Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 czerwca 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia SA Joanna Naczyńska

po rozpoznaniu w dniu 10 czerwca 2024 r. w Katowicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa S. B., L. B. i Z. B.

przeciwko Spółce (...) Spółce Akcyjnej w B.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 6 grudnia 2022 r., sygn. akt I Cgg 58/20,

I.  zmienia zaskarżony wyrok:

1)  w punkcie 1. w ten sposób, że:

a)  zasądza od pozwanej na rzecz powódki S. B. 436.943,86 zł (czterysta trzydzieści sześć tysięcy dziewięćset czterdzieści trzy i 86/100) złote z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 26 lutego 2022 r. do zapłaty;

b)  oddala powództwo S. B. w pozostałym zakresie;

2)  w punkcie 2. w ten sposób, że:

a)  zasądza od pozwanej na rzecz powodów L. B. i Z. B. 436.943,86 zł (czterysta trzydzieści sześć tysięcy dziewięćset czterdzieści trzy 86/100) złote z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 26 lutego 2022 r. do zapłaty;

b)  oddala powództwo L. B. i Z. B. w pozostałym zakresie;

II.  oddala apelację w pozostałej części;

III.  zasądza od pozwanej, z tytułu kosztów postępowania apelacyjnego:

a)  na rzecz powódki S. B. 4 050 (cztery tysiące pięćdziesiąt) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od uprawomocnienia się tego orzeczenia o kosztach;

b)  na rzecz powodów L. B. i Z. B. 4 050 (cztery tysiące pięćdziesiąt) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od uprawomocnienia się tego orzeczenia o kosztach.

SSA Joanna Naczyńska

Sygn. akt I ACa 112/23

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 6 grudnia 2022 r. Sąd Okręgowy w Katowicach zasądził od pozwanej Spółki (...) SA w B. na rzecz:

a)  powódki S. B. 436.943,86 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od:



80.000 zł - od 11 września 2020 r. do 7 lutego 2022 r.,



436.943,86 zł - od 26 lutego 2022 r. do dnia zapłaty;

oraz 3.600 zł z tytułu kosztów zastępstwa procesowego;

b)  na rzecz powodów L. B. i Z. B. łącznie 436.943,86 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od:

c)  80.000 zł od 11 września 2020 r. do 7 lutego 2022 r.;

d)  436.943,86 zł od 26 lutego 2022 r. do dnia zapłaty;

oraz 7.200 zł z tytułu kosztów zastępstwa procesowego;

i nakazał pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Katowicach 56.574,38zł z tytułu kosztów sądowych, w tym opłaty od pozwu od uiszczenia której powodowie byli zwolnieni i wydatków tymczasowo poniesionych przez Skarb Państwa.

Rozstrzygnięcie to Sąd Okręgowy podjął po ustaleniu, że:

Powodowie są współwłaścicielami nieruchomości położonej w B. przy ul. (...): S. B. w ½ części, a pozostała ½ część jest własnością Z. B. i L. B. we wspólności majątkowej małżeńskiej.

15 kwietnia 2011 r. powodowie zawarli ugodę z (...) SA Oddział KWK (...), której przedmiotem było naprawienie szkody spowodowanej ruchem zakładu górniczego w postaci wychylenia budynku mieszkalnego powodów. Z uwagi na prowadzoną wówczas jeszcze eksploatację górniczą w rejonie nieruchomości powodów, zakres i sposób naprawienia szkody miał zostać ustalony na wniosek właścicieli po ustaniu ujemnych wpływów eksploatacji na nieruchomości. 29 maja 2020 r. powodowie wystąpili do pozwanej o podjęcie negocjacji, wskazując na liczne uszkodzenia budynku i jego otoczenia. Ponowili wniosek 27 lipca 2020 r. W dniu 18 sierpnia 2020 r. pracownicy pozwanej dokonali oględzin nieruchomości, stwierdzając: wychylenie budynku w kierunku północno – zachodnim, liczne pęknięcia ścian, elewacji i posadzek oraz deformację bram wjazdowych i furtek oraz pęknięcia murków wjazdowych do garażu.

