniu Elektrociepłowni (...) Sp. z o.o. i (...) Sp. z o.o. dokonane zostało, oznaczone numerem P- (...), zgłoszenie w sprawie uzyskania patentu na wynalazek „Sposób i układ optymalizacji procesu wytwarzania i wykorzystania mediów energetycznych z turbogeneratorów”, a w dniu 22 czerwca 2005 r. Elektrociepłownia (...) Sp. z o.o. i (...) Sp. z o.o. zawarły umowę o wspólności prawa do patentu, zgodnie z którą Elektrociepłowni (...) Sp. z o.o. przypadło 66,5% korzyści ze stosowania wynalazku. Decyzją z dnia 23 lutego 2010 r. Urząd Patentowy RP w W. udzielił patentu nr (...) od dnia 31 maja 2005 r. na wynalazek „Sposób i układ optymalizacji procesu wytwarzania i wykorzystania mediów energetycznych z turbogeneratorów”. Powodowie podkreślili, że ani Elektrociepłownia (...) Sp. z o.o., ani pozwana jako jej następca prawny nie dokonały wypłaty wynagrodzenia należnego powodom jako twórcom z tytułu korzyści uzyskanych ze stosowania wynalazku w okresie od dnia 18 października 2004 r. do dnia 25 marca 2005 r. Powodowie wskazali, że kwota 184 193,25 zł, stanowiąca 15% kwoty korzyści uzyskanych przez pozwaną, stanowi słuszną proporcję, w której, zgodnie z art. 22 ust. 2 Prawa własności przemysłowej powinno być ustalone wynagrodzenie na rzecz twórców, a kwoty żądane pozwem na rzecz każdego z powodów stanowią iloczyn tej kwoty i ich udziałów w stworzeniu wynalazku. Powodowie podali, że odsetek ustawowych od żądanych kwot domagają się od dnia następnego po upływie terminu określonego w art. 22 ust. 3 Prawa własności przemysłowej, tj. po upływie roku i dwóch miesięcy od dnia 29 lipca 2005 r., w którym pozwana nabyła wiedzę o wielkości korzyści uzyskanych ze stosowania wynalazku.

W odpowiedzi na pozew pozwana (...) S.A. w K. wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na jej rzecz od powodów kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwana podniosła, że przed wytoczeniem powództwa powodowie nigdy nie wezwali jej pisemnie do spełnienia świadczenia. Ponadto w całości zakwestionowała istnienie przesłanek merytorycznych, na których powodowie opierają swoje roszczenie. Podkreśliła, że wynalazek P- (...), objęty patentem (...), nie wiązał się z uruchomieniem dodatkowego upustu ciepłowniczego na turbinie 9C50, a jego istota polegała na dokonaniu zmian w połączeniach rurociągów poza kadłubem turbiny. Pozwana wskazała, że turbina 9C50 od momentu jej zainstalowania posiadała upust pary współpracujący z wymiennikiem ciepłowniczym i żaden nowy ani dodatkowy upust nie był w turbozespole TG-7 instalowany. Ponadto pozwana podniosła, że szczegółowe rozwiązanie techniczne w zakresie połączenia wymiennika C7.1 z kolektorem pary o ciśnieniu 0,12 MPa zostało zgłoszone drogą służbową dyrektorowi technicznemu EC N. przez kierownika oddziału maszynowego A. G. już w październiku 2002 r. jako zadanie do wykonania w ramach przeprowadzanego remontu turbozespołu TG-7, a następnie wykonane w pierwszym półroczu 2003 r. Pozwana zwróciła uwagę, że w 2003 r. A. G. był pracownikiem (...) Sp. z o.o. i zgłaszane przez niego rozwiązania techniczne wchodziły w zakres obowiązków służbowych wynikających ze stosunku pracy. Wskazała także, że wdrożone rozwiązanie techniczne P- (...) nie posiadało układu pomiarowego umożliwiającego pomiar rzeczywistego strumienia pary przepływającej z wymiennika do kolektora, co uniemożliwiało rzetelne i zgodne z rzeczywistością rozliczenie uzyskiwanych efektów ekonomicznych. Ponadto eksploatacja turbozespołu prowadzona była w warunkach zasadniczo różnych od warunków projektowych, co wiązało się z negatywnymi skutkami zarówno w sferze technicznej urządzeń, jak i w obszarze ekonomicznym przedsiębiorstwa. Niewłaściwa praca rozwiązania technicznego P- (...) spowodowała, jak wskazała pozwana, konieczność rezygnacji z jego stosowania, co miało miejsce w 2005 r. Następnie opracowano i wdrożono nowe, całkowicie odmienne od wynalazku P- (...) rozwiązanie techniczno-technologiczne, które nie zostało objęte zgłoszeniem wynalazczym ani patentem. Pozwana zakwestionowała przedstawione przez powodów wyliczenie efektów ekonomicznych stosowania wynalazku P- (...) autorstwa P. B., wskazując, że autor opracowania przyjął błędne założenie, iż pobór pary następował z nowo utworzonego upustu, oraz popełnił inne błędy, szczegółowo wskazane w opracowaniu sporządzonym na zlecenie pozwanej przez (...) Sp. z o.o. we W.. Ponadto pozwana zakwestionowała swoją bierną legitymację procesową, podnosząc, że w świetle umowy o wspólności prawa do patentu, okoliczności sprawy oraz braku regulaminów nie może być pozywana samodzielnie. Wskazała także, że ponieważ wynalazek miał także innych twórców, powodowie nie mają legitymacji do samodzielnego wytoczenia powództwa. Argumentowała, że treść zgłoszenia wynalazku na rzecz (...) może mieć znaczenie wyłącznie w stosunkach między twórcami a (...) i nie może być podstawą do kierowania roszczeń przeciwko pozwanej.

Wyrokiem z dnia 14 października 2020 roku Sąd Okręgowy w Katowicach zasądził od pozwanego (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. na rzecz powoda Z. G. (2) 55 257,97 zł, na rzecz powoda Z. L. 36 838,65 zł i na rzecz powoda B. N. 14 735,46 zł z ustawowymi odsetkami od 31 stycznia 2014 r. do 31 grudnia 2015 r. i ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 1 stycznia 2016 r.; oddalił powództwo w zakresie żądania odsetek w pozostałej części i orzekł o kosztach procesu.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że pozwana Spółka jest następcą prawnym Elektrociepłowni (...) Sp. z o.o. w D.. W dniu 3 czerwca 2003 r. pomiędzy Elektrociepłownią (...) Sp. z o.o. w D., w imieniu której działali dyrektor techniczny Z. Ś. oraz kierownik wydziału produkcji Z. G. (1), a (...) Sp. z o.o. w K., w imieniu którego działali członek zarządu T. R. i dyrektor ds. rozwoju i wdrożeń G. G., spisana została notatka służbowa w sprawie podjęcia prac badawczych i wdrożeniowych dotyczących uruchomienia dodatkowego upustu ciepłowniczego na turbinie ciepłowniczej 9C 50. W notatce wskazano, że jej przedmiotem jest opracowanie założeń do wstępnego projektu, którego istotą jest zwiększenie odbioru pary w upuście ciepłowniczym na turbinie ciepłowniczej 9C 50 w celu uzyskania dodatkowego źródła pary 0,12 MPa, ograniczenia strat kondensacji na turbinach PT-25, ograniczenia czasu pracy stacji redukcyjnych 0,8/0,12 MPa i wymiennika woda/woda przy turbinie ciepłowniczej 9C 50 oraz zwiększenie ilości produkowanej energii elektrycznej w skojarzeniu. Elektrociepłownia zobowiązała się do dokonania analizy technologicznej możliwości podłączenia upustu z turbiny ciepłowniczej 9C 50 do istniejącego układu (kolektora parowego), do którego podłączone były upusty z turbin PT-25, dokonania wstępnej analizy ekonomicznej pracy układu, powołania zespołu badawczo-wdrożeniowego składającego się z pracowników Elektrociepłowni i (...) Sp. z o.o., nadzoru nad pilotażowym wdrożeniem oraz udostępnienia (...) Sp. z o.o. wszelkich danych technicznych i technologicznych dla dokonania badań pod względem ochrony prawnej. (...) Sp. z o.o. zobowiązało się do dokonania analizy patentowej sposobu i urządzeń będących przedmiotem projektu, określenia stopnia nowości rozwiązania, wytypowania osób do zespołu badawczo-wdrożeniowego i współudziału w rozwiązaniu pilotażowym. Strony ustaliły, że Elektrociepłownia opracuje tymczasową instrukcję technologiczną, wyrazi zgodę na próbne stosowanie projektu w sezonie grzewczym 2003/2004 oraz dokonywać będzie na bieżąco szczegółowych analiz technicznych i ekonomicznych przydatności wdrożonego rozwiązania. (...) Sp. z o.o. zobowiązała się do współuczestnictwa w nadzorze nad wdrożeniem pilotażowym, dokonania badań zdolności patentowej projektu oraz dopracowania go pod względem technicznym. Strony ustaliły, że po wdrożeniu projektu (...) Sp. z o.o. otrzymywać będzie ⅓ korzyści z tytułu stosowania projektu w Elektrociepłowni.

W dniu 4 lipca 2003 r. Elektrociepłownia (...) Sp. z o.o. powołała na podstawie postanowień notatki z dnia 3 czerwca 2003 r. zespół badawczo-wdrożeniowy dla opracowania i wdrożenia nowatorskiej technologii w składzie: Z. G. (1), A. G., Z. L., B. N., W. P., T. P. i J. S.. W decyzji o powołaniu zespołu wskazano, że wyniki pracy zespołu podlegać będą prawu własności przemysłowej, przy czym prawo do wykorzystania patentu lub prawa ochronnego na wzór użytkowy przysługiwać będzie wspólnie Elektrociepłowni (...) Sp. z o.o. oraz (...) Sp. z o.o., a twórcy zachowają prawo do wynagrodzenia. Nadzór nad pracą zespołu oraz nad całością zagadnień projektowo-wdrożeniowych powierzony został dyrektorowi technicznemu (...) Sp. z o.o.

W dniu 7 lipca 2003 r. pomiędzy (...) Sp. z o.o. w (...) Sp. z o.o. w D. jako zamawiającymi, a zespołem twórców w składzie: Z. G. (1), A. G., Z. L., B. N., W. P., T. P. i J. S. jako wykonawcą zawarta została umowa o dokonanie projektu wynalazczego. Zamawiający zlecili wykonawcy opracowanie projektu wynalazczego dotyczącego sposobu i układu optymalizacji procesu wytwarzania i wykorzystania mediów energetycznych z turbogeneratorów pracujących w Elektrociepłowni (...), a wykonawca podjął się opracowania projektu w terminie do dnia 31 października 2003 r. W § 2 umowy wskazano, że projekt powinien odznaczać się cechami kwalifikującymi do uzyskania ochrony prawnej, a w § 3 umowy - że prawo do uzyskania patentu na wynalazek lub prawa ochronnego na wzór ochronny dokonany w wyniku realizacji umowy przysługuje łącznie obu współzamawiającym, tj. (...) Sp. z o.o. i Elektrociepłowni (...) Sp. z o.o. Zgodnie z § 4 projekt miał być zgłoszony w (...) Sp. z o.o. niezwłocznie po dokonaniu, jednak nie później niż do dnia 31 października 2003 r. W § 5 wskazano, że zgłoszenie powinno zawierać opis projektu z rysunkami w zakresie umożliwiającym zrozumienie istoty projektu i podjęcie przez zamawiającego decyzji w sprawie przyjęcia projektu do wykorzystania, a ponadto określać dotychczasowy stan techniki, wskazywać przewidywane efekty, środki i sposób realizacji oraz wymieniać współtwórców projektu. W § 6 postanowiono, że po wdrożeniu projektu wykonawcy przysługiwać będzie wynagrodzenie zgodnie z art. 22 i 23 ustawy - Prawo własności przemysłowej oraz regulaminami obowiązującymi u zamawiającego. W (...) Sp. z o.o. nie opracowano regulaminu przyznawania wynagrodzenia twórcom wynalazku dotyczącego sposobu i układu optymalizacji procesu wytwarzania i wykorzystania mediów energetycznych z turbogeneratorów pracujących w Elektrociepłowni (...).

Projekt wynalazczy został zgłoszony przez zespół twórców w (...) Sp. o.o. w dniu 30 października 2003 r. (...) Sp. z o.o. podjęło decyzję o przyjęciu projektu wynalazczego „Sposób i układ optymalizacji procesu wytwarzania i wykorzystania mediów energetycznych z turbogeneratorów” do wykorzystania z dniem 4 października 2004 r., uznaniu go za wynalazek i zgłoszeniu do Urzędu Patentowego RP w celu uzyskania patentu we współwłasności z Elektrociepłownią (...) Sp. z o.o. W dniu 15 czerwca 2004 r. Elektrociepłownia (...) Sp. z o.o. i (...) Sp. z o.o. sporządziły notatkę służbową w sprawie prac badawczych i wdrożeniowych dotyczących uruchomienia dodatkowego upustu ciepłowniczego na turbinie 9C 50. W treści notatki wskazano, że elektrociepłownia stwierdziła, iż w 2003 r. dokonano zmian w rurociągach, łącząc ostatni wymiennik ciepłowniczy turbiny 9C 50 z kolektorem pary 0,12 MPa przez przepustnicę służącą do regulacji ilości przepływającej pary oraz że w dniu 4 grudnia 2003 r. uruchomiono turbinę 9C 50 i rozpoczęto próby uruchomienia oraz pracy dodatkowego upustu pary na potrzeby ciepłownictwa, a także że w sezonie grzewczym 2003/2004 upust przepracował kolejnych 117 dni, tj. do dnia 31 marca 2004 r., a turbina do dnia 28 kwietnia 2004 r., przy czym w okresie tym zanotowano kilka wyłączeń. W § 2 ust. 5 notatki zawarto ocenę działania upustu, zgodnie z którą uruchomienie i praca dodatkowego upustu pary była możliwa i nie stwarzała dodatkowych problemów w pracy turbozespołu ciepłowniczego, istniała możliwość odbioru dodatkowej pary 0,12 MPa w ilości do 100 Mg/h, istniała konieczność zabudowania dodatkowego odcięcia pary na okres postoju turbozespołu ciepłowniczego, a ponadto nie było potrzeby uruchomienia dodatkowego turbogeneratora PT-25 i stacji redukcyjnych 0,8/0,12 MPa. W notatce podano także, że konieczność uruchomienia dodatkowego turbogeneratora PT-25 powodowała straty ciepła w parze do kondensatora, których wartość wynosiła około 368 zł/h, koszt produkcji energii elektrycznej na turbogeneratorze był niższy o około 11 zł/MWh, koszty poniesione na realizację projektu wynosiły około 28 000 zł, a efekt ekonomiczny netto z tytułu pilotażowego wdrożenia na sezon grzewczy 2003/2004 oszacowano na 630 000 zł. W notatce wskazano, że (...) Sp. z o.o. stwierdza, iż projekt posiada cechy wynalazku, a cechy nowości obejmują uruchomienie i pracę dodatkowego upustu ciepłowniczego w sterowaniu ręcznym, wzajemną współpracę turbogeneratorów w nowej konfiguracji oraz efektywniejsze wykorzystanie urządzeń w nowej konfiguracji. Strony ustaliły, że po zamknięciu sezonu grzewczego w 2005 r. (...) Sp. z o.o. dokona zgłoszenia w imieniu dwóch współuprawnionych do patentu celem zapewnienia ochrony prawnej, a Elektrociepłownia wyrazi zgodę na przemysłowe stosowanie projektu w sezonie grzewczym 2004/2005, opracuje i zatwierdzi instrukcję umożliwiającą wdrażanie nowego rozwiązania oraz powoła zespół do ustalenia danych wyjściowych oraz obliczenia efektów ekonomicznych z tytułu wdrożenia wynalazku. Wskazano, że sezon grzewczy 2004/2005 będzie pierwszym rokiem stosowania wynalazku, a uzyskany efekt ekonomiczny netto będzie stanowił podstawę do rozliczeń między stronami.

W dniu 31 maja 2005 r. (...) Sp. z o.o. i Elektrociepłownia (...) Sp. z o.o. dokonały zgłoszenia wynalazku „Sposób i układ optymalizacji procesu wytwarzania i wykorzystania mediów energetycznych z turbogeneratorów” do Urzędu Patentowego RP. W dniu 22 czerwca 2005 r. Elektrociepłownia (...) Sp. z o.o. i (...) Sp. z o.o. zawarły umowę o wspólności prawa do patentu, w której ustaliły, że Elektrociepłownia (...) Sp. z o.o. będzie w terminie 30 dni po zakończeniu danego roku stosowania wynalazku dokonywać wyliczenia uzyskanych efektów ekonomicznych netto i w kolejnym miesiącu przekazywać na rzecz (...) Sp. z o.o. uzyskane korzyści w wysokości wynikającej z ustalonego podziału, zgodnie z którym Elektrociepłownia (...) Sp. z o.o. przysługiwać miało 66,5% korzyści, a (...) Sp. z o.o. - 33,5% korzyści (§ 6 ust. 1 umowy). Strony zobowiązały się do wykonywania procedury rozliczeń finansowych wynikających z wypłaty wynagrodzeń dla twórców i z umów zawartych z osobami fizycznymi, związanych ze stosowaniem wynalazku (§ 6 ust. 2 umowy). Podobnie w razie rozpowszechniania wynalazku lub wykonywania prawa do patentu w inny uzgodniony sposób strony zobowiązały się do dokonywania rozliczeń wynikających z wypłaty wynagrodzeń dla twórców i należności z umów związanych z wdrożeniem i rozpowszechnianiem wynalazku (§ 7 ust. 2 umowy). W dniu 29 maja 2006 r. Elektrociepłownia (...) Sp. z o.o. i (...) Sp. z o.o. zawarły aneks nr (...) do umowy o wspólności patentu, w którym ustaliły podział korzyści za drugi okres korzystania ze wspólnego wynalazku, tj. za okres od 1 maja 2005 r. do 30 kwietnia 2006 r. Elektrociepłowni (...) Sp. z o.o. przypadła z tego tytułu kwota 3 321 108 zł, a (...) Sp. z o.o. - kwota 1 000 000 zł.

Ze sporządzonego przez mgr inż. P. B. w lipcu 2005 r. obliczenia efektów ekonomicznych stosowania w EC NOWA w pierwszym okresie obliczeniowym projektu „Sposób i układ optymalizacji procesu wytwarzania i wykorzystania mediów energetycznych z turbogeneratorów” wynikało, że efekty ekonomiczne netto w pierwszym okresie obliczeniowym, obliczone metodami przybliżeniowymi z zachowaniem zasady ostrożności, wyniosły, przy założeniu oszczędności pary 9 MPa, która uległa redukcji, 1 864 548 zł, a przy alternatywnym założeniu skierowania pary(...)

Po zmianie zarządu Elektrociepłowni (...) Sp. z o.o. nowe władze spółki uznały, ze poprzedni zarząd dopuścił się niegospodarności, polegającej na wypłacie (...) Sp. z o.o. nienależnego wynagrodzenia. Twórcy wynalazku P- (...) byli przesłuchiwani w tej sprawie przez Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego. W trakcie postępowania prowadzonego przez (...) odbyła się wizja lokalna z udziałem działającego na zlecenie (...) biegłego T. K., podczas której stwierdzono, że wynalazek P- (...) został w Elektrociepłowni (...) Sp. z o.o. zastosowany i był przez nią wykorzystywany.

W dniu 23 lutego 2010 r. Urząd Patentowy RP wydał decyzję o udzieleniu na rzecz (...) Sp. z o.o. i Elektrociepłowni (...) Sp. z o.o. patentu na wynalazek „Sposób i układ optymalizacji procesu wytwarzania i wykorzystania mediów energetycznych z turbogeneratorów”. W dokumencie patentowym wskazano, że patent trwa od dnia 31 maja 2005 r.

W analizie projektów wynalazczych zastosowanych w Elektrociepłowni we współpracy z (...) Sp. z o.o. dotyczących sposobu i układu optymalizacji procesu wytwarzania i wykorzystania mediów energetycznych z turbogeneratorów, sporządzonej w lipcu 2010 r. na zlecenie Elektrociepłowni (...) Sp. z o.o. przez (...) Sp. z o.o. we W., wskazano, że od 18 października 2005 r. rozwiązanie technologiczne dotyczące wykorzystania pierwszego projektu wynalazczego zostało zasadniczo zmienione w stosunku do rozwiązania opatentowanego i przewidzianego w umowie z dnia 22 czerwca 2005 r., a zmienione rozwiązanie technologiczne nie zostało uwzględnione w żadnej nowej umowie pomiędzy Elektrociepłownią (...) Sp. z o.o. a (...) Sp. z o.o., a także nie zostało zgłoszone do opatentowania. Autorzy analizy stwierdzili, że wynagrodzenie wypłacone (...) Sp. z o.o. za okres rozliczeniowy 2004/2005 było całkowicie nienależne, ponieważ oszacowane efekty ekonomiczne odnosiły się do stanu porównawczego nieistniejącego przed wdrożeniem pierwszego wynalazku, tj. szacowane były na bazie ilości pary pobranej z upustu turbiny turbozespołu TG7, który istniał wcześniej i do którego w ogóle nie odnosił się wynalazek, a ponadto rozwiązanie przewidziane w wynalazku nie mogło funkcjonować, a zatem nie mogło się przyczynić do powstania jakichkolwiek korzyści ekonomicznych. Analiza z lipca 2010 r. została sporządzona na podstawie umowy z dnia 28 kwietnia 2010 r., zgodnie z którą spółka (...) Sp. z o.o. otrzymać miała za sporządzenie analizy wynagrodzenie ryczałtowe w kwocie 90 000 zł netto oraz wynagrodzenie stanowiące premię za osiągnięcie sukcesu ( success fee), rozumianego jako zmniejszenie, poczynając od 2010 r., kosztów ponoszonych przez Elektrociepłownię (...) Sp. z o.o. związanych z koniecznością wypłat wynagrodzeń dla twórców wynalazków i (...) Sp. z o.o.

W czerwcu 2012 r. opinię dotyczącą sposobu wyliczenia efektów ekonomicznych wdrożenia wynalazku nr P- (...) sporządził dla (...) Sp. z o.o. oraz pełnomocnika twórców wynalazku dr J. Z., który po śmierci P. B. w 2008 r. wyliczał, najpierw na zlecenie (...) Sp. z o.o., a następnie na zlecenie (...) Sp. z o.o., efekty ekonomiczne stosowania wynalazku. Dr J. Z. wskazał, że uznał metodykę i sposób wyliczenia efektów przyjęty przez P. B. za właściwe i dokonywane przez siebie wyliczenia oparł o tę metodykę, nie wprowadzając do niej zmian. W ocenie dr J. Z. stosowanie projektu było m.in. źródłem oszczędności energii chemicznej spalanego paliwa w okresie grzewczym, a do efektów ekonomicznych przynoszonych przez projekt należą: dodatkowa produkcja energii elektrycznej z turbin kondensacyjnych (...), wzrost sprzedaży energii elektrycznej z turbiny TG-7 obarczony wzrostem kosztów zmiennych wytwarzania, jednakże na poziomie wynikającym ze sprawności produkcji skojarzonej w oparciu o turbinę przeciwprężną oraz wzrost sprzedaży certyfikatów energii czerwonej proporcjonalny do wzrostu sprzedaży energii elektrycznej zarówno z turbiny TG-7 jak i z turbin (...). W podsumowaniu opinii dr J. Z. stwierdził, że efekt ekonomiczny netto wykorzystania wynalazku P- (...) w pierwszym okresie obliczeniowym, tj. w sezonie grzewczym 2004/2005, wyniósł 1 846 548 zł .

W dniu 31 grudnia 2012 r. pozwana zawarła z A. G. jako współtwórcą projektów wynalazczych nr P- (...) i P- (...) zgłoszonych w (...) Sp. z o.o. i przyjętych do wykorzystania w (...) Sp. z o.o. porozumienie, w którym A. G. oświadczył, że nie miał, nie ma i nie będzie w przyszłości dochodził wobec (...) Sp. z o.o., obecnie (...) S.A., roszczeń o zapłatę wynagrodzenia z tytułu korzystania ze wskazanych w porozumieniu wynalazków, ponieważ wszelkie jego roszczenia z tego tytułu zostały na podstawie art. 22 ustawy – Prawo własności przemysłowej zaspokojone przez (...) Sp. z o.o. Inni twórcy wynalazku również otrzymali propozycje zawarcia porozumień o analogicznej treści. Wyrokiem z dnia 27 stycznia 2016 r., sygn. akt I C 397/15, Sąd Okręgowy w Katowicach zasądził na rzecz A. G. jako współtwórcy wynalazku P- (...) od następcy prawnego Elektrociepłowni (...) Sp. z o.o. - spółki (...) Sp. z o.o. tytułem wynagrodzenia kwotę 29 470,92 zł, wskazując w uzasadnieniu wyroku na nieważność porozumienia zawartego w dniu 31 grudnia 2012 r. przez (...) S.A. z A. G.. Apelację pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego oddalił Sąd Apelacyjny w Katowicach wyrokiem z dnia 15 grudnia 2016 r., sygn. akt I ACa 351/16.

W dniu 11 kwietnia 2018 r. Sąd Okręgowy w Katowicach wydał w sprawie o sygn. akt I C 312/12 wyrok, którym zasądził od (...) S.A. na rzecz B. N. kwotę 10 550,44 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 12 maja 2012 r. tytułem wynagrodzenia twórcy wynalazku P‑ (...). Wyrokiem z dnia 12 marca 2019 r., sygn. akt I ACa 682/18 Sąd Apelacyjny w Katowicach zmienił ten wyrok, zasądzając od (...) S.A. na rzecz B. N. kwotę 25 097 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 12 maja 2012 r..

Z opinii sporządzonej przez ustanowionego w sprawie biegłego mgra inż. A. M. wynika, że stanowiące przedmiot wynalazku P- (...) uzyskanie dodatkowego źródła pary ciepłowniczej (przeciwprężnej) o ciśnieniu 0,12 MPa z wymiennika ciepłowniczego turbiny 9C50 (TG7) zostało zrealizowane poprzez wyprowadzenie z ostatniego przyturbinowego wymiennika ciepła turbozespołu TG-7 przewodu pary przeciwprężnej, którym została ona doprowadzona do kolektora pary ciepłowniczej o ciśnieniu 0,12 MPa. Rozwiązanie nie dotyczyło zabudowania w turbinie ciepłowniczej 9C50 produkcji Z. E. nowego (dodatkowego) upustu pary o ciśnieniu 0,12 MPa, a używane w dokumentach dotyczących wynalazku określenie „dodatkowy upust” nie jest określeniem fizycznej części instalacji, tylko występującym w energetyce pojęciem, określającym dodatkową ilość pary przeciwprężnej wyprowadzonej poza turbinę. Biegły wskazał, że pierwotne połączenie układowe, zgodne z patentem nr (...), było eksploatowane w (...) Sp. z o.o. w sezonach grzewczych 2003/2004 i 2004/2005, a modyfikacji układowej dokonano w październiku 2005 r.

Wyliczony przez ustanowionego w sprawie biegłego dra M. T. (1) efekt ekonomiczny netto wdrożenia wynalazku P- (...) w okresie grzewczym 2004/2005 opierał się na założeniu zawartym w opracowaniu sporządzonym przez P. B., zgodnie z którym sprawność wytwarzania energii elektrycznej w (...) Sp. z o.o. stanowiła w tym okresie 49%. Obliczony przez biegłego szacunkowy efekt ekonomiczny netto wyniósł 1 837 966,29 zł. Biegły wskazał jednocześnie, że przeprowadzenie dokładnego pomiaru efektu ekonomicznego wynikającego z wdrożenia wynalazku w oparciu o dostępny materiał dowodowy nie jest możliwe, ponieważ niewystarczający jest poziom szczegółowości i kompletności dostępnych danych eksploatacyjnych.

W oparciu o te ustalenia Sąd Okręgowy uznał, że za wyjątkiem okresu odsetkowego od 30 września 2006 roku do 30 stycznia 2014 roku, powództwo zasługuje na uwzględnienie na podstawie art. 22 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 roku - Prawo własności przemysłowej. Sąd ten nie uwzględnił zarzutów braku legitymacji procesowej zarówno po stronie powodów jak i pozwanej Spółki (co już nie stało się przedmiotem apelacji) i uznał, że powodom należne jest wynagrodzenie wyliczone w dochodzonych w pozwie kwotach opartych na wyliczeniu sporządzonym przez P. B. bezpośrednio po zakończeniu spornego okresu korzystania z wynalazku, w oparciu o reguły zawarte w art. 22 ust. 1 i 2 wymienionej ustawy, a pozwana nie przedstawiła przekonywujących argumentów przemawiających za obniżeniem żądanego przez powodów wynagrodzenia. Wskazana przez powodów proporcja wynagrodzenia do korzyści ze stosowania wynalazku odpowiadała przy tym kryteriom stosowanym w innych, wymienionych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku orzeczeniach sądowych.

Odsetki ustawowe zostały zasądzone od dnia następnego po dniu doręczenia pozwanej odpisu pozwu, a o kosztach orzeczono na podstawie art. 100 zdanie 2 k.p.c. uznając, że ponieważ powodowie ulegli jedynie co do nieznacznej części żądania, na pozwaną należy nałożyć obowiązek zwrotu kosztów procesu i obciążyć nieuiszczonymi kosztami sądowymi.

W apelacji od tego wyroku strona pozwana, zaskarżając go w części zasądzającej należności główne, odsetki i koszty postepowania zarzuciła:

I.  Sprzeczność istotnych ustaleń Sądu pierwszej instancji z treścią zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego polegającą na ustaleniu przez Sąd pierwszej instancji, że:

1) rozwiązanie techniczne będące przedmiotem wynalazku zgłoszonego pod numerem P- (...) (patent nr (...)), wynagrodzenie za korzystanie z którego jest przedmiotem roszczenia Powodów, zostało zastosowane (wdrożone) na turbozespołach w Zakładzie (...) ( Elektrociepłowni (...)) w takiej formie, jak wynika z opisu i zastrzeżeń patentowych tego wynalazku podczas gdy z treści następujących dowodów: dokumentów patentowych rozwiązania technicznego P- (...) (opisu i zastrzeżeń patentowych), zeznania Powoda Z. G. (1) w dniu 21 listopada 2020 r., instrukcji prowadzenia TG-7 (dokumentu prywatnego pt. „Zasady pracy TG-7 z upustem pary do kol. 6” z dnia 29 grudnia 2003 r.), opinii głównej biegłego dra M. T. (1) z dnia 15 grudnia 2017 r., pierwszej opinii uzupełniającej biegłego dra M. T. (1) z dnia 15 maja 2018 r., drugiej opinii uzupełniającej biegłego dra M. T. (1) z dnia 20 września 2019 r., stanowiska pisemnego biegłego dra M. T. (1) z 4 sierpnia 2020 r., ustnych wyjaśnień biegłego dra M. T. (1) z 4 sierpnia 2020 r. wynika jednoznacznie, że rozwiązanie techniczne faktycznie zastosowane na turbozespołach w Zakładzie (...) ( Elektrociepłowni (...)) różniło się istotnie od rozwiązania technicznego będącego przedmiotem wynalazku zgłoszonego pod numerem (patent nr (...)), tj. faktycznie wdrożono rozwiązanie o odmiennym charakterze technicznym od treści opisu patentowego i zastrzeżeń patentowych rozwiązania P- (...), wyliczony przez ustanowionego w sprawie biegłego dra M. T. (1) efekt ekonomiczny netto wdrożenia rozwiązania technicznego będącego przedmiotem wynalazku zgłoszonego pod numerem P- (...) (patent nr (...)) w okresie grzewczym 2004/2005 opierał się na założeniu zawartym w opracowaniu prywatnym sporządzonym przez P. B., zgodnie z którym sprawność wytwarzania energii elektrycznej w na turbozespołach w Zakładzie (...) ( Elektrociepłowni (...)) stanowiła w tym okresie 49% a obliczony przez biegłego dra M. T. (1) szacunkowy efekt ekonomiczny netto z zastosowania wynalazku P- (...) wyniósł 1 837 966,29 zł tj. Sąd pierwszej instancji ustalił, że rozwiązanie to wygenerowało korzyść (dodatni efekt ekonomiczny) w tej wysokości, podczas gdy biegły dr M. T. (1) sporządził w istocie dwie opinie o przeciwstawnych wynikach tj.: opinię główną z dnia 15 grudnia 2017 r. i pierwszą opinię uzupełniającą z dnia 15 maja 2018 r., wykazujące, że na skutek zastosowania rozwiązania technicznego będącego przedmiotem wynalazku zgłoszonego pod numerem P- (...) (patent nr (...)) na turbozespołach w Zakładzie (...) ( Elektrociepłowni (...)) w takiej formie, jak wynika z opisu i zastrzeżeń patentowych tego wynalazku, wygenerowana została strata w wysokości -205 143,34 zł (ujemny efekt ekonomiczny); drugą opinię uzupełniającą z dnia 20 września 2019 r. i stanowisko pisemne z 4 sierpnia 2020 r. oraz dodatkowo ustne wyjaśnienia biegłego dra M. T. (1) z 4 sierpnia 2020 r. wykazujące, że na skutek zastosowania na turbozespołach w Zakładzie (...) ( Elektrociepłowni (...)) rozwiązania technicznego będącego przedmiotem wynalazku zgłoszonego pod numerem P- (...) (patent nr (...)) w formie zmodyfikowanej instrukcją prowadzenia TG-7 (dokumentem prywatnym pt. „Zasady pracy TG-7 z upustem pary do kol. 6” z dnia 29 grudnia 2003 r.) tj. rozwiązaniem technicznym wykraczającym poza dokładną treść wynikającą z opisu i zastrzeżeń patentowych tego wynalazku, wygenerowana została korzyść w wysokości 1837 966,29 zł (dodatni efekt ekonomiczny), przy czym tylko opinie biegłego dra M. T. (1) z dnia 15 grudnia 2017 r. (opinia główna) oraz pierwsza opina uzupełniająca z dnia 15 maja 2018 r. odnosiły się do rozwiązania technicznego będącego przedmiotem wynalazku zgłoszonego pod numerem P- (...) (patent nr (...)),

2) efekt ekonomiczny netto wdrożenia na turbozespołach w Zakładzie (...) ( Elektrociepłowni (...)) rozwiązania technicznego będącego przedmiotem wynalazku zgłoszonego pod numerem P- (...) według jego opisu patentowego i zastrzeżeń patentowych (patent nr (...)) w okresie grzewczym 2004/2005 wyniósł 1 837 966,29 zł (dodatni efekt ekonomiczny), podczas gdy efekt ekonomiczny netto wdrożenia na turbozespołach w Zakładzie (...) ( Elektrociepłowni (...)) rozwiązania technicznego będącego przedmiotem wynalazku zgłoszonego pod numerem P- (...) (patent nr (...)) wyniósł -205 143,34 zł (ujemny efekt ekonomiczny);

II.  Naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik rozstrzygnięcia w sprawie, a to poprzez naruszenie:

1) art. 233 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn. Dz. U. z 2020 r. poz. 1575 z późn. zm., dalej zwanej „k,p.c,”) w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego i dokonanie jego oceny w sposób dowolny w ten sposób, że Sąd pierwszej instancji przyjął jako podstawę orzeczenia twierdzenia biegłego dra M. T. (1) z jego drugiej opinii uzupełniającej z dnia 20 września 2019 r. i stanowiska pisemnego z dnia 4 sierpnia 2020 r. wskazujących, że na skutek zastosowania na turbozespołach w Zakładzie (...) ( Elektrociepłowni (...)) rozwiązania technicznego będącego przedmiotem wynalazku zgłoszonego pod numerem P- (...) (patent nr (...)), jednak w formie zmodyfikowanej instrukcją prowadzenia TG-7 (dokumentem prywatnym pt „Zasady pracy TG-7 z upustem pary do kol. 6” z dnia 29 grudnia 2003 r.) poza dokładną treść tego rozwiązania technicznego wynikającą z jego opisu i zastrzeżeń patentowych, wygenerowana została korzyść w wysokości 1 837 966,29 zł (dodatni efekt ekonomiczny), co stanowiło podstawę do orzeczenia o dochodzonym przez Powodów wynagrodzeniu przewidzianym w art. 22 ust. 2 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (Dz. U. z 2020 r. poz. 286 z późn. zm., dalej zwanej „p.w.p.”) tj. wyprowadzenie z tego materiału dowodowego przez Sąd pierwszej instancji wniosków logicznie niepoprawnych i niezgodnych z doświadczeniem życiowym, podczas gdy wyłącznie opinia biegłego dra M. T. (1) z dnia 15 grudnia 2017 r. (opinia główna) oraz jego pierwsza opinia uzupełniającą z dnia 15 maja 2018 r. były w niniejszej sprawie miarodajne i mogły stanowić podstawę orzeczenia, bowiem tylko one odnosiły się do zastosowania na turbozespołach w Zakładzie (...) ( Elektrociepłowni (...)) rozwiązania technicznego będącego przedmiotem wynalazku zgłoszonego pod numerem P- (...) (patent nr (...)) w formie przewidzianej w opisie i zastrzeżeniach patentowych, a zatem tylko ta opinia mogła być podstawą do orzeczenia o dochodzonym przez Powodów wynagrodzeniu przewidzianym w art. 22 ust. 2 p.w.p.,

2) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia przez Sąd pierwszej instancji zebranego w sprawie materiału dowodowego i dokonanie jego oceny w sposób dowolny, sprzeczny z logicznie wynikającym z materiału dowodowym wnioskiem, że efekt ekonomiczny netto wdrożenia na turbozespołach w Zakładzie (...) ( Elektrociepłowni (...)) rozwiązania technicznego będącego przedmiotem wynalazku zgłoszonego pod numerem P- (...) (patent nr (...)) w okresie grzewczym 2004/2005 wyniósł 1 837 966,29 zł (dodatni efekt ekonomiczny) tj. wyprowadzenie z tego materiału dowodowego wniosków logicznie niepoprawnych i niezgodnych z doświadczeniem życiowym, podczas gdy prawidłowa, zgodna z zasadami logiki ocena materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie dokonana przez Sąd pierwszej instancji winna prowadzić do wniosku, że efekt ekonomiczny netto wdrożenia na turbozespołach w Zakładzie (...) ( Elektrociepłowni (...)) rozwiązania technicznego będącego przedmiotem wynalazku zgłoszonego pod numerem P- (...) (patent nr (...)) wyniósł -205 143,34 zł (ujemny efekt ekonomiczny), 4) aft. 227 § 1 k.p.c. w zw. ż aft. 245 k.p.c. poprzez pominięcie przez Sąd pierwszej instancji dowodu z dokumentu prywatnego w postaci przedłożonej przez Powodów dnia 6 lutego 2019 r., a wspomnianej przez Powoda Z. G. (1) w czasie przesłuchania na rozprawie w dniu 21 listopada 2018 r. instrukcji prowadzenia TG-7 (dokument prywatny pt. „Zasady pracy TG-7 z upustem pary do kol. 6” z dnia 29 grudnia 2003 r.), podczas gdy instrukcja prowadzenia TG-7 (dokument prywatny pt. „Zasady pracy TG-7 z upustem pary do kol. 6” z dnia 29 grudnia 2003 r.) przedłożona przez Powodów dnia 6 lutego 2019 r., a wspomniana przez Powoda Z. G. (1) w czasie przesłuchania na rozprawie w dniu 21 listopada 2018 r. miała istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia o roszczeniu Powodów, bowiem wskazywała na różnice pomiędzy rozwiązaniem technicznym będącym przedmiotem wynalazku zgłoszonego pod numerem P- (...) (patent nr (...)), wynagrodzenie za korzystanie z którego jest przedmiotem roszczenia Powodów, a rozwiązaniem technicznym faktycznie zastosowanym (wdrożonym) na turbozespołach w Zakładzie (...) ( Elektrociepłowni (...)) w formie, które opierało się o wynalazek zgłoszony pod numerem P- (...) (patent nr (...)) jednak zmodyfikowany treścią instrukcji prowadzenia TG-7 (dokumentu prywatnego pt. „Zasady pracy TG-7 z upustem pary do kol. 6” z dnia 29 grudnia 2003 r.),

3) art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 245 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego i dokonanie jego oceny w sposób dowolny tj. poprzez przyjęcie przez Sąd pierwszej instancji, że instrukcja prowadzenia TG-7 (dokument prywatny „Zasady pracy TG-7 z upustem pary do kol. 6” z dnia 29 grudnia 2003 r.) przedłożona przez Powodów dnia 6 lutego 2019 r., a wspomniana przez Powoda Z. G. (3) w czasie przesłuchania na rozprawie w dniu 21 dla rozstrzygnięcia o roszczeniu Powodów, podczas gdy instrukcja prowadzenia TG-7 (dokument prywatny „Zasady pracy TG-7 z upustem pary do kol. 6” z dnia 29 grudnia 2003 r.) przedłożona przez Powodów dnia 6 lutego 2019 r., a wspomniana przez Powoda Z. G. (1) w czasie przesłuchania na rozprawie w dniu 21 listopada 2018 r. miała kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia o roszczeniu Powodów, bowiem wskazywała na różnice pomiędzy rozwiązaniem technicznym będącym przedmiotem wynalazku zgłoszonego pod numerem P- (...) (patent nr (...)), wynagrodzenie za korzystanie z którego jest przedmiotem roszczenia Powodów, a rozwiązaniem technicznym faktycznie zastosowanym (wdrożonym) na turbozespołach w Zakładzie (...) ( Elektrociepłowni (...)) w formie, które opierało się o wynalazek zgłoszony pod numerem P- (...) (patent nr (...)) jednak zmodyfikowany treścią instrukcji prowadzenia TG-7 (dokumentu prywatnego „Zasady pracy TG-7 z upustem pary do kol. 6” z dnia 29 grudnia 2003 r.), aft. 233 § 1 k.p.c. w zw. z aft. 278 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego i dokonanie jego oceny w sposób dowolny tj. poprzez przyjęcie przez Sąd pierwszej instancji, że podstawą rozstrzygnięcia w sprawie może być opinia biegłego A. M. z dnia 19 lutego 2016 r. uzupełniona dnia 27 lipca 2016 r., podczas gdy opinia biegłego A. M. z dnia 19 lutego 2016 r, uzupełniona dnia 27 lipca 2016 r. nie mogła być podstawą do orzekania w sprawie, bowiem biegły ten nie wypełnił kluczowej części postawionych mu przez Sąd pierwszej instancji zadań, zaś powołany po A. M. biegły dr M. T. (1), na którym Sąd pierwszej instancji oparł również Wyroić, zakwestionował w swojej opinii z dnia 15 grudnia 2017 r., (opinia główna) wartość merytoryczną opinii biegłego A. M. potwierdzając, że biegły ten: nie dokonał własnych obliczeń, mimo że w swoich opiniach stwierdzał, że obliczeń dokonywał - jako biegły nie dostarczył jednak ani w opinii głównej ani w opinii uzupełniającej jakiegokolwiek potwierdzenia na te obliczenia; przyjął „za własne” obliczenia z opracowania prywatnego (dowodu prywatnego) P. B. bez żadnych podstaw merytorycznych i uzasadnienia w wiedzy specjalnej, tym samym nie zrealizował istoty powierzonych mu obowiązków biegłego, które miały polegać na obliczeniu (ustaleniu) efektu ekonomicznego (pkt 6 odezwy Sądu pierwszej instancji), a nie recenzji opracowań prywatnych dostępnych w sprawie,

4) art. 233 § 1 k,p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego i dokonanie jego oceny w sposób dowolny w ten sposób, że Sąd pierwszej instancji przyjął, że podstawą rozstrzygnięcia w sprawie może „częściowo” (s. 13 uzasadnienia Wyroku) być opinia biegłego A. M. z dnia 19 lutego 2016 r., podczas gdy opinia biegłego A. M. z dnia 19 lutego 2016 r. uzupełniona dnia 27 lipca 2016 r. nie została nigdy ukończona z uwagi na trwałe pogorszenie stanu zdrowia biegłego i brak możliwości wypełniania przez niego dalej funkcji biegłego w (karty 641-643 akt), zaś biegły ten nie uzupełnił nigdy swojej opinii uzupełniającej z dnia 27 lipca 2016 r. o ustosunkowanie się do zarzutów Strony pozwanej złożonych pismem z dnia 17 października 2016 r., przy czym Sąd pierwszej instancji nie był uprawniony do arbitralnego i wybiórczego ustalania, które elementy opinii biegłego A. M. przyjmuje jako podstawę rozstrzygnięcia w sprawie, a których elementów tej opinii nie przyjmie jako podstawy rozstrzygnięcia w sprawie,

5) art. 278 § 1 k.p.c. poprzez przyjęcie przez Sąd pierwszej instancji jako podstawy rozstrzygnięcia w sprawie dokumentu sporządzonego przez A. M. z dnia 19 lutego 2016 r. uzupełnionego dnia 27 lipca 2016 r. jako samodzielnej i kompletnej opinii biegłego, podczas gdy opinia biegłego A. M. z dnia 19 lutego 2016 r. uzupełniona dnia 27 lipca 2016 r. nie jest opinią biegłego w rozumieniu art. 278 § 1 k.p.c., bowiem nie została nigdy ukończona z uwagi na trwałe pogorszenie stanu zdrowia biegłego i brak możliwości wypełniania przez niego dalej funkcji biegłego w sprawie, biegły ten nie uzupełnił nigdy swojej opinii uzupełniającej z dnia 27 lipca 2016 r. o ustosunkowanie się do zarzutów Strony pozwanej złożonych pismem z dnia 17 października 2016 r., zaś w to miejsce Sąd pierwszej instancji powołał nowego biegłego dra M. T. (1), który miał odpowiedzieć na inaczej sformułowaną, samodzielną odezwę (na inne pytania) i który dokonał samodzielnych obliczeń w zakresie efektu ekonomicznego stosowania rozwiązania zgłoszonego do Urzędu Patentowego KP, dalej zwanego (...), pod numerem P- (...) (patent nr (...)),

6) art. 278 § 1 k.p.c. poprzez przyjęcie przez Sąd pierwszej instancji jako podstawy rozstrzygnięcia w sprawie dokumentu sporządzonego przez A. M. dnia 19 lutego 2016 r. uzupełnionego dnia 27 lipca 2016 r. jako samodzielnej i kompletnej opinii biegłego, podczas gdy opinia biegłego A. M. z dnia 19 lutego 2016 r. uzupełniona dnia 27 lipca 2016 r. nie jest opinią biegłego w rozumieniu art. 278 k.p.c., bowiem biegły A. M. nie dokonywał żadnych samodzielnych ustaleń i obliczeń a treść jego opinii nie odpowiada tezie dowodowej i odezwie Sądu pierwszej instancji do biegłego (zwłaszcza w jej pkt 6), a przeciwnie opinia biegłego A. M. z dnia 19 lutego 2016 r. uzupełniona dnia 27 lipca 2016 r. stanowiła w istocie opis i recenzję opracowania prywatnego P. B. (na co wprost wskazał także krytycznie późniejszy biegły dr M. T. (1) stwierdzając na s. 24 opinii głównej z dnia 15 grudnia 2017 r., że biegły A. M. „przyjął jako własne obliczenia efektu ekonomicznego przez Pana P. B.”, a w swoich opiniach „nie zawarł opisu metodologii obliczeń ani samych obliczeń’),

7) art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 245 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego i dokonanie jego oceny w sposób dowolny, sprzeczny z zasadami doświadczenia życiowego i logiki w ten sposób, że Sąd pierwszej instancji nie uznał za wiarygodny (przydatny do rozstrzygnięcia sprawy) dokument prywatny (opinię prywatną) - analizę sporządzoną przez (...) sp. z o.o. z siedzibą we W. uzasadniając to poprzez „powiązanie wynagrodzenia za opracowanie analizy z wykazaniem mniejszej wysokości lub nieistnienia zobowiązania Elektrociepłowni z tytułu wynagrodzenia należnego (...) Sp. z o.o. twórcom wynalazku”, nie została uznana przez Sąd za miarodajnej (s. 13 uzasadnienia wyroku Sądu pierwszej instancji), podczas gdy zasady logiki i doświadczenia życiowego nie mogły prowadzić do dyskwalifikacji (uznania za nieprzydatne do rozstrzygnięcia sprawy) dokumentu prywatnego (opinii prywatnej) - analizy sporządzonej przez (...) sp. z o.o. z siedzibą we W. tylko na tej podstawie, że Sąd pierwszej instancji ustalił, że „powiązanie wynagrodzenia za opracowanie analizy wykazaniem mniejszej wysokości łub nieistnienia obowiązania Elektrociepłowni z tytułu wynagrodzenia należnego 1 PW (...) Sp. z o.o, i twórcom wynalazku, nie została uznana przez Sąd za miarodajnej (s. 13 uzasadnienia wyroku Sądu pierwszej instancji), bowiem okoliczność ta nie ma znaczenia dla merytorycznej wartości wskazanego dokumentu prywatnego,

8) art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 245 k.p.c. przez brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego i dokonanie jego oceny w sposób dowolny, sprzeczny z zasadami doświadczenia życiowego i logiki w ten sposób, że Sąd pierwszej instancji uznał za wiarygodny (uznał za miarodajny, przydatny do rozstrzygnięcia sprawy) dokument prywatny (opinię prywatną) - opracowanie P. B. z lipca 2005 r. i jednoczenie uznał za niemiarodajny (nieprzydatny do rozstrzygnięcia sprawy) dokument prywatny (opinię prywatną) - analizę sporządzoną przez (...) sp. z o.o. z siedzibą we W., czyniąc to w warunkach braku merytorycznych przesłanek do takiego przyjęcia pierwszego z dokumentów jako przydatnego i przyjęcia drugiego z wymienionych dokumentów jako nieprzydatnego do rozstrzygnięcia sprawy, podczas gdy zasady logiki i doświadczenia życiowego nie mogły prowadzić do dyskwalifikacji (uznania za nieprzydatny do rozstrzygnięcia sprawy) dokumentu prywatnego (opinii prywatnej) - analizy sporządzonej przez (...) sp. z o.o. z siedzibą we W. i jednoczesnego uznania za wiarygodny (za miarodajny, przydatny do rozstrzygnięcia sprawy) dokument prywatny (opinię prywatną) - opracowanie P. B. z lipca 2005 r., bowiem Sąd mając dwie wykonane w analogicznych warunkach, przeciwstawne opinie prywatne (dokumenty prywatne) osób trzecich, nie miał w niniejszej sprawie podstaw do odmówienia mocy dowodowej jednej z nich i przyjęcia jako mającej moc dowodową drugiej z nich, a zatem dokonał tej oceny arbitralnie, bez przyjęcia jakichkolwiek merytorycznych przesłanek,

9) art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 261 k.p.c. (oraz art. 258 k.p.c. przed nowelizacją k.p.c. w dniu 7 listopada 2019 r.) przez brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego i dokonanie jego oceny w sposób dowolny, sprzeczny z zasadami doświadczenia życiowego i logiki w ten sposób, że Sąd pierwszej instancji uznał za nieprzydatne do rozstrzygnięcia niniejszej sprawy zeznania M. R., P. R. i M. W. (błędnie wskazany w uzasadnieniu wyroku na s. 13 jako (...)) wskazując, że „nie wniosły nic ponad to, co postało zawarte w analizie sporządzonej przez (...) sp. z o.o. ” z siedzibą we W., która to opinia została uznana za nieprzydatną do rozstrzygnięcia sprawy z uwagi na „powiązanie wynagrodzenia za opracowanie analizy z wykazaniem mniejszej wysokości lub nieistnienia zobowiązania Elektrociepłowni z tytułu wynagrodzenia należnego (...) Sp. z i twórcom wynalazku, (s. 14 uzasadnienia wyroku Sądu pierwszej instancji), a zatem na tej samej zasadzie Sąd pierwszej instancji odmówił znaczenia zeznaniom wskazanych świadków, podczas gdy zasady logiki i doświadczenia życiowego nie mogły prowadzić do dyskwalifikacji (uznania za nieprzydatne do rozstrzygnięcia sprawy) zeznań M. R., P. R. i M. W. (błędnie wskazanego w uzasadnieniu wyroku na s. 13 jako (...)) tylko na tej podstawie, że Sąd pierwszej instancji ustalił, że „powiązanie wynagrodzenia za opracowanie analizy z wykazaniem mniejszej wysokości lub nieistnienia zobowiązania Elektrociepłowni z tytułu wynagrodzenia należnego (...) Sp. o. o. i twórcom wynalazku, nie została uznana przez Sąd za miarodajną (s. 14 uzasadnienia wyroku Sądu pierwszej instancji), bowiem okoliczność ta nie ma znaczenia dla merytorycznej wartości wskazanego dokumentu prywatnego, a innych powodów Sąd pierwszy nie wskazał,

10) art.327 ¹ § 1 pkt 1 k.p.c. poprzez sformułowanie treści uzasadnienia wyroku przez Sąd pierwszej instancji w sposób uniemożliwiający dokonanie jego kontroli instancyjnej w postępowaniu apelacyjnym poprzez brak wskazania przez Sąd pierwszej instancji w podstawie faktycznej rozstrzygnięcia wszystkich czterech opinii biegłego dr M. T. (2) tj. opinii głównej z dnia 15 grudnia 2017 r., pierwszej opinii uzupełniającej z dnia 15 maja 2018 r. i drugiej opinii uzupełniającej z dnia 20 wrzenia 2017 r. oraz stanowiska pisemnego biegłego dr M. T. (2) z dnia 4 sierpnia 2020 r; niejasne sformułowanie uzasadnienia, które nie pozwala na ustalenie czy Sąd pierwszej instancji przyjął, że instrukcja, o której mowa na s. 5 i 8 uzasadnienia wyroku Sądu pierwszej instancji jest instrukcją prowadzenia TG-7 (dokumentem prywatnym pt. „Zasady pracy TG-7 z upustem pary do kol. 6” z dnia 29 grudnia 2003 r.) czy też jest innym dokumentem; brak wskazania, dlaczego Sąd pierwszej instancji pominął instrukcję prowadzenia TG-7 (dokument prywatny pt. „Zasady pracy TG-7 z upustem pary do kol. 6” z dnia 29 grudnia 2003 r.), a zatem dlaczego odmówił jej wiarygodności i mocy dowodowej; brak wskazania głównego powodu, z którego Sąd pierwszej instancji uznał za nieprzydatny do rozstrzygnięcia sprawy dokument prywatny (opinię prywatną) - analizę sporządzoną przez (...) sp. z o.o. z siedzibą we W., wyjaśniając, jedynie, że dokument ten nie był przydatny do rozstrzygnięcia sprawy „[...] także, ze względu na powiązanie wynagrodzenia za opracowanie analizy wykazaniem mniejszej wysokości lub nieistnienia zobowiązania [...]” (s. 13 uzasadnienia wyroku Sądu pierwszej instancji), jednak nie wskazując dlaczego głównie ten dokument nie był przydatny do rozstrzygnięcia; brak wskazania związku merytorycznego z rozpoznawaną sprawą wymienionych w uzasadnieniu orzeczeń sądowych

III. Naruszenie prawa materialnego polegające na:

1) niewłaściwym zastosowaniu art. 22 ust. 2 p.w.p. do ustalenia wynagrodzenia za korzystanie na turbozespołach w Zakładzie (...) ( Elektrociepłowni (...)) z rozwiązania technicznego niebędącego przedmiotem wynalazku zgłoszonego pod numerem P- (...) (patentu nr PL (...)), ale rozwiązania technicznego stanowiącego modyfikację tego wynalazku dokonanego instrukcją prowadzenia TG-7 (dokumentem prywatnym pt „Zasady pracy TG-7 z upustem pary do kol. 6” z dnia 29 grudnia 2003 r.) tj. rozwiązania poza dokładną treścią wynikającą z opisu patentowego i zastrzeżeń patentowych wynalazku zgłoszonego pod numerem P- (...), podczas gdy art. 22 ust. 2 p.w.p. ma zastosowanie wyłącznie do wynagrodzenia za korzystanie z patentów (wynalazków, na które udzielono ochrony), a zatem przepis ten mógł być zastosowany wyłącznie do rozwiązania technicznego wynikającego ściśle z opisu patentowego i zastrzeżeń patentowych rozwiązania technicznego będącego przedmiotem wynalazku zgłoszonego pod numerem P- (...) (patent nr (...)), nie zaś rozwiązania technicznego stanowiącego modyfikację tego wynalazku dokonanego instrukcją prowadzenia TG-7 (dokument prywatny pt. „Zasady pracy TG-7 z upustem pary do kol. 6” z dnia 29 grudnia 2003 r.) tj. rozwiązania poza dokładną treścią wynikającą z opisu patentowego i zastrzeżeń patentowych wynalazku zgłoszonego pod numerem P- (...);

2) niewłaściwym zastosowaniu (błędnej wykładni) art. 22 ust. 2 p.w.p. poprzez arbitralne przyjęcie przez Sąd pierwszej instancji, że dochodzona przez Powodów wysokość wynagrodzenia odpowiadająca 15% korzyści ekonomicznych ze stosowania objętego powództwem wynalazku zgłoszonego pod numerem P- (...) stanowi słuszną proporcję do ewentualnych korzyści Strony pozwanej z korzystania z tego rozwiązania technicznego;

IV. Naruszenie prawa procesowego w zakresie postanowienia o kosztach procesu (pkt 5 i 6 sentencji wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 14 października 2020 r. (sygn. akt II C 878/13) poprzez naruszenie art. 102 k.p.c. i 103 k.p.c. tj. obciążenie Strony pozwanej kosztami procesu, w sytuacji, gdy to Powodowie dopiero w dniu 6 lutego 2019 r. (tj. po blisko 6 latach procesu) przedstawili kluczowy dowód tj. instrukcję prowadzenia TG-7 („Zasady pracy TG-7 z upustem pary do kol. 6” z dnia 29 grudnia 2003 r.), mimo że jak zeznał Powód Z. G. (1) w czasie przesłuchania na rozprawie w dniu 21 listopada 2018 r. dokument ten był cały czas w ich dyspozycji, a jego przedstawienie dopiero w dniu 6 lutego 2019 r. spowodowało konieczność sporządzania kolejnej opinii uzupełniającej biegłego dra M. T. (2) i jednocześnie dokument ten nie był uwzględniany w poprzednich opiniach biegłego dra M. T. (2) jak i we wcześniejszych opiniach biegłego A. M. (już choćby z tego powodu, że nie było go w aktach sprawy).

W oparciu o te ustalenia strona pozwana wniosła o zmianę wyroku w zaskarżonej części przez oddalenie powództwa w tym zakresie w całości; zasądzenie od powodów na rzecz pozwanej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisanych lub o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Powodowie w odpowiedzi na apelację wnieśli o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zawartych w apelacji zarzutów naruszenia prawa procesowego, należy na wstępie stwierdzić, że wbrew zastrzeżeniom strony pozwanej do odpowiedzi na apelację, apelacja zawiera liczne powtórzenia argumentów, zwłaszcza na gruncie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Tymczasem wbrew temu zarzutowi, a także pozostałym zarzutom naruszenia prawa procesowego (sprzeczności istotnych ustaleń Sądu z treścią zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i naruszenia art. 327 ¹ §1 pkt 1 k.p.c.) Sąd pierwszej instancji prawidłowo ocenił zebrany w sprawie materiał dowodowy, zgodnie z regułami zawartymi w art. 233 §1 k.p.c., prawidłowo ustalił stan faktyczny w sprawie i dał temu wyraz w uzasadnieniu wyroku, które to uzasadnienie daje podstawę do kontroli instancyjnej. Dlatego Sąd Apelacyjny przyjmuje ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd pierwszej instancji za własne.

Zasadnicza część argumentacji apelacji w ramach omawianych zarzutów naruszenia prawa procesowego dotyczy źródeł z powodu których biegły sądowy M. T. (1) zmienił ustalenia i wnioski swojej opinii wydanej w sprawie, przyjmując dodatni efekt ekonomiczny wynalazku powodów (chodzi o zeznania powoda Z. G. (1) i Instrukcję „ Zasady pracy TG-7 z upustem pary do kol. 6” z 29 grudnia 2003 r.). Argumentacja ta nie zasługuje na uwzględnienie z następujących przyczyn.

W dacie przesłuchania przez Sąd Okręgowy powodów na rozprawie 21 listopada 2018 r. i przedstawienia wymienionej instrukcji oraz wydania drugiej pisemnej opinii uzupełniającej przez biegłego M. T. (1), w której wskazał na dodatni efekt ekonomiczny wynalazku powodów (20 września 2019 roku) obowiązywał jeszcze art. 217 § 1 k.p.c. (uchylony ustawą z 4 lipca 2019 r. - Dz.U. poz. 1469 o zmianie kodeksu postępowania cywilnego, która weszła w życie z dniem 7 listopada 2019 r.). Przepis ten przewidywał możliwość przytaczania okoliczności i dowodów aż do zamknięcia rozprawy. Zwrócić należy przy tym uwagę, że potrzeba powołania się na Instrukcję „ Zasady pracy TG-7 z upustem pary do kol. 6” po przesłuchaniu powoda Z. G. (1), pojawiła się na tym etapie postępowania dlatego, że biegły M. T. (1) jest specjalistą z zakresu ekonomii a nie energetyki, podczas gdy eksperci, których opracowania były brane pod uwagę wcześniej, byli specjalistami z zakresu energetyki (P. B., J. Z., A. M.). W tej sprawie kluczowe znaczenia ma ekspertyza P. B., który dokonywał odpowiednich pomiarów bezpośrednio po okresie grzewczym 2004/2005 którego dotyczy roszczenie powodów, i na tych pomiarach, w tym na parametrach dotyczących ciśnienia w kolektorze, opierał się J. Z. wydając opinię na zlecenie poprzedniczki prawnej pozwanej (wykorzystanej wprawdzie w innej sprawie, ale dotyczącą tego samego wynalazku) oraz w sprawie niniejszej biegli sądowi A. M. i ostatecznie, w drugiej i następnych opiniach, biegły M. T. (1). J. Z. zresztą na potrzeby tej sprawy, będąc przesłuchany w charakterze świadka, potwierdził także poprawność danych przyjętych za wyliczenie dodatniego efektu ekonomicznego przez P. B. za wymieniony okres grzewczy.

Co istotne, zarzuty apelacji pozwanej dotyczące późnego ujawnienia Instrukcji „ Zasady pracy TG-7 z upustem pary do kol. 6” są o tyle nietrafne że, nawiązując do stwierdzenia biegłego M. T. (1) zawartego już w pierwszej pisemnej jego opinii wydanej w tej sprawie, który stwierdził iż dokładny pomiar efektu ekonomicznego w oparciu o materiały dowodowe w aktach jest niemożliwy z powodu braku pomiarów należy uznać, iż to na stronie pozwanej spoczywał ciężar dowodowy w tym zakresie (art. 6 k.c.), to ona bowiem powinna dostarczyć materiały, w tym zlecane przez jej poprzedniczkę prawną Elektrociepłownię (...) i współpracującą z nią Spółkę (...) opracowania specjalistów P. B. i J. Z.. Zagadnienie to było przedmiotem analizy, w analogicznej gdy chodzi o problem rozkładu ciężaru dowodu sprawie zakończonej wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 12 marca 2019 roku (sygn. akt I ACa 682/18), z powództwa jednego z powodów w tej sprawie przeciwko pozwanej Spółce (...). Sąd Apelacyjny w tej sprawie w uzasadnieniu wyroku stwierdził, że brak pełnego materiału dowodowego pozwalającego na pozytywną weryfikację opinii wydanej w sprawie nie może obciążać powoda. Obowiązek zabezpieczenia dokumentacji, danych i pomiarów służących ustaleniu efektów ekonomicznych obciążał poprzednika prawnego pozwanej i pozwana nie może wywodzić korzystnych dla siebie skutków prawnych z braku tych pomiarów i innych danych, lub dokumentacji źródłowej, która pozwalałaby na weryfikację opracowania J. Z. ( w sprawie niniejszej przede wszystkim P. B.). Przeciwnie, w tej sytuacji należy przyjąć, że to pozwana nie dostarczyła danych, które mogłyby prowadzić do negatywnej oceny opracowania J. Z. i byłyby w stanie podważyć prawidłowość jego obliczeń.

Sąd Apelacyjny rozpoznający sprawę niniejszą w pełni podziela przedstawiony pogląd dotyczący rozkładu ciężaru dowodu, który w zakresie właśnie obowiązku zabezpieczenia dokumentacji oraz danych i pomiarów służących ustaleniu efektów ekonomicznych obciążał poprzedniczkę prawną pozwanej i samą pozwaną, która nie może wywodzić korzystnych dla siebie skutków prawnych z braku tych pomiarów i innych danych, lub dokumentacji źródłowej. Wśród tych materiałów obok zlecanych przez poprzedniczkę prawną pozwanej ekspertyz, w tym przede wszystkim ekspertyzy P. B. i J. Z. powinna znaleźć się również wymieniana wyżej Instrukcja (…), która przecież została sporządzona 29 grudnia 2003 roku przez Kierownika Oddziału Maszynowego poprzedniczki prawnej pozwanej A. G. i powinna być w dyspozycji pozwanej od początku procesu. Data powstania tej instrukcji przemawia za tą okolicznością ale także świadczy o tym, że była ona do dyspozycji wszystkich ekspertów wykonujących opracowania dotyczące efektów ekonomicznych zlecane przez Elektrociepłownię (...).

Dodać należy, że omawiana Instrukcja została wykorzystana jako koronny argument apelacji zmierzający do podważenia znaczenia wynalazku, czy wręcz zakwestionowania autorstwa powodów tego rozwiązania, które przyniosło pozytywny efekt ekonomiczny, w sposób nieuzasadniony. Instrukcja ta, zgodnie zresztą z jej nazwą była dokumentem przygotowanym przez współtwórcę wynalazku, służącym i ułatwiającym wdrożenie rozwiązania objętego wynalazkiem powodów w pierwszym okresie jego stosowania. Wskazuje na to data powstania tej instrukcji i jej treść. Dość przytoczyć tytuły poszczególnych części instrukcji: uruchomienie upustu, regulacja ciśnienia i przepływu pary w upuście, praca z upustem, teoretyczne obciążenia upustu (z podanymi przykładami). Zawierała także wartość ciśnienia w urządzeniu, które brane było pod uwagę przez ekspertów oceniających efekty ekonomiczne wynalazku na zlecenie Elektrociepłowni (...), ale już w oparciu o niezależne pomiary jednego z nich - P. B.. Dlatego pomiary te przyjęte następnie przez J. Z. oraz w tej sprawie biegłego A. M. i ostatecznie biegłego M. T. (1) powinny być przesłanką i podstawą wyliczenia efektu ekonomicznego.

Wbrew zarzutom apelacji, ma znaczenie opinia wydana w ramach, prowadzonego przez Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego, postępowania przygotowawczego prokuratury opinia biegłego T. K. który stwierdził, że wynalazek o który chodzi w tej sprawie został w Elektrociepłowni (...) zastosowany i był przez nią wykorzystywany, co doprowadziło do umorzenia tego postepowania. Opinia ta potwierdza wdrożenie wynalazku, jej celem natomiast nie była ocena efektów ekonomicznych i wyliczenie rozmiaru tych efektów.

Zasadnie także Sąd pierwszej instancji nie uwzględnił prywatnej ekspertyzy sporządzonej na zlecenie pozwanej przez Spółkę (...) z W. i zeznań świadków M. R., P. R. i M. W. (prezesa, wiceprezesa tej spółki i autora opracowania). Ocena tej ekspertyzy i zeznań wymienionych świadków zaangażowanych w jej powstanie, dokonana przez Sąd Okręgowy zasługuje na aprobatę. Istotnie bowiem ekspertyza miała za zadanie wykazanie nieistnienia lub mniejszej wysokości zobowiązań Elektrociepłowni (...) w stosunku do powodów jako twórców wynalazku aby wykluczyć lub zmniejszyć należne im wynagrodzenia, a wynagrodzenie Spółki (...) za opracowanie tej ekspertyzy, poza kwotą określoną ryczałtowo, obejmowało też element zależny od uzyskanego efektu. Trudno zatem uznać tę ekspertyzę za obiektywną i mogącą podważyć opinie niezależnych ekspertów (wydających swoje opinie między innymi na zlecenie poprzedniczki prawnej pozwanej) i biegłych sądowych.

Nie zasługują na uwzględnienie również zarzuty apelacji naruszenia prawa materialnego. Stanowią one w istocie jedynie polemikę z prawidłowo zastosowanymi i zinterpretowanymi przepisami art. 22 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. - Prawo własności przemysłowej.

Zgodnie z art. 22 ust. 1 tej ustawy jeżeli strony nie umówiły się inaczej, twórca wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego ma prawo do wynagrodzenia za korzystanie z tego wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego przez przedsiębiorcę, gdy prawo korzystania z niego bądź prawo do uzyskania patentu, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji przysługuje przedsiębiorcy na podstawie art. 11 ust. 3 i 5 lub art. 21. Z ust. 2 tego artykułu wynika, że jeżeli strony nie uzgodniły wysokości wynagrodzenia, wynagrodzenie to ustala się w słusznej proporcji do korzyści przedsiębiorcy z wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego, z uwzględnieniem okoliczności, w jakich wynalazek, wzór użytkowy albo wzór przemysłowy został dokonany, a w szczególności zakresu udzielonej twórcy pomocy przy dokonaniu wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego oraz zakresu obowiązków pracowniczych twórcy w związku z dokonaniem wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego.

Art. 22 ust. 3 w brzmieniu sprzed nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 24 lipca 2015 r. o zmianie ustawy - Prawo własności przemysłowej oraz niektórych innych ustaw stanowił, że w braku odmiennych postanowień umownych wynagrodzenie wypłaca się w całości, najpóźniej w ciągu dwóch miesięcy po upływie roku od dnia uzyskania pierwszych korzyści z wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego, lub w częściach, w ciągu dwóch miesięcy po upływie każdego roku od uzyskania tych korzyści, jednak nie dłużej niż przez 5 lat.

Jak ustalił Sąd Okręgowy, w okolicznościach tej sprawy poprzedniczka prawna pozwanej, Elektrociepłownia (...) Sp. z o.o., jako jeden ze współzamawiających, zawarła z zespołem twórców, w którego skład wchodzili także powodowie, umowę o dokonanie projektu wynalazczego. W treści umowy wskazano, że projekt wynalazczy dokonany zostanie w trybie art. 11 ust. 3 ustawy - Prawo własności intelektualnej (§ 1 umowy), prawo do uzyskania patentu przysługiwać będzie łącznie obu współzamawiającym, tj. Elektrociepłowni (...) Sp. z o.o. i (...) Sp. z o.o. (§ 3 umowy), a twórcom przysługiwać będzie wynagrodzenie zgodnie z art. 22 i art. 23 Prawa własności przemysłowej. W treści umowy o wspólności prawa do patentu zawartej między Elektrociepłownią (...) Sp. z o.o. a (...) Sp. z o.o. wskazano, że Elektrociepłowni przysługiwać będzie 66,5% korzyści z wynalazku, a efekty ekonomiczne netto stosowania wynalazku wyliczane będą przez Elektrociepłownię (§ 6 ust. 1 umowy). (...) Sp. z o.o. zobowiązały się do dokonywania rozliczeń wynikających z wypłat wynagrodzeń dla twórców jak w § 6 ust. 1 umowy. Z kolei w zgłoszeniu projektu wynalazczego wskazano w odniesieniu do każdego z twórców procentowy udział w dokonanym projekcie wynalazczym. Z tych postanowień umownych w zestawieniu z postanowieniami umowy o dokonanie projektu wynalazczego wynika, że każdy ze współuprawnionych do patentu zobowiązał się do wypłacania twórcom odrębnie wynagrodzenia w proporcji odpowiadającej ustalonemu w umowie udziałowi w korzyściach z wynalazku.

Ponieważ w umowie zawartej przez Elektrociepłownię (...) Sp. z o.o. z twórcami wynalazku wysokość wynagrodzenia nie została ustalona, a „regulaminy obowiązujące u zamawiającego”, do których odwołuje się § 6 umowy, nie zostały opracowane, do określenia wysokości wynagrodzenia przysługującego twórcom znajduje zatem zastosowanie cytowany wyżej przepis art. 22 ust. 2 ustawy - Prawo własności przemysłowej, co oznacza, że każdy z twórców może żądać od pozwanej wynagrodzenia ustalonego w słusznej proporcji do iloczynu korzyści z wynalazku, stanowiącego 66,5% efektu ekonomicznego netto i swojego udziału w projekcie wynalazczym. Udziały poszczególnych twórców zostały określone w ich zgodnym oświadczeniu zawartym w zgłoszeniu projektu wynalazczego.

Zgodzić się należy z Sądem pierwszej instancji, że postępowanie dowodowe wykazało, iż dokonany m.in. przez powodów wynalazek P- (...) (objęty następnie patentem (...)) wykorzystywany był w Elektrociepłowni (...) Sp. z o.o. w sezonie grzewczym 2004/2005, a modyfikacja układowa zmieniająca sposób jego działania została dokonana w październiku 2005 r., a zatem już po zakończeniu okresu, za który powodowie domagają się wynagrodzenia. Jak wyżej podniesiono także Instrukcja „ Zasady pracy TG-7 z upustem pary do kol. 6” z 29 grudnia 2003 r., wbrew argumentom apelacji, nie była rozwiązaniem technicznym stanowiącym modyfikację wynalazku powodów, co miałoby prowadzić, zdaniem apelującej, do braku podstaw wypłaty wynagrodzenia powodom za wynalazek. Świadczy o tym data jej powstania i omówiony także charakter tego dokumentu.

Powodom zatem, jako twórcom wynalazku, zgodnie z art. 22 ust. 1 i 2 Prawa własności przemysłowej, należne jest wynagrodzenie za korzystanie z wynalazku w słusznej proporcji do korzyści odniesionych z niego przez przedsiębiorcę. Pojęcie korzyści z wynalazku należy rozumieć jako zysk osiągnięty przez zastosowanie wynalazku w produkcji oraz jako poczynione dzięki niemu oszczędności. Słusznie więc Sąd Okręgowy zauważył, że wysokość wyliczonego przez biegłego M. T. (1) efektu ekonomicznego netto wdrożenia wynalazku, przy poczynionych przez tego biegłego zastrzeżeniach, że nie jest możliwe dokonanie precyzyjnego wyliczenia tego efektu, jest praktycznie identyczna z kwotą zawartą w opracowaniu sporządzonym w lipcu 2005 r. przez P. B. (różnica wynosi niewiele ponad 8,5 tys. zł, tj. 0,46% kwoty wyliczonej w opracowaniu z 2005 r.) i trafnie uznał, że kwota 1 846 548 zł, wskazana przez powodów z powołaniem na opracowanie sporządzone w lipcu 2005 r. a zatem bezpośrednio po zakończeniu spornego okresu korzystania z wynalazku, i akceptowana przez poprzedniczkę prawną pozwanej (co wynika z § 2 ust. 3 notatki służbowej z 3 czerwca 2003 r. w sprawie podjęcia prac badawczych i wdrożeniowych dotyczących uruchomienia dodatkowego upustu ciepłowniczego na turbinie ciepłowniczej 9C 50 spisanej pomiędzy Elektrociepłownią (...) Sp. z o.o. w D. a (...) Sp. z o.o. w K.,) jest miarodajną podstawą ustalenia wynagrodzenia przysługującego powodom jako twórcom wynalazku.

W razie braku postanowień umowy ustalenie wynagrodzenia twórcy projektu wynalazczego zgodnie z zasadą słusznej proporcji, o której mowa w art. 22 ust. 2 ustawy Prawo własności przemysłowej, następuje według uznania sądu, po rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2004 r., sygn. akt II PK 60/04, OSNP 2005 nr 8, poz. 110). Te słuszne proporcje należy oceniać zawsze w odniesieniu do okoliczności konkretnej sprawy. Przepis ten ma charakter ocenny i pozostawia kwestię ustalenia wynagrodzenia twórców projektów wynalazczych w dużym stopniu sędziowskiemu uznaniu. Przy ustalaniu wysokości wynagrodzenia twórców w określonej wysokości należy brać zatem pod uwagę, między innymi, wkład intelektualny twórców wynalazku w jego opracowanie, unikalność i oryginalność opracowania, walory techniczne i ekonomiczne rozwiązania, rentowność produktu, koszty jego wytworzenia, fakt poniesienia kosztów opracowania wynalazku i wielkość pomocy udzielonej twórcy przez przedsiębiorcę.

Wbrew zarzutom apelacji i argumentacji przytoczonej na ich poparcie, Sąd Okręgowy prawidłowo uznał, że wysokość wynagrodzenia dochodzonego przez powodów, stanowiąca 15% korzyści ze stosowania wynalazku odniesionych przez poprzedniczkę prawną pozwanej, odpowiada ustawowej zasadzie słusznej proporcji. Pozwana nie przedstawiła, także w apelacji, przekonywających argumentów, które przemawiałyby za obniżeniem żądanego przez powodów wynagrodzenia, a tym bardziej za brakiem podstaw do jego przyznania. Zasadnie także Sąd pierwszej instancji wskazał na inną analogiczną sprawę z powództwa innego twórcy tego samego wynalazku zakończoną prawomocnym wyrokiem w której przyjęto taką samą proporcję wynagrodzenia twórcy do korzyści ze stosowania wynalazku. Dlatego prawidłowo Sąd ten zasądził na rzecz każdego z powodów kwoty odpowiadające iloczynowi kwoty1 846 548 zł, stanowiącej korzyść uzyskaną ze stosowania wynalazku w okresie grzewczym 2004/2005, udziału poprzedniczki prawnej pozwanej w tej korzyści, wynoszącego 66,5%, słusznej proporcji w korzyści wynoszącej 15% oraz udziału każdego z powodów w projekcie wynalazczym.

Prawidłowe, wbrew zarzutowi apelacji, jest także rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego o kosztach postępowania. Wskazywane w apelacji przepisy art. 102 k.p.c. i art. 103 k.p.c. nie miały w okolicznościach tej sprawy zastosowania. Nie zachodził bowiem wypadek szczególnie uzasadniony w rozumieniu pierwszego z tych przepisów. Zarówno sytuacja materialna pozwanej jak i jej argumentacja merytoryczna nie przemawiały za zastosowaniem zasady słuszności w orzekaniu o kosztach. Nie można także powodom zarzucić niesumiennego lub oczywiście niewłaściwego postępowania oraz opóźnienia w powołaniu dowodów, o czym mowa w art. 103 § 1 i 2 k.p.c., która to kwestia została podniesiona na gruncie omówionego już wyżej zagadnienia rozkładu ciężaru dowodu i obowiązku strony pozwanej, a nie powodów, zgromadzenia i przedstawienia dowodów, w tym także objętego omawianym zarzutem dowodu z instrukcji prowadzenia TG-7.

Z tych względów Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację, o kosztach postępowania apelacyjnego orzekając w oparciu o przepisy art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz § 2 pkt 6 w związku z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, zmienionego rozporządzeniem z dnia 3 października 2016 r (Dz. U. 2016, poz. 1668).

SSA Tomasz Ślęzak