Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 grudnia 2021r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Piotr Łakomiak

po rozpoznaniu w dniu 13 grudnia 2021 r. w Katowicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej w W.

przeciwko J. K., D. K.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 19 listopada 2020r., sygn. akt I C 98/20

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powódki na rzecz pozwanych solidarnie 8100 (osiem tysięcy sto) złotych z tytułu kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Piotr Łakomiak

Sygn. akt I ACa 115/21

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 19 listopada 2020r. Sąd Okręgowy w Katowicach w sprawie I C 98/20 oddalił powództwo oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanych solidarnie kwotę 10.800 zł tytułem kosztów procesu.

Orzekając w powyższy sposób sąd ten ustalił, że w dniu 20 marca 2008 r. strony zawarły umowę kredytu mieszkaniowego „Własny kąt hipoteczny” z oprocentowaniem zmiennym (spłacanego w ratach annuitetowych). Zgodnie z tą umową powódka udzieliła pozwanym kredytu w kwocie 196.833,85 CHF na nabycie lokalu mieszkalnego. Kredyt został udzielony na 360 miesięcy, licząc od dnia zawarcia umowy. W dniu sporządzenia umowy oprocentowanie kredytu w stosunku rocznym wynosiło 4,7083%, rzeczywista roczna stopa procentowa wynosiła 4,8864%, a roczna stopa oprocentowania dla zadłużenia przeterminowanego na dzień sporządzenia umowy wynosiła 28,0000%. Szacunkowy całkowity koszt kredytu w dniu sporządzenia umowy wynosił 390.949,59 zł. Zabezpieczeniem spłaty kredytu była hipoteka zwykła i hipoteka kaucyjna na nieruchomości pozwanych objętej księgą wieczystą Sądu Rejonowego (...) w (...) nr (...). Całkowita wypłata kredytu miała nastąpić jednorazowo do dnia 1 marca 2009 r. Całość zadłużenia wynikającego z umowy kredytobiorcy mieli spłacić do dnia 1 marca 2038 r. w ratach kapitałowo-odsetkowych annuitetowych płatnych w pierwszym dniu każdego miesiąca.

Zgodnie z § 39 części ogólnej umowy bank mógł wypowiedzieć umowę w części dotyczącej warunków spłaty m.in. w przypadku niedokonania przez kredytobiorcę spłaty dwóch kolejnych rat kredytu w terminach określonych przez bank w wysłanych do kredytobiorcy dwóch kolejnych przypomnieniach, zgodnie zaś z § 40 umowy bank był zobowiązany do powiadomienia o wypowiedzeniu poprzez doręczenie go osobiście za potwierdzeniem odbioru lub listem poleconym wysłanym za zwrotnym potwierdzeniem odbioru na ostatni znany bankowi adres korespondencyjny. Okres wypowiedzenia zgodnie z umową wynosił 30 dni od dnia następnego po dniu doręczenia.

Pismem z dnia 24 lutego 2014 r. pozwani złożyli wniosek o zawarcie umowy restrukturyzacyjnej (k. 102 - 104).

W dniu 28 lutego 2014 r. strony zawarły aneks nr (...) do ww. umowy zmieniając § 2 pkt 6 (...) w ten sposób, iż stała marża banku miała wynosić 1,36%, § 7 pkt 1 (...) w ten sposób, iż termin spłaty kredytu ustalono na dzień 18 lutego 2038 r., § 7 pkt 4 (...) w ten sposób, iż środki pieniężne na spłatę kredytu miały być pobierane z rachunku technicznego, prowadzonego w walucie polskiej, nr (...) oraz § 7 pkt 5 (...) w ten sposób, iż spłata raty kredytu miała następować w osiemnastym dniu każdego miesiąca, począwszy od marca 2014 r. (k. 99).

W tym samym dniu tj. 28 lutego 2014r. pozwani oświadczyli, że uznają całość zadłużenia wobec banku wynikającego z zawartej umowy kredytowej (k.101).

Jak wskazał to sąd I instancji, w 2018 r. pozwani zaprzestali spłacania rat kredytu, co spowodowało, że pismem z dnia 17 kwietnia 2018 r. powodowy bank dokonał wypowiedzenia przedmiotowej umowy kredytowej w części dotyczącej warunków spłaty z powodu braku spłaty wymaganych rat. Bank podał, iż termin wypowiedzenia wynosi 30 dni i liczy się od dnia następnego pod dniu doręczenia niniejszego wypowiedzenia. Brak spłaty zadłużenia wymagalnego, wynoszącego na dzień wypowiedzenia 2.502,95 CHF, spowoduje, że cała kwota kredytu wraz z odsetkami i opłatami stanie się przeterminowana i wymagalna, natomiast spłata zadłużenia wymagalnego bieżącej raty i naliczonych odsetek spowoduje, że wypowiedzenie utraci moc (k. 23). Wypowiedzenie umowy podpisane zostało przez specjalistę K. B. (k. 23).

Pisma banku informujące o wypowiedzeniu umowy pozwany J. K. odebrał dnia 24 kwietnia 2018 r. (k. 25).

Pismami z dnia 26 lipca 2019 r. powódka wezwała pozwanych do zapłaty kwoty 153.514,84 CHF w terminie 7 dni od dnia doręczenia wezwania, informując jednocześnie o możliwości zawarcia porozumienia lub umowy ugody, ustalających warunki spłaty zadłużenia (k. 11, 13). Oba pisma dnia 6 września 2019 r. odebrał pozwany J. K. (k. 12, 14).

W dniu 3 października 2019 r. powodowy bank wystawił wyciąg z ksiąg bankowych nr (...) stwierdzając, iż w jego księgach bankowych figuruje wymagalne zadłużenie pozwanych wynoszące wg stanu na dzień 3 października 2019 r. łącznie 156.206,37 CHF (k. 10).

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał w oparciu o dowody z dokumentów prywatnych, jak i osobowych źródeł dowodowych szczegółowo wymienionych w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia. Pozostałe wnioski dowodowe z kolei pominął na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c., jako nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Sąd meriti pominął także dowody z zeznań świadków A. D. i A. S., albowiem wszystkie istotne w sprawie okoliczności zostały wyjaśnione.

Sąd Okręgowy na podstawie tak poczynionych ustaleń wskazał, że podstawę prawną żądania pozwu stanowi art. 69 ust. 1 Prawa bankowego w brzmieniu obowiązującym na datę podpisania umowy.

Wskazał, że treść umowy kredytowej z dnia 20 marca 2008 r. określa wzajemne prawa i obowiązki stron, w tym wysokość zobowiązania, które winni byli spłacać w określonych terminach pozwani. W treści umowy znajdują się również stosowne zapisy dotyczące przyczyn wypowiedzenia umowy (§ 39 części ogólnej umowy).

Sąd Okręgowy uznał, co do zasady, że powstanie po stronie pozwanych zadłużenia mogło uzasadniać wypowiedzenie przez powoda umowy, jednak ostatecznie przyjął, w świetle podniesionych przez pozwanych zarzutów, że to wypowiedzenie było nieskuteczne.

Jak wskazał to sąd meriti ocena skuteczności wypowiedzenia umowy kredytowej przez bank wymaga uwzględnienia zarówno postanowień umowy łączącej strony, jak również regulacji zawartej w art. 75 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe. Zgodnie z przywołanym art. 75 ust. 1 i 2 ww. ustawy bank może wypowiedzieć umowę kredytu, gdy kredytobiorca nie dotrzymuje warunków udzielonego kredytu, a termin wypowiedzenia nie może być krótszy niż 30 dni. Natomiast w § 39 części ogólnej umowy kredytu zawartej przez strony zawarto postanowienie, że bank może wypowiedzieć umowę w części dotyczącej warunków spłaty w przypadku niedokonania przez kredytobiorcę spłaty dwóch kolejnych rat kredytu w terminach określonych przez bank w dwóch kolejnych przypomnieniach, o jakich mowa w § 32. Z § 32 wynika, że bank zawiadamia kredytobiorcę pisemnie, listem zwykłym, o kwocie należności z tytułu zaległej i kolejnej raty spłaty kredytu wysyłając przypomnienie. Wobec treści przywołanych uregulowań bank powinien poprzedzić wypowiedzenie kredytu przesłaniem kredytobiorcy dwóch przypomnień o zaległej i kolejnej racie kredytu. Z umowy nie wynikają żadne terminy do wysłania przypomnień, ani też wymagany odstęp czasowy między jednym a drugim przypomnieniem. Celem przesłania przypomnień niewątpliwie jest poinformowanie kredytobiorcy o występującej zaległości, której utrzymywanie się może zrodzić poważny skutek w postaci wypowiedzenia kredytu. Kredytobiorca nie powinien być bowiem zaskakiwany wypowiedzeniem umowy, co skutkuje postawieniem w stan natychmiastowej wymagalności całej pozostałej niespłaconej kwoty kredytu wraz z należnymi odsetkami.

Sąd Okręgowy zauważył, że z dokumentacji załączonej do akt sprawy nie wynikało, aby powódka przesłała pozwanym przypomnienia określone w § 39 części ogólnej umowy kredytu. Zgodnie z art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Obowiązek wykazania przesłania pozwanym ww. przypomnień spoczywał więc na powódce.

Pozwany wprawdzie zeznał, że bank wysyłał pisma w sprawie zaległości, ale zaprzeczył aby przed wypowiedzeniem umowy kredytowej otrzymał informację o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia ( k. 180 ).

W myśl art. 75c ust. 1 ustawy Prawo bankowe jeżeli kredytobiorca opóźnia się ze spłatą zobowiązania z tytułu udzielonego kredytu, bank wzywa go do dokonania spłaty, wyznaczając termin nie krótszy niż 14 dni roboczych. Ustęp 2 ww. przepisu stanowi, że w wezwaniu, o którym mowa w ust. 1, bank informuje kredytobiorcę o możliwości złożenia, w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania wezwania, wniosku o restrukturyzację zadłużenia. Zgodnie z ust. 3 tegoż przepisu bank powinien, na wniosek kredytobiorcy, umożliwić restrukturyzację zadłużenia, poprzez zmianę określonych w umowie warunków lub terminów spłaty kredytu, jeżeli jest ona uzasadniona dokonaną przez bank oceną sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy. Restrukturyzacja, o której mowa w ust. 1, dokonywana jest na warunkach uzgodnionych przez bank i kredytobiorcę (ust. 4). W myśl ust. 5 art. 75c Prawa bankowego bank, w przypadku odrzucenia wniosku kredytobiorcy o restrukturyzację zadłużenia, przekazuje kredytobiorcy, bez zbędnej zwłoki, szczegółowe wyjaśnienia, w formie pisemnej, dotyczące przyczyny odrzucenia wniosku o restrukturyzację.

Przepis ten wprowadzony został mocą ustawy z dnia 25 września 2015 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r. poz. 1854). Zgodnie z art. 13 tej ustawy weszła ona w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia. Ogłoszenie miało miejsce dnia 12 listopada 2015 r., zatem art. 75c Prawa bankowego zaczął obowiązywać dnia 27 listopada 2015 r., czyli obowiązywał w dacie składania przez powódkę pisma zatytułowanego jako wypowiedzenie umowy kredytowej.

Jak podkreślił to sąd niższej instancji opisany wyżej tryb nie został zachowany przez powódkę w stosunku do pozwanych. Z przedłożonych przez powódkę dokumentów nie wynikało bowiem, aby powódka przed wypowiedzeniem umowy kredytowej wezwała pozwanych do dokonania spłaty w terminie 14 dni roboczych oraz poinformowała ich o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia. Sąd Okręgowy uznał zatem, że powódka nie wykazała, że dochowała wymogów z art. 75c Prawa bankowego. Wprawdzie ww. przepis został dodany już po zawarciu przez strony umowy kredytowej, a mianowicie powołaną ustawą z dnia 25 września 2015 r. i wszedł w życie dnia 27 listopada 2015 r., ale miał on zastosowanie także do umów zawartych przed ww. nowelizacją. Należy podkreślić, że art. 12 ustawy z dnia 25 września 2015 r. wyznaczał bankom oraz spółdzielczym kasom oszczędnościowo-kredytowym termin 30 dni od dnia wejścia w życie ww. ustawy na dostosowanie ich działalności do wymagań określonych w art. 75c ustawy Prawo bankowe.

Podsumowując swoje rozważania sąd I instancji uznał, że skoro powódka nie dochowała trybu przewidzianego w art. 75c ustawy Prawo bankowe, tym samym nie doszło do skutecznego wypowiedzenia umowy kredytu łączącej strony. W konsekwencji powództwo oparte na okoliczności, że dochodzona kwota jest wymagalna, z uwagi na wypowiedzenie umowy kredytu, okazała się bezzasadne.

Sąd Okręgowy jednocześnie uznał, że powołanie się przez powódkę na złożony przez pozwanych w 2014r. wniosek o restrukturyzację umowy kredytowej i złożone wówczas oświadczenia o uznaniu długu z tytułu przedmiotowej umowy, nie mogło odnieść pożądanego przez powódkę skutku, ponieważ czynności te miały miejsce cztery lata przed procedurą wypowiedzenia umowy i nie miały z tą procedurą nic wspólnego. W szczególności złożonego wówczas oświadczenia o uznaniu długu nie można odnosić do kwoty dochodzonej przez powódkę w niniejszym postępowaniu, a wynikającej z postawienia całej należność z umowy kredytowej w stan natychmiastowej wymagalności.

Sąd I instancji za zasadny uznał także zarzut pozwanych dotyczący braku umocowania osoby, która podpisała wypowiedzenie umowy kredytowej, a to wobec nieprzedstawienia przez powódkę stosownego pełnomocnictwa. Pełnomocnictwo dla specjalisty K. B. nie zostało złożone do akt sprawy, a z pieczęci widniejącej na wypowiedzeniu nie wynikało, jakie jest miejsce wskazanej osoby w strukturze organizacyjnej powodowego banku. Wypowiedzenie umowy stanowi jednostronną czynność prawną. Zgodnie zaś z art. 104 zd. 1 k.c., jednostronna czynność prawna dokonana w cudzym imieniu bez umocowania lub z przekroczeniem jego zakresu jest nieważna.

Z kolei nie podzielił ten sąd zarzutu pozwanych, co do nieskuteczności wypowiedzenia umowy dokonanego pod warunkiem, gdyż uznał, że w świetle orzecznictwa jest to dopuszczalne. Przepis art. 89 k.c. nie wyklucza dopuszczalności zastrzeżenia warunku w jednostronnej czynności prawnej obejmującej wypowiedzenie umowy. Trwałość stosunku umowy kredytowej nie może w każdym przypadku przemawiać za uznaniem, że warunkowe wypowiedzenie takiej umowy jest sprzeczne z właściwością stosunku prawnego, jakim jest umowa o kredyt ( wyroki SN z 6 września 2007r., IV CSK 118/07, OSP 2008/12 poz. 125, IV CSK 358/10 niepubl., wyrok SA w (...) z 23 stycznia 2018r., V ACa 49/18, Lex nr 4247608 ).

Ponieważ zarzut pozwanych dotyczący nieskuteczność wypowiedzenia umowy kredytowej okazał się zasadny i prowadził do oddalenia powództwa, Sąd Okręgowy nie odnosił się do pozostałych zarzutów pozwanych zawartych w sprzeciwie.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku, zaskarżonego w całości wniósł powód.

Orzeczeniu zarzucił:

I.  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, wskutek naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik niniejszego postępowania poprzez brak poszanowania reguł zasady swobodnej oceny dowodów wyrażonej w art. 233 k.p.c., odzwierciedlającej się m.in. poprzez dokonanie oceny dowodów w sposób sprzeczny z zasadami doświadczenia życiowego, a także w sposób nasuwający zastrzeżenia z punktu widzenia zasad logicznego rozumowania. Należy przede wszystkim wskazać, iż błędy w poczynionych przez Sąd I instancji ustaleniach faktycznych wyrażają się w:

a)  niezasadnym uznaniu, iż umowa kredytu nie została przez powoda skutecznie wypowiedziana, a co za tym idzie - zobowiązanie dochodzone pozwem jest nie wymagalne,

b)  ustaleniu, iż pracownik banku nie był umocowany do dokonania czynności wypowiedzenia umowy kredytu,

I.  naruszenie przepisów prawa procesowego, które miało wpływ na treść rozstrzygnięcia, a mianowicie:

a)  przepisu art. 233 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów - dowolną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, sprzeczną z zasadami logiki i obiektywizmu poprzez przyjęcie, że załączony do akt dokument z dnia 17 kwietnia 2018 roku, zatytułowany "wypowiedzenie umowy kredytu w części dotyczącej warunków spłaty z powodu niedotrzymania warunków finansowych" nie zawiera elementu w postaci wezwania do zapłaty oraz nie czyni zadość obowiązkom nałożonym na bank w treści art. 75c prawa bankowego i w konsekwencji sprzeczność istotnych ustaleń z treścią zebranego materiału dowodowego, skutkującą błędnym przyjęciem, iż powód nie wypowiedział skutecznie umowy kredytu, a także, że roszczenie powoda objęte pozwem nie było wymagalne,

b)  przepisu art. 231 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie przejawiające się w braku ustalenia faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy a to umocowania pracownika banku do dokonania czynności wypowiedzenia umowy kredytu, na podstawie innych faktów, a to posługiwania się pieczęcią oraz papierem firmowym Powoda, zajmowania w strukturze Powodowego Banku określonego stanowiska,

II.  naruszenie prawa materialnego a to:

a)art. 58 k.c. w zw. z art. 104 § 1 zd. 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie a przez to uznanie, iż oświadczenie Banku o wypowiedzeniu umowy kredytu było czynnością nieważną, podczas gdy na gruncie niniejszej sprawy należało uznać, iż wypowiedzenie zostało dokonane przez osobę uprawnioną, a zatem nie wystąpiły przesłanki stwierdzenia nieważności tego oświadczenia,

b)art. 60 k.c. poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie skutkujące przyjęciem, iż oświadczenie woli Banku o wypowiedzeniu umowy kredytu nie jest skuteczne, oczywiste, jasne co do jego sensu i nie pozwala na wyprowadzenie wniosku, że znajduje się w nim również element wezwania do zapłaty, podczas gdy okoliczność ta została przez stronę pozwaną potwierdzona,

c)art. 65 k.c. poprzez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie skutkujące przyjęciem, że pismo powoda z dnia 17 kwietnia 2018 roku nie stanowiło oświadczenia o wypowiedzeniu umowy kredytu,

b)art. 75 c ustawy Prawo bankowe poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, jak również nieprawidłową wykładnię prowadzącą do uznania wypowiedzenia umowy kredytu za bezskuteczne,

e)art. 75c w zw. z art. 78 ustawy Prawo bankowe poprzez przyjęcie, iż:

- przepis powyższy ustanawia obowiązek banku, poprzedzenia wypowiedzenia umowy pożyczki wezwaniem, o którym mowa w tym przepisie oraz umożliwieniem wystąpienia przez dłużnika z wnioskiem o restrukturyzację, a którego naruszenie rzekomo skutkuje bezskutecznością wypowiedzenia umowy i brakiem wymagalności dochodzonego roszczenia, podczas gdy przepis ten nie przewiduje jakiejkolwiek sankcji (czy to nieważności, bezskuteczności czy też braku wymagalności), a ewentualne naruszenie tego przepisu winno być rozpatrywane jedynie w kontekście ewentualnej odpowiedzialności odszkodowawczej banku wobec pożyczkobiorcy,

- naruszenie tego przepisu skutkuje sankcją bezskuteczności wypowiedzenia, pomimo iż zmianie uległa treść art. 75 ustawy Prawo bankowe, który od 1 stycznia 2016 roku nie wiąże już skuteczności wypowiedzenia z przeprowadzeniem procedury przewidzianej w art. 75c ustawy Prawo bankowe,

Wskazując na powyższe zarzuty, skarżący wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku poprzez utrzymanie w mocy nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 4 grudnia 2019 r. wydanego przez Sąd Okręgowy w Katowicach w całości uwzględniający powództwo,

2.  zmianę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania, poprzez zasądzenie od pozwanych na rzecz powoda kosztów postępowania przed Sądem I instancji.

W odpowiedzi na apelację pozwani wnieśli o jej oddalenie za przyznaniem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się bezzasadna.

Sąd Apelacyjny podzielił ustalenia faktyczne sądu I instancji przyjmując je za własne.

Jak wynika ze stanowiska sądu I instancji uznał on, że jednostronne oświadczenie woli powódki o wypowiedzeniu umowy skierowane do pozwanych nie wywarło skutku w postaci wygaśnięcia łączącej strony umowy kredytowej przede wszystkim wobec niedochowania przez powódkę zarówno §39 umowy, jak i naruszenie przez bank wymogu wynikającego z art. 75c ust.2 ustawy prawo bankowe.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 233§1kpc, należało wskazać, że Sąd Okręgowy nie przekroczył zasad swobodnej oceny dowodów, ani też nie naruszył zasad logiki i doświadczenia życiowego. Ustalenia sądu I instancji bazowały zasadniczo wyłącznie na treści dokumentów, których autentyczności żadna ze stron nie kwestionowała. W rzeczywistości skarżący poprzez powoływanie się na zarzuty natury procesowej próbuje zakwestionować ocenę prawną zaprezentowaną przez sąd niższej instancji, co jest niedopuszczalne.

Pojęcie skuteczności wypowiedzenia umowy jest szerokie. Obejmuje wszystkie czynniki, które powinny ziścić się oraz działania, których powód musiał dopełnić, żeby doprowadzić do złożenia pozwanym oświadczenia o rozwiązaniu umowy, które skutkowało wymagalnością jej zobowiązania będącego podstawą roszczenia procesowego. Przyjmowane jest w orzecznictwie, że wypowiedzenie umowy jest prawokształtującym oświadczeniem, bardzo istotnym i dotkliwym dla kredytobiorcy, a zatem nie może być dokonane w sposób nagły, zaskakujący, nawet jeżeli istnieją podstawy do jego podjęcia, zgodnie z treścią umowy kredytowej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2015 r., V CSK 698/14, niepubl.). Ponieważ wypowiedzenie kredytu jest najbardziej dotkliwą sankcja dla kredytobiorcy, dlatego skorzystanie z niego powinno nastąpić po wyczerpaniu środków mniej dolegliwych, odpowiednich wezwań (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 4 grudnia 2020 r. I ACa 538/20). Skoro zatem wypowiedzenie umowy należy do czynności z zakresu prawa materialnego, a zatem sprawdzenie prawidłowości jej podjęcia dokonane być powinno przez sąd drugiej instancji, zgodnie z art. 378 § 1 k.p.c., przy uwzględnieniu wszystkich aspektów leżących w sferze prawa materialnego, adekwatnych dla tej czynności prawnej (por. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r. III CZP 49/07, OSNC 2008 Nr 6, poz. 55). Ocena ta nie należy do granic orzekania wyznaczonych przepisem art. 321 § 1 k.p.c. Tym samym ocena skuteczności wypowiedzenia analizowanej umowy kredytowej nie mogła być analizowana przez pryzmat podniesionego w apelacji zarzutu naruszenia art. 233§1kpc, na co słusznie zwrócili uwagę pozwani w odpowiedzi na apelację.

Odnosząc się do zarzutów naruszenia prawa materialnego wskazanych w pkt. III apelacji, Sąd Apelacyjny podziela wyrażone w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 2021 r., IV CSKP 92/21 stanowisko, że naruszenie przez bank wymogów z art. 75c p.b. nie skutkuje nieważnością wypowiedzenia w rozumieniu art. 58 § 1 k.c., skoro przepisy pr. bank. takiej sankcji nie przewidują. Natomiast w świetle celu i charakteru prawnego art. 75c p.b., w kontekście brzmienia art. 12 noweli prawa bankowego z dnia 25 września 2015r., pominięcie tej obowiązkowej procedury przez bank czyni dokonane wypowiedzenie kredytu bezskutecznym. Brak podjęcia przez bank ustawowo przewidzianych czynności, które poprzedzają wypowiedzenie, czynią wypowiedzenie przedwczesnym. W sytuacji, w której dana czynność prawna, w tym wypadku wypowiedzenie umowy, jest przedwczesna, to z tej przyczyny nie może być kwalifikowana jako nieważna, lecz bezskuteczna z tego względu, że nie została poprzedzona dokonaniem innych wymaganych ustawą czynności.

Analogicznie należało traktować niedochowanie przez powodowy bank wymaganej procedury poprzedzającej złożenie oświadczenia o wypowiedzeniu umowy wynikającej z §39pkt.1 umowy kredytu. Mianowicie, wypowiedzenie umowy mogło nastąpić dopiero po wysłaniu dwóch kolejnych przypomnień. Pierwsze z nich jak wynikało z §32 ust.1 mogło być wysłane już po wystąpieniu zaległości w płatności jednej raty, drugie natomiast, co wynika z wykładni umowy w świetle zasad wynikających z art. 65kc, jak i zwykłych zasad logiki, po opóźnieniu w płatności kolejnej raty. Dopiero zatem po zrealizowaniu przez bank tej procedury, jak i dochowaniu wymogu z art. 75c p.b, w szczególności w zakresie poinformowania przez kredytobiorcę o możliwości złożenia, w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania wezwania, wniosku o restrukturyzację zadłużenia, otwierała się droga do złożenia skutecznego oświadczenia woli o wypowiedzeniu umowy.

Nawet gdyby uznać, odnosząc się do zarzutu zawartego w pkt. III ppkt. b) apelacji, że oświadczenie o wypowiedzeniu umowy kredytu z dnia 17.04.2018r. zawierało także monit, to zgodnie z łączącą strony umową takie upomnienia musiały być złożone dwukrotnie, z zachowaniem odpowiedniego odstępu, co nie miało miejsca w sprawie.

Wbrew stanowisku wyrażonym przez apelującego (por. pkt. III ppkt. d)-e) zarzutów apelacyjnych), pomimo dokonania nowelizacji art. 75 ust. 1 pr. bank. dokonana ustawą - Prawo restrukturyzacyjne nie oznacza jednak, że art. 75c pr. bank. przestał obowiązywać względnie zmieniło się jego znaczenie w kontekście jednej z wymaganych ustawowo przesłanek poprzedzających wypowiedzenie umowy kredytu. Otóż rozważaną zmianę art. 75 ust. 1 pr. bank. i jego bezpośrednie powiązanie z pr. restruk. należy rozumieć w ten sposób, że w przypadkach, w których kredytobiorca jest objęty jednym z postępowań restrukturyzacyjnych, wymienionych w art. 2 tej ustawy, wypowiedzenie przez bank umowy kredytu musi uwzględniać przepisy tej ustawy i skutki związane z prowadzeniem tych postępowań. Prawo restrukturyzacyjne jest ustawą szczególną w stosunku do pr. bank., co oznacza, że w tych przypadkach, w których przepisy pr. restruk. mają wpływ na regulacje dotyczące warunków wypowiedzenia umów kredytowych w stosunku do podmiotów, do których ma zastosowanie pr. restruk. i toczy się w stosunku do nich procedura uregulowana w tej ustawie, nie ma zastosowania art. 75c pr. bank. Natomiast w odniesieniu do pozostałych kredytobiorców, do których pr. restrukt. nie ma zastosowania, względnie nie toczy się w stosunku do nich tego rodzaju postępowanie, art. 75c pr. bank. stosuje się bezpośrednio. Oczywistym jest więc, że zawarta w ustawie - Prawo restrukturyzacyjne nowelizacja art. 75 ust. 1 pr. bank. mogła zmienić art. 75 ust. 1 pr. bank. w takim zakresie, w jakim wynikało to z przedmiotu unormowań tej ustawy, natomiast nie mogła wykluczyć zastosowania art. 75c pr. bank. w odniesieniu do tych kredytobiorców, do których ustawa - Prawo restrukturyzacyjne nie ma zastosowania i nie toczy się w stosunku do nich przewidziane w tej ustawie postępowanie.

Innej interpretacji art. 75 ust. 1 i art. 75c pr. bank. sprzeciwia się konstytucyjna zasada równego traktowania podmiotów w obrocie prawnym (art. 32 Konstytucji RP). Mianowicie przedsiębiorcy, do których stosują się przepisy prawa restrukturyzacyjnego i którzy mogą uruchomić stosowne postępowanie, którego przedmiotem jest restrukturyzacja ich zobowiązań (art. 4 ust. 1 w zw. z art. 6 i art. 7 pr. restruk.) byliby lepiej traktowani niż podmioty, nie podlegające pr. restruk., w tym konsumenci, a to byłoby nie do pogodzenia także z przepisami o szczególnej ochronie tej grupy podmiotów (por. art. 76 Konstytucji RP).

Podsumowując, należy przyjąć, że art. 75 ust. 1 pr. bank. należy interpretować w ten sposób, że wypowiedzenie kredytu jest ograniczone art. 75c pr. bankowego (reguła ogólna), natomiast w przypadkach przewidzianych w ustawie - Prawo restrukturyzacyjne wypowiedzenie umowy kredytu jest ograniczone przepisami tej ustawy (reguła szczególna) i wówczas nie ma zastosowania art. 75c pr. bank. Innymi słowy, art. 75c pr. bank. ma zastosowanie do wszystkich umów kredytu, z wyjątkiem tych, z których zadłużenie jest objęte postępowaniem restrukturyzacyjnym prowadzonym na podstawie ustawy - Prawo restrukturyzacyjne. W tym kontekście powód nie wykazał, aby zadłużenie pozwanych było objęte tym postępowaniem.

Zatem, jeśli bank nie zastosuje w swej działalności art. 75c pr. bank., to bez znaczenia prawnego pozostaje kwestia wykazania przez kredytobiorcę własnej woli i inicjatywy w restrukturyzacji zadłużenia. Z przepisów tych jednoznacznie wynika, że inicjatywa w uruchomieniu tej procedury spoczywa na banku a nie kredytobiorcy. Celem i istotą tej regulacji jest zapewnienie kredytobiorcy uprawnienia do dalszego kontynuowania umowy kredytu, mimo problemów ze spłatą rat kredytowych, przez umożliwienie restrukturyzacji powstałego zadłużenia i modyfikacji stosunku prawnego na przyszłość (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 2021 r., IV CSKP 92/21).

W ocenie Sądu Apelacyjnego fakt, iż pozwani w 2014r. korzystali już z procedury restrukturyzacyjnej, czego efektem było zawarcie w dniu 28.02.2014r. aneksu nr (...) do umowy, nie uchylał obowiązkowi zastosowania po raz kolejny przez bank przepisu art. 75c ustawy – prawo bankowe, przy kolejnej procedurze związanej z wypowiedzeniem umowy kredytu. Przepis ustawy nie wyłącza bowiem spod działania art. 75 p.b. umów, które w przeszłości były poddawane już restrukturyzacji. Oczywistym bowiem pozostaje, że po upływie kilku lat od przeprowadzenia pierwszej restrukturyzacji mogą ujawnić się po stronie kredytobiorców nowe okoliczności, które mogą uzasadniać przeprowadzenie restrukturyzacji na nowych warunkach.

Sąd Apelacyjny nie podzielił również stanowiska skarżącej, że ograniczenie sankcji niedochowania przez banki procedury przewidzianej w art. 75c) ustawy prawo bankowe ma sprowadzać się wyłącznie do odpowiedzialności odszkodowawczej banku, gdyż nie znajduje to uzasadnienia w brzmieniu tych przepisów i ich celu (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 2021 r., IV CSKP 92/21).

Podsumowując, zarzuty naruszenia prawa materialnego w postaci art. 75c p.b. okazały się chybione.

Jeśli zaś chodziło o kwestię, czy pracownik banku był umocowany do złożenia w imieniu powoda oświadczenia o wypowiedzeniu umowy kredytu (por. pkt. II, ppkt.b) i pkt. III ppkt. a) apelacji), pomimo braku zaoferowania dokumentu pełnomocnictwa, to wskazać należało, że kwestię tą należało generalnie rozpatrywać również w ramach stosowania prawa materialnego (a nie zarzutu naruszenia art. 231kpc). Sąd Apelacyjny podziela stanowisko, że art. 97kc może mieć zastosowanie nie tylko do osób podpisujących w imieniu banku umowę kredytową (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 maja 2002 r., V CKN 1031/00), lecz również do osób, które w imieniu banku składają jednostronne oświadczenia woli, w tym przypadku o wypowiedzeniu umowy kredyty, skoro dane oświadczenie zostało wysłane z właściwej placówki powodowej banku, zostało złożone na dokumencie firmowym, a następnie zaopatrzone w pieczęć identyfikującą danego przedsiębiorcę (bank) oraz pieczęć i podpis pracownika banku, jak i należało do kategorii typowych czynności bankowych. Ponadto należało podkreślić, że powodowy bank w oparciu o ten dowód prywatny wystąpił przeciwko pozwanym kredytobiorcom z odpowiednim roszczeniem do sądu.

Podsumowując, apelacja okazała się bezzasadna w świetle art. 385kpc, pomimo uznania, że część zarzutów odnoszących się do czynności zdziałanych w imieniu powodowego banku przez pracownika, pomimo braku zaoferowania pełnomocnictwa, okazała się trafna. Ta sytuacja nie wpływa bowiem na zmianę postrzegania tego, że złożenie oświadczenia woli o wypowiedzeniu umowy kredytu, nie zostało poprzedzone odpowiednią procedurą wymaganą zarówno przez Regulamin ustanowiony przez powoda, jak i z pominięciem wymogów prawa bankowego (art. 75c).

Skoro zatem powód nie wykazał, aby dochował wszystkim powyżej elementom, pozwalającym uznać wypowiedzenie umowy za skuteczne, tj. prowadzące do wygaśnięcia łączącego strony stosunku prawnego, powództwo jako przedwczesne zasadnie zostało oddalone przez sąd I instancji.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Apelacyjny orzekł zgodnie z odpowiedzialnością za wynik postępowania na podstawie art. 98§1 i 3 w zw. z art. 108§1 kpc w zw. z art. 391§1 kpc i na podstawie § 2 pkt. 7 w zw. z § 10 ust. 1 pkt. 2) Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, w brzmieniu wprowadzonym na podstawie Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016r. (Dz. U. 2016. 1668), które weszło w życie 27.10.2016r..

SSA Piotr Łakomiak