Nieruchomość powodów podlegała wpływom eksploatacji górniczej prowadzonej przez pozwaną i jej poprzedników w latach 1978 – 2019. Na skutek tej eksploatacji budynek powodów obniżył się o 7,3 m, w tym do 2013 r. o ok. 5,9 m. Z teoretycznych wyliczeń wynika, że wychylił się w kierunku zbliżonym do północno – zachodniego o około 31 mm/m, z czego do 2013 r. około 26 mm/m. Oddziaływały na niego również odkształcenia poziome w granicach do III kategorii, pogłębiające istniejące uszkodzenia. Średnie wypadkowe wychylenie budynku wynosi 37,4 mm/m, a zatem przekracza granicę dopuszczalnego, gwarantującego bezpieczne użytkowanie, która wynosi 25 mm/m. Wychylenie to pozostaje w związku przyczynowo – skutkowym z ruchem zakładów górniczych pozwanej Spółki oraz (...) SA - Zakład (...). Do jego powstania pozwana Spółka przyczyniła się w 80%, a Spółka (...) – w 20%.

Rektyfikacja budynku mieszkalnego powodów byłaby możliwa, lecz technicznie skomplikowana (m.in. ze względu na betonową konstrukcję ścian w zakresie podziemi) i ekonomicznie nieopłacalna, ponieważ koszt rektyfikacji według cen z III kwartału 2021 r. wynosi 1.342.518,94 zł brutto, a wartość techniczna budynku wraz z kosztami wyburzenia według cen z tego okresu – wynosi 1.235.687,72 zł brutto, z czego 873.887,72 zł to wartość odtworzeniowa budynku.

Dokonując oceny prawnej zasadności powództwa, Sąd Okręgowy stwierdził, że:

Szkoda w postaci wychylenia budynku jest szkodą górniczą o charakterze ciągłym, z czasem ulegała pogłębieniu. Roszczenie powodów o jej naprawienie znajduje postawę w art. 144 ust. 1, art. 145 i art. 146 ust. 1 ustawy z 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (dalej p.g.g.) w zw. z art. 363 § 1 k.c. i 435 §1 k.c. Wychylenie przekracza 25 mm/m, więc zalicza się do uciążliwych i wykluczających użytkowanie obiektu. Skoro koszt rektyfikacji budynku jest wyższy niż jego wartość, to powodowie mogą żądać zapłaty odszkodowania w kwocie 873.887,72 zł, odpowiadającej kosztom wybudowania budynku w tym samym standardzie, pomniejszonym o stopień naturalnego zużycia wynikający z wieku budynku, z uwzględnieniem przeprowadzonych remontów i sposobu użytkowania. Uwzględniając udziały powodów w prawie własności nieruchomości, jak i okoliczność, że w pozwie żądali zapłaty 160 000 zł, które to roszczenie było przedmiotem przedsądowych negocjacji; a następnie rozszerzyli powództwo do 873.887,72 zł, to adekwatnie do udziałów i rodzaju współwłasności powódka S. B. może żądać połowy kwoty 873.887,72 zł, tj. 436.943,86 zł, a drugiej połowy mogą żądać pozostali powodowie łącznie z ustawowymi odsetkami od kwoty 80 000 zł - od 11 września 2020r., tj. od dnia wniesienia pozwu, a od 436.943,86 zł - od dnia następującego po dniu, w którym doręczono pozwanej pismo rozszerzające powództwo, tj. od 26 lutego 2022 r. Rozstrzygnięcie w przedmiocie odsetek uwzględniało bezterminowy charakter roszczeń odszkodowawczych.

W oparciu o art. 98 k.p.c., Sąd Okręgowy obciążył pozwaną kosztami procesu, w tym zasądził od niej na rzecz powódki S. B. 3 600 zł, a na rzecz pozostałych powodów 7 200 zł z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, których suma odpowiadała stawce minimalnej określonej w § 2 pkt. 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3 października 2016 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Na podstawie art. 83 ust 2 i art. 113 ust. 1 ustawy z 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w związku z art. 98 k.p.c. nakazał pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe, od uiszczenie których powodowie byli zwolnieni, tj. opłatę od pozwu i koszty opinii biegłych.

Apelację od wyroku wniosła pozwana, zaskarżając go ostatecznie (po sprecyzowaniu wniosków apelacji) w części zasądzającej od niej na rzecz powódki S. B. 87 388,77 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 26 lutego 2022r. i w części zasądzającej od niej na rzecz pozostałych powodów 87 388,77 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 26 lutego 2022r. oraz w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach procesu. Domagała się zmiany wyroku przez oddalenie powództwa w zaskarżonej części i zasądzenia od powodów na jej rzecz kosztów procesu za obie instancje. Alternatywnie wniosła o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego. Zarzuciła, że zaskarżony wyrok został wydany z naruszeniem przepisów prawa procesowego, tj.:

a)  art. 327 ¹ § 1 pkt. 1 i 2 k.p.c. przez pominięcie wyjaśnienia, z jakich przyczyn, mimo przyjęcia, że pozwana odpowiada za szkodę w 80%, powództwo nie zostało oddalone w części, w jakiej za szkodę odpowiada (...) SA, jak również brak wskazania podstawy prawnej dla zasądzenia całości wyliczonego odszkodowania od pozwanej, z pominięciem, że ponosi ona odpowiedzialność jedynie za 80% uszkodzeń objętych roszczeniem pozwu;

b)  art. 227 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów oraz dowolność w ocenie zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez zasądzenie od pozwanej całości odszkodowania, mimo ustalenia, że odpowiada ona za 80% uszkodzeń w nieruchomości powodów.

Powodowie wnieśli o oddalenie apelacji, jako bezzasadnej i zasądzenie od pozwanej na ich rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny - wobec wniosku powodów o rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym i braku wniosku pozwanej o rozpoznanie sprawy na rozprawie oraz stwierdzenia, że przeprowadzenie rozprawy apelacyjnej nie jest konieczne - w trybie art. 374 k.p.c. rozpoznał sprawę na posiedzeniu niejawnym, ważąc co następuje:

Poczynione w sprawie ustalenia faktyczne opierają się o niekwestionowane przez strony wnioski opinii biegłych sądowych, które Sąd Okręgowy uznał za miarodajne dla rozstrzygnięcia. Doprowadziły one do ustalenia przyczyn powstania szkody górniczej, jej rozmiaru, sposobu naprawienia oraz podmiotów odpowiedzialnych za naprawienie tej szkody. Zarzuty apelacji nie kwestionują podjętych w tej materii ustaleń, a zwłaszcza faktów decydujących o rozstrzygnięciu, tj.: wartości wychylenia budynku powodów, kosztów rektyfikacji tego budynku, ani jego wartości odtworzeniowej. Ukierunkowane są jedynie na wykazanie, że Sąd Okręgowy nie uwzględnił w należyty sposób ustalenia, że do powstania szkody w 20% przyczyniła się eksploatacja górnicza, za którą ponosi odpowiedzialność (...) SA, w konsekwencji czego błędnie zasądził od pozwanej na rzecz powodów 873.887,72 zł, podczas gdy powinien był zasądzić 80% tej sumy, czyli o 87 388,77 zł mniej na rzecz powódki S. B. i o 87 388,77 zł mniej na rzecz pozostałych powodów. Te zaś kwestie są elementem oceny prawnej poczynionych ustaleń faktycznych. Nie doszło więc w sprawie do naruszenia art. 227 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c.

Choć zasadnie pozwana, powołując się na art. 327 ¹ § 1 pkt. 1 i 2 k.p.c., wytyka Sądowi Okręgowemu brak wyjaśnienia przyczyn przypisania jej odpowiedzialności za wyrządzoną powodom szkodę w całości (w 100%), a nie tylko w 80%, niemiej naruszenie to nie miało wpływu na treść rozstrzygnięcia, ponieważ odpowiedzialność pozwanej i odpowiedzialność Spółki (...) za wyrządzoną powodom szkodę jest solidarna, co oznacza, że powodowie w oparciu o art. 366 § 1 k.c., wedle swego wyboru, mogli dochodzić naprawienia szkody w całości od pozwanej.

Zobowiązanie jest solidarne, zgodnie z art. 369 k.c., m.in. wówczas, gdy wynika z przepisu ustawy. W realiach sprawy solidarna odpowiedzialność pozwanej Spółki i Spółki (...) wynikała z art. 55 ⁴ k.c., a nadto z art. 441 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 145 p.g.g. Mianowicie 31 grudnia 2015r. pozwana sprzedała zorganizowaną część zakładu górniczego w (...) sp. z o.o., która z dniem 1 grudnia 2016 r. została połączona z (...) SA w trybie art. 492 § 1 pkt. 1 k.s.h. przez przeniesienie całego majątku N. B. Grupa (...), sp. z o.o. – jako spółki przejmowanej do (...) SA – jako spółki przejmującej. Stosownie do art. 55 ⁴ k.c. nabywca przedsiębiorstwa jest odpowiedzialny solidarnie ze zbywcą za zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Pozwana Spółka, mimo zbycia przedsiębiorstwa pozostała więc zobowiązaną do naprawienia objętej pozwem szkody, która – co wynika z treści ugody z 15 kwietnia 2011r. – istniała już w dacie zbycia przedsiębiorstwa. Nadto, podstawą odpowiedzialności solidarnej pozwanej Spółki i Spółki (...) jest deliktowy charakter szkody. Zgodnie z art. 145 p.g.g., który stanowi, że jeżeli ustawa p.g.g. nie stanowi inaczej, do naprawiania szkód, o których mowa w art. 144 ust. 1 i 2 p.g.g., stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego, w tym art. 441 § 1 k.c. normujący odpowiedzialność solidarną podmiotów ponoszących odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym.

Zarzuty apelacji nie były więc w stanie wzruszyć zaskarżonego wyroku. Niemniej dokonując kontroli instancyjnej, Sąd Apelacyjny zobowiązany jest zbadać prawidłowość wyroku Sądu pierwszej instancji z urzędu w zakresie jego zgodności z prawem materialnym – w ramach zakresu zaskarżenia. W kwocie zaskarżenia mieściły się odsetki ustawowe za opóźnienie od kwot po 80 000 zł za okres od 11 września 2020 r. do 7 lutego 2022 r. zasądzone na rzecz powódki S. B. i na rzecz pozostałych powodów. Ich skapitalizowana wartość była niższa niż wartość zaskarżenia określona odrębnie na 87 388,77 zł odnośnie kwoty zasądzonej na rzecz powódki S. B. i na 87 388,77 zł na rzecz pozostałych powodów. Rozstrzygnięcie o tych odsetkach było wadliwe.

Trafnie Sąd Okręgowy przyjął, że zobowiązanie do zapłaty odszkodowania ma charakter zobowiązania bezterminowego, a jego przekształcenie w zobowiązanie terminowe następuje w wyniku wezwania dłużnika przez wierzyciela do spełnienia świadczenia. Zasadnie też przyjął, że wezwanie takie zawierało pismo powodów, skierowane do pozwanej z 27 lipca 2020 r., i choć do dnia wniesienia pozwu upłynął zakreślony w tym piśmie 14- dniowy terminu do spełnienia świadczenia, to zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie pozwalał na zasądzenie odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu, tj. od 11 września 2020r. Postępowanie dowodowe nie było bowiem ukierunkowane na ustalenie wysokości szkody w tej dacie. Art. 363 k.c. stanowi, że jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalania odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia cen istniejących w innej chwili. Tych szczególnych okoliczności Sąd nie ustala z urzędu, a powodowie nie powoływali się na nie w toku postępowania przed Sądem Okręgowym. Powodowie nie domagali się ustalenia wartości szkody według cen z września 2020 r. Żądanie zasądzenia odsetek od dnia wniesienia pozwu byłoby uprawnione tylko wówczas, gdyby Sąd oszacował wartość wyrządzonej powodom szkody według cen z tej daty. Skoro Sąd Okręgowy oszacował wysokość szkody według cen na dzień wydania opinii, która stała się kanwą rozszerzenia powództwa (i aktualizowała wskazaną w pozwie wartość szkody), to powodowie nie są uprawnieni do żądania odsetek za okres wcześniejszy, niż od dnia następującego po doręczeniu pozwanej pisma rozszerzającego powództwo do kwoty wynikającej z tej opinii, tj. od 26 lutego 2022r.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny - w oparciu o art. 386 §1 k.p.c. - zmienił zaskarżony wyrok jedynie o tyle, że oddalił powództwo w części obejmującej żądanie przez powodów zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie od 80.000 zł - od 11 września 2020 r. do 7 lutego 2022 r. Zmiana ta nie spowodowała zmiany zawartego w zaskarżonym wyroku rozstrzygnięcia o kosztach procesu, a jedynie korektę podstawy prawnej orzeczenia o tych kosztach. Skoro ostatecznie powodowie ulegli ze swymi roszczeniami jedynie w części co do roszczenia odsetkowego, to obciążenie pozwanego całością kosztów procesu uzasadniała norma art. 100 zdanie drugie k.p.c.

Dalej idącą apelację, Sąd Apelacyjny - w oparciu o art. 385 k.p.c. - oddalił, jako bezzasadną.

Jako, że powodowie ulegli ze swym roszczeniem w postępowaniu apelacyjnym także jedynie w nieznacznej części - tylko co do roszczenia odsetkowego, to na podstawie art. 100 zdanie drugie k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. – Sąd Apelacyjny obciążył pozwaną całością kosztów postępowania apelacyjnego, zasądzając od niej na rzecz powódki S. B. 4 050 zł i na rzecz pozostałych powodów łącznie 4050 zł z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym, tj. w stawce minimalnej, adekwatnej do wartości przedmiotu zaskarżenia, określonej w § 2 pkt. 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Koszty te, stosownie do art. 98 §1 ¹ k.p.c., zasądzono z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o tych kosztach.

SSA Joanna Naczyńska