Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 października 2017 roku

Sąd Apelacyjny w Katowicach II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący:	SSA Beata Basiura
	SSA Alicja Bochenek SSO del. Andrzej Ziębiński (spr.)
Protokolant:	Magdalena Bauer

przy udziale Prokuratora Prokuratury Regionalnej w Katowicach Romana Pietrzaka

po rozpoznaniu w dniu 27 września 2017 roku sprawy

M. S. s. K. i H.

ur. (...) w C.

oskarżonego z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k., art. 271 § 1 k.k. przy zast. art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i art. 65 § 1 k.k. i inne

na skutek apelacji obrońcy

od wyroku Sądu Okręgowego w Częstochowie

z dnia 14 grudnia 2015 roku, sygn. akt II K 44/10

1.  zmienia zaskarżony wyrok:

-

w punkcie 13 – w ten sposób, że z opisu czynu przypisanego oskarżonemu
we fragmencie o treści: „(...), a nadto” eliminuje słowo: „(...)”;

-

w punkcie 14 – w ten sposób, że eliminuje sformułowania o „uznaniu
za winnego” i przyjmuje, że umorzenie dotyczy postępowania o przestępstwo skarbowe opisane w tym punkcie;

-

w punkcie 15 – w ten sposób, że przyjmuje, iż przypisanego mu czynu oskarżony dopuścił się od listopada 2001 r.;

2.  w pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

3.  zasądza od oskarżonego M. S. na rzecz Skarbu Państwa wydatki
za postępowanie odwoławcze w kwocie 20 (dwadzieścia) złotych i opłatę
za II instancję w kwocie 1.800 (tysiąc osiemset) złotych.

SSO del. Andrzej Ziębiński SSA Beata Basiura SSA Alicja Bochenek

II AKa 245/17

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Częstochowie, wyrokiem z dnia 14 grudnia 2015 r., wydanym w sprawie o sygn. akt II K 44/10, uznał oskarżonego M. S. za winnego popełnienia:

1.  przestępstwa z art. 271 § 3 k.k. i art. 273 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. przy zast. art. 12 k.k. i art. 65 § 1 k.k. i za to, na mocy art. 271 § 3 k.k. przy zast. art. 11 § 3 k.k. i art. 65 § 1 k.k. oraz art. 33 § 2 k.k., skazał go na karę 2 lat pozbawienia wolności oraz na karę grzywny w wysokości 250 stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki na kwotę 30 zł;

2.  przestępstwa z art. 258 § 1 k.k. i za to, na mocy tego przepisu, skazał go na karę 1 roku pozbawienia wolności.

Na mocy art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. orzekł wobec oskarżonego karę łączną 2 lat pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawiesił na okres 3 lat próby, oddając oskarżonego pod dozór kuratora sądowego. Nadto zasądził od niego na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe obejmujące wydatki w części na niego przypadającej oraz opłatę w wysokości 1.800 zł.

Od powyższego wyroku apelację wniósł obrońca oskarżonego, zaskarżając go w zakresie rozstrzygnięć zawartych w punktach 13, 15, 16, 36, 37, 38 w całości i zarzucając:

1.  obrazę prawa materialnego, a to art. 62 § 2 k.k.s., poprzez jego błędne niezastosowanie w sytuacji, gdy przypisane oskarżonemu zachowanie w pkt. 13 zaskarżonego wyroku, polegające na spowodowaniu wystawienia faktur przez podmioty gospodarcze (...) i (...), (rzekomo) poświadczających nieprawdę co do zdarzeń gospodarczych uzasadniających naliczenie podatku VAT i wykazanie poniesionych kosztów przy uzyskaniu przychodu w podatku dochodowym, a następnie posłużenie się nimi poprzez ich wprowadzenie do dokumentacji księgowej podmiotów (...), (...) i (...) oraz polegające na wystawieniu przez oskarżonego jako właściciela (...) faktur poświadczających nieprawdę co do zdarzeń gospodarczych, uzasadniających naliczenie podatku VAT i wykazanie poniesienia kosztów przy uzyskaniu przychodu w podatku dochodowym oraz posłużenie się nimi poprzez wprowadzenie do dokumentacji księgowej podmiotów (...) i (...), godzi ewidentnie w obowiązek podatkowy, a co za tym idzie - w myśl uchwały 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 30 września 2003 r., I KZP 22/03 - osoba wystawiająca i posługująca się nierzetelną fakturą dopuszcza się czynu zabronionego z art. 62 § 2 k.k.s., stanowiącego lex specialis i w konsekwencji eliminującego stosowanie art. 271 k.k. i 273 k.k.;

2.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia i mający wpływ na jego treść, poprzez błędne przyjęcie, iż oskarżony M. S.:

a) w okresie od października 2000 r. do maja 2004 r. w C. brał udział w zorganizowanej grupie przestępczej mającej na celu popełnienie przestępstw karnoskarbowych i przestępstw przeciwko mieniu, gdy tymczasem zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, w tym w postaci wyjaśnień złożonych przez oskarżonego M. S., z całą pewnością nie pozwala na tej treści ustalenie, gdyż oskarżony M. S. w żadnej grupie przestępczej nie działał i z żadnymi jej rzekomymi strukturami wspólnego nic nie miał,

b) w okresie od listopada 2001 r. do lipca 2002 r. i od listopada 2003 r. do czerwca 2004 r.:

- spowodował wprowadzenie do dokumentacji księgowej firm (...) faktur VAT poświadczających nieprawdę co do zdarzeń gospodarczych, które faktycznie nie miały miejsca, uzasadniających naliczenie podatku VAT i wykazanie poniesionych kosztów przy uzyskaniu przychodu w podatku dochodowym, m.in. na skutek przekazania M. M. i B. K. danych niezbędnych do wystawienia faktury, a mających dotyczyć nabywcy, przedmiotu sprzedaży lub usługi, czy też sposobu płatności i jej terminu, gdy tymczasem zgodnie z treścią wyjaśnień oskarżonego M. S. nie nawiązał on nigdy jakiejkolwiek współpracy z oskarżonymi M. M. i B. K. w zakresie wystawiania nierzetelnych faktur czy to na rzecz podmiotu (...), czy też na rzecz podmiotów (...), (...) i (...), które następnie wprowadzane były do ich dokumentacji księgowej, zaś wszelkie wystawiane przez (...) faktury na rzecz powyższych podmiotów, bądź od nich przyjmowane, dotyczyły wyłącznie rzeczywistych zdarzeń gospodarczych pomiędzy w/w podmiotami, które w odniesieniu do (...) związane były m.in. z rozprowadzeniem ulotek, zaś w odniesieniu do (...) dotyczyły sprzedaży towarów i usług transportowych świadczonych również na rzecz podmiotu (...), co znajduje odzwierciedlenie w zeznaniach świadka Z. D.,

- podżegał do wystawienia tego rodzaju nierzetelnych faktur, gdy tymczasem ustaleniom Sądu w tym zakresie zdecydowanie przeczy zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, w tym wyjaśnienia oskarżonego M. S., a także brak jest o tym całkowicie mowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku;

3.  obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść orzeczenia, a to:

- art. 413 § 2 k.p.k. i art. 424 k.p.k. poprzez określenie przypisanego oskarżonemu czynu w pkt. 13 części dyspozytywnej zaskarżonego wyroku w sposób sprzeczny z treścią jego pisemnego uzasadnienia, a to na skutek przypisania oskarżonemu w powyższym punkcie wyroku spowodowania wystawienia faktur przez podmioty (...), (...) m.in. w następstwie ich podżegania, gdy tymczasem treść pisemnego uzasadnienia wyroku ogranicza się do opisu rzekomego pomocnictwa oskarżonego, zaś o jakimkolwiek podżeganiu z jego strony nie ma tam mowy,

- art. 399 k.p.k. w zw. z art. 6 k.p.k. poprzez nieuprzedzenie obecnych na rozprawie stron o możliwości istotnej zmiany opisu czynu zarzucanego oskarżonemu w pkt. X części wstępnej wyroku i poprzez brak właściwego uprzedzenia o możliwości zmiany kwalifikacji prawnej tegoż czynu, a to poprzez niewyjaśnienie, na czym konkretnie zmiana ta miałaby polegać, co w konsekwencji w obu przypadkach wydatnie utrudniło oskarżonemu przygotowanie się do obrony w nowej dlań sytuacji,

- art. 7 k.p.k. polegającą na zupełnie dowolnej ocenie materiału dowodowego, sprzecznej z zasadami prawidłowego rozumowania i doświadczeniem życiowym, poprzez błędne uznanie za wyłącznie wiarygodne wyjaśnień oskarżonego M. M., B. K., całkowite zaś pominięcie wyjaśnień oskarżonego M. S. i zeznań świadka Z. D., gdy tymczasem treść wyjaśnień złożonych przez M. M. i B. K., ukierunkowanych ewidentnie na uzyskanie łagodniejszego wymiaru kary, nie pozostaje w wystarczającym stopniu spójna w zakresie rzekomego współdziałania oskarżonego M. S. w wystawianiu nierzetelnych faktur, a nadto nie znajduje ona odzwierciedlenia w pozostałym zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym,

- art. 5 § 2 k.p.k. poprzez naruszenie zasady domniemania niewinności i nakazu rozstrzygnięcia niedających się usunąć wątpliwości na korzyść oskarżonego, wskutek konstruowania uzasadnienia zaskarżonego wyroku przy założeniu winy oskarżonego i dopasowywania doń elementów ustalanego stanu faktycznego, gdy tymczasem wersja zdarzeń zawarta w wyjaśnieniach oskarżonego M. S. nie została zaprzeczona w sposób wystarczający przez inne dowody.

Stawiając powyższe zarzuty, obrońca oskarżonego wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez uniewinnienie oskarżonego M. S. od popełnienia zarzucanych mu czynów, ewentualnie - w razie przyjęcia kwalifikacji prawnej z art. 62 § 2 k.k.s. odnośnie do czynu przypisanego oskarżonemu w pkt. 13 wyroku - o umorzenie postępowania w tym zakresie w oparciu o art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k., bądź o uchylenie tegoż wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja obrońcy oskarżonego nie zasługuje na uwzględnienie.

Jako nietrafny należało ocenić zarzut obrazy prawa materialnego, a to art. 62 § 2 k.k.s., poprzez jego błędne niezastosowanie w odniesieniu do czynu przypisanego oskarżonemu w punkcie 13 zaskarżonego wyroku.

Na jego poparcie skarżący - w oparciu o treść uchwały Sądu Najwyższego z dnia 30 września 2003 r., I KZP 22/03, OSNKW 2003/9-10/75, OSP 2004/5/63, Prok.i Pr.-wkł. 2003/11/4, Wokanda 2004/2/9, Biul.SN 2003/9/9 – wywodzi, iż osoba wystawiająca i posługująca się nierzetelną fakturą godzącą w obowiązek podatkowy dopuszcza się czynu zabronionego z art. 62 § 2 k.k.s., stanowiącego lex specialis i w konsekwencji eliminującego stosowanie art. 271 k.k. i 273 k.k. Autor apelacji nie dostrzega wszakże, iż wystawienie faktury pozornej realizuje znamiona przestępstwa z art. 271 k.k. (zob. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 20014 r., IV KK 426/13), a co więcej, linia orzecznicza oparta na treści przywołanej w apelacji uchwały została podważona kolejną uchwałą 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 2013 r., I KZP 19/12, OSNKW 2013/2/13, w myśl której reguły wyłączania wielości ocen nie mają zastosowania w razie idealnego zbiegu czynów zabronionych. W konsekwencji w orzecznictwie trafnie przyjmuje się, iż wystawienie nierzetelnej faktury jest przestępstwem skarbowym z art. 62 § 2 k.k.s., stanowiącym lex specialis w stosunku do przepisu art. 271 k.k., jednakże w myśl normy z art. 8 § 1 k.k.s. wykluczone jest w takim przypadku wyparcie na zasadzie specjalności przepisu kodeksu karnego przez przepis kodeksu karnego skarbowego (zob. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 15 listopada 2013 r., II KK 295/13, Prok i Pr.-wkł. 2014/2/8, LEX nr 1391781; z dnia 24 stycznia 2013 r., I KZP 21/12, LEX nr 1252699; wyroki Sądu Apelacyjnego w Katowicach: z dnia 16 stycznia 2014 r., II AKa 195/13, LEX nr 1422354; z dnia 8 sierpnia 2014 r., II AKa 200/14, LEX nr 1500762). Powyższe uwagi prowadzą zatem do wniosku, iż kwalifikacja prawna czynu przypisanego oskarżonemu w punkcie 13 nie jest dotknięta uchybieniem wskazanym przez autora apelacji.

Na uwzględnienie nie zasługiwały także zarzuty obrazy art. 7 k.p.k. i art. 5 § 2 k.p.k. oraz ściśle z nimi związany zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku. Zarzuty te sprowadzają się do zakwestionowania dokonanej przez Sąd meriti oceny zebranego materiału dowodowego polegającej na daniu wiary wyjaśnieniom oskarżonych M. M. i B. K., a odmówienie waloru wiarygodności wyjaśnieniom oskarżonego M. S. i zeznaniom świadka Z. D.. Taka wszakże ocena materiału dowodowego, wbrew wywodom skarżącego, na aprobatę zasługuje jako dokonana w granicach zakreślonych przez art. 7 k.p.k.

Sąd Okręgowy oparł swe ustalenia na wyjaśnieniach złożonych przez współoskarżonych M. M. i B. K., uznając je za szczere, rzeczowe, niezawierające przejaskrawień, a w konsekwencji zasługujące na obdarzenie ich walorem wiarygodności. Taka ocena tych dowodów, także w kontekście nieumniejszania przez tych współoskarżonych swojej roli w przestępnym procederze, nie budzi żadnych zastrzeżeń. W sprawie nie ujawniły się żadne okoliczności podważające zaufanie do ich depozycji, w szczególności uzasadniające tezę o fałszywym pomówieniu oskarżonego M. S.. Nie jest taką okolicznością przywołany w apelacji argument, iż wyjaśnienia M. M. i B. K. ukierunkowane były na uzyskanie łagodniejszego wymiaru kary. Każdy bowiem oskarżony, który szczerze przyznaje się do winy i składa prawdziwe wyjaśnienia, może zasadnie liczyć na łagodniejsze potraktowanie. Takie postępowanie niewątpliwie zasługuje na pozytywną ocenę, nie daje zaś podstaw do podważania wyjaśnień. Z kolei twierdzenie skarżącego, iż treść wyjaśnień współoskarżonych nie pozostaje w wystarczającym stopniu spójna w zakresie współdziałania oskarżonego M. S. w wystawianiu nierzetelnych faktur, a nadto nie znajduje odzwierciedlenia w pozostałym zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym, jest gołosłowne i nieprawdziwe.

Skarżący zarzucił Sądowi I instancji „pominięcie wyjaśnień oskarżonego M. S.”, co jest tezą nietrafną już z tego względu, iż Sąd Okręgowy dowodu tego wcale nie zignorował, lecz został on omówiony i prawidłowo oceniony, a w konsekwencji częściowo stał się podstawą dowodową poczynionych w sprawie ustaleń faktycznych. Tego zaś autor apelacji zdaje się nie dostrzegać, podchodząc do dowodu z wyjaśnień oskarżonego w sposób wybiórczy i odwołując się wyłącznie do tych fragmentów, w których nie przyznał się on do winy. Skarżący ignoruje fakt, że oskarżony M. S. na etapie śledztwa częściowo przyznał się do winy, w szczególności potwierdził, iż za namową A. S. i M. M. wystawiał dla firmy „(...)faktury VAT na usługi transportowe, które faktycznie nie były świadczone, po czym przekazywał je Z. D., otrzymując od niego pieniądze. Potwierdził także, iż do zbilansowania kosztów potrzebował faktur VAT i że otrzymywał je od M. M. i B. K., płacąc za nie stały procent. Na rozprawie oskarżony nie był w stanie wyjaśnić, dlaczego w śledztwie częściowo przyznał się do winy. Ponieważ przytoczone depozycje korespondują z wyjaśnieniami współoskarżonych M. M. i B. K., słusznie Sąd quo uznał je za wiarygodne. Tym samym też twierdzenie o pominięciu dowodu z wyjaśnień M. S. uznać należało za niezasadne. Trzeba też pamiętać o tym, iż sam fakt zmiany wