Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 kwietnia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 30 kwietnia 2014 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa J. K.

przeciwko Skarbowi Państwa-Sądowi Okręgowemu w (...)

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 25 września 2013 r., sygn. akt II C 637/12,

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Katowicach, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 131/14

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 25 września 2013r. Sąd Okręgowy w Katowicach oddalił powództwo wniesione przez powoda J. K. przeciwko Skarbowi Państwa - Sądowi Okręgowemu w (...) o zapłatę 1.957.285 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu. Żądanie pozwu obejmowało roszczenia o zapłatę: 17.377 zł z tytułu skapitalizowanych odsetek od sumy poręczenia majątkowego, wniesionego przez powoda w 1991r. w związku z niewątpliwie niesłusznym tymczasowym aresztowaniem, która została mu zwrócona w wartości nominalnej w 1998r.; 19.908 zł z tytułu kosztów zastępstwa adwokackiego poniesionych w ponad dwudziestoletnim postępowaniu karnym, zakończonym uniewinnieniem powoda; 420.000 zł z tytułu zadośćuczynienia za krzywdy wyrządzone powodowi przez dwudziestoletni proces karny i 1.500.000 zł z tytułu utraconych korzyści wynikających z doprowadzenia spółki (...) do upadku. Nadto Sąd Okręgowy zasądził od powoda na rzecz Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa w W. kwotę 1.500zł z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Rozstrzygnięcie to Sąd Okręgowy podjął, stwierdzając, iż powód wywodził swoje roszczenia majątkowe z bezprawności działań pozwanego Skarbu Państwa przy wykonywaniu władzy publicznej, związanych z bezpodstawnym tymczasowym aresztowaniem oraz prowadzeniem przez ponad 20 lat procesu karnego, zakończonego uniewinnieniem powoda. Sąd Okręgowy stwierdził również, iż rozpoznanie tak skonstruowanego roszczenia odbywa się dwuetapowo - w pierwszej kolejności Sąd bada przesłanki odpowiedzialności pozwanego, a zatem czy działa-nie pozwanego było bezprawne, a dopiero w drugiej kolejności, bada czy działanie to wyrządziło szkodę majątkową lub krzywdę niemajątkową i w jakim rozmiarze. Sąd I instancji podkreślił, iż ciężar wykazania zarówno przesłanek pierwszego, jak i drugiego etapu z mocy art. 6 k.c. - spoczywał na powodzie, który nie podołał obowiązkom dowodowym już na pierwszym etapie postępowania, jako że w celu wykazania przesłanek odpowiedzialności pozwanego zgłosił dowód "z akt" prowadzonej przeciwko powodowi sprawy karnej, kolejno pod sygnaturami: VK 316/92, VK 266/99, IIIK 293/08 i VI Ka 193/12. Jako, że tak sformułowany wniosek dowodowy był niedopuszczalny, powód zobowiązany został do jego sprecyzowania przez wskazanie konkretnych dokumentów z akt, z których dowód ma zostać przeprowadzony, a nadto do sprecyzowania wniosku o przeprowadzenie dowodu z dokumentacji lekarskiej poprzez podanie o jaką konkretnie dokumentację chodzi. Zobowiązanie to nie zostało wykonane w żadnym zakresie, w związku z czym Sąd Okręgowy oddalił wnioski o przeprowadzenie dowodu z akt karnych. Skoro nie doszło do wykazania pierwszej, kluczowej przesłanki odpowiedzialności pozwanego, tj. że pozwany działał bezprawnie, Sąd Okręgowy oddalił także, jako bez-celowe pozostałe wnioski dowodowe, przywołane w celu wykazania okoliczności związanych z drugą przesłanką. W konsekwencji Sąd Okręgowy - w oparciu o art. 417 k.c. w zw. z art. 6 k.c. - oddalił powództwo, jako niewykazane. O kosztach procesu orzekł w oparciu o art. 102 k.p.c, obciążając powoda jedynie częścią kosztów zastępstwa procesowego pozwanego, a to z uwagi na charakter sprawy oraz jego sytuację materialną, z powodu której został częściowo zwolniony od kosztów sądowych.

Apelację od wyroku wniósł powód, zaskarżając go w całości i domagając się uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania, z zaleceniem przeprowadzenia zgłoszonych w pozwie wniosków dowodowych. Zarzucił, iż Sąd Okręgowy naruszył przepisy postępowania, w tym art. 233 k.p.c. przez dowolną ocenę dowodów i art. 231 k.p.c. przez nieuprawnione podważenie długotrwałości (ponad 20 lat) procesu karnego, w którym powód był bezpodstawnie oskarżany, a w związku z tym także naruszenie prawa materialnego, a to art. 24 k.c. przez nieuprawnione przerzucenie obowiązku dowodowego, art. 417 k.c. przez jego niezastosowanie przy oczywistości czasu trwania procesu karnego, a nadto art. 445 i 448 k.c. w zw. z art. 16 ustawy z 17 czerwca 2004r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez zbędnej zwłoki oraz art. 6 ust. 1 i art. 41 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka przez ich niezastosowanie. Nadto podniósł, iż Sąd I instancji bezpodstawnie nie przeprowadził wnioskowanych przez niego dowodów, w tym dowodu z przesłuchania powoda. Wyjaśnił, iż dokumentacja lekarska związana ze skutkami nie-słusznego tymczasowego aresztowania została przekazana Wydziałowi Karnemu Sądu Okręgowego. Wywodził, iż powództwo jest wielowątkowe, zaś przywołane akta karne miały wykazywać przewlekłość postępowania karnego i działania sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Podkreślił, iż skoro czas trwania procesu karnego i jego poszczególne etapy opisane w pozwie nie były kwestionowane, to winny one zostać ocenione w oparciu o art. 231 k.p.c., jako niewymagające dowodu. Podkreślił, iż w odniesieniu do żądania ochrony dóbr osobistych, ciężar wykazania braku bezprawności obciąża osoby, którym zarzucono naruszenie tych dóbr, a nie powoda. Podał też, iż okoliczność prowadzenia przeciwko powodowi procesu karnego przez 21 lat mogła być znana Sądowi w ramach notorii sądowej.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego. Wywodził, iż zaskarżony wyrok jest trafny. Zwrócił też uwagę na błąd w oznaczeniu wartości przedmiotu zaskarżenia jako 2.237.285zł. W pełni popierał tezę o niedopuszczalności dowodu "z akt", a odnosząc się do zasad dochodzenia roszczeń o ochronę dób osobistych, podkreślił, iż ciężar wykazania bezprawności czynu niedozwolonego, obciążał powoda jako stronę poszukującą ochrony prawnej z tego tytułu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje :

Przychylając się co do zasady do wywodów Sądu I instancji odnoszących się do niedopuszczalności dowodu "z akt sprawy", podkreślić należy, iż przebieg postępowania dowodowego w sprawie cywilnej determinują każdorazowo okoliczności stanowiące podstawę faktyczną rozstrzygnięcia, w tym fakty przyznane oraz fakty uznane za przyznane (którym przeciwnik procesowy nie zaprzeczył), a także fakty nie wymagające dowodu w ramach notorii, a nie bez wpływu pozostaje również charakter roszczenia i przedmiot sprawy oraz fakt, iż po nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego, w sprawach wszczętych po 3. maja 2012r., zasada kontradyktoryjności procesu cywilnego, została zastąpiona zasadą dyskrecjonalnej władzy sędziego, łagodzącą rygory pełnej kontradyktoryjności.

W aspekcie powyższych kryteriów nie mogło ujść uwadze Sądu Apelacyjnego, iż po-wództwo zostało wniesione po 3 maja 2012r. oraz, że fakt prowadzenia przeciwko powodowi postępowania karnego, jak i uniewinnienia powoda nie był kwestionowany, a także, że specyfika rozstrzygnięcia rozpoznawanej sprawy wymaga ustalenia, czy w prowadzonym przeciwko powodowi procesie karnym doszło do naruszenia prawa powoda do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, a ustalenia tego należy dokonać w oparciu o "akta sprawy" - w rozumieniu chronologicznego ciągu czynności sądowych jako zorganizowanego działania wymiaru sprawiedliwości, a to w celu ustalenia kolejności, terminowości i celowości poszczególnych czynności. Stąd też wniosek wniosek powoda o przeprowadzenie dowodu z "akt sprawy" karnej, zarejestrowanej kolejno w Sądzie Wojewódzkim, a następnie w Sądzie Okręgowym w K. oraz w Sądzie Rejonowym K. w K. i w Sądzie Okręgowym w K. pod sygn. VK 316/92, VK 266/99, IIIK 293/08 i VI Ka 193/12 - zgłoszony dla wykazania długotrwałego przebiegu postępowania karnego i ostatecznego wyniku sprawy karnej - obejmował całokształt podjętych i powiązanych ze sobą czynności sądowych, znajdujących odzwierciedlenie treści orzeczeń wydanych w sprawie karnej w ujęciu chronologicznym. W takim rozumieniu wniosek powoda, choć w istocie sformułowany nieprecyzyjnie, uznać należało za dopuszczalny, jako że wskazywał zarówno tezę dowodową, jak i środek dowodowy. Oddalenie tego wniosku, pociągające za sobą także oddalenie wszystkich pozostałych wniosków dowodowych, doprowadziło do nie rozpoznania istoty sprawy.

W związku z tym, iż postępowanie dowodowe należy w sprawie przeprowadzić w całości - Sąd Apelacyjny - na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok i sprawę prze-kazał Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi - w oparciu o art. 108 § 2 k.p.c. - rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Ponownie rozpoznając sprawę, Sąd Okręgowy najpierw ustali, czy wszystkie roszczenia w pełnym zakresie podlegają kognicji Sądu cywilnego, a co za tym idzie nie podlegają rozpoznaniu na podstawie art. 552 § 4 k.p.k. przez Sąd karny w trybie odrębnym, przewidzianym przez art. 554-558 k.p.k., a to przez zobowiązanie profesjonalnego pełnomocnika do wyjaśnienia tej kwestii, w szczególności przez podanie czy, a jeśli tak to w jakim zakresie po-wód wiąże roszczenie o zapłatę utraconych korzyści z niewątpliwie niesłusznym tymczasowym aresztowaniem, a w jakim z przewlekłością postępowania karnego. Następnie Sąd Okręgowy przeprowadzi dowód z treści orzeczeń (wyroków, postanowień i zarządzeń) wydanych zarówno na rozprawie, jak i na posiedzeniu niejawnym w sprawie karnej prowadzonej przez Sąd Wojewódzki, a następnie Sąd Rejonowy K. i Okręgowy w K. pod sygn. VK 316/92, VK 266/99, IIIK 293/08 i VI Ka193/12 w celu ustalenia kolejności, prawidłowości oraz terminowości czynności sądowych podjętych w tej sprawie, co umożliwi stwierdzenie, czy postępowanie karne trwało dłużej niż to konieczne, a jego przebieg naruszył prawo powoda do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki w świetle przesłanek odpowiedzialności Skarbu Państwa określonych w art. 417§1 k.c., do stosowania którego odsyła art. 16 ustawy z 17 czerwca 2004r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz.U. nr 179, poz. 1843 ze zm.). Ponadto w oparciu o orzeczenia wydane w sprawie karnej, Sąd zweryfikuje przywołane przez powoda okoliczności dotyczące poręczenia majątkowego. Po czym, w zależności od wyników tych dowodów i aktualne stanowiska stron, Sąd I instancji rozpozna pozostałe wnioski dowodowe zgłoszone w pozwie, a następnie podda zgromadzony w sprawie materiał dowodowy subsumpcji prawnej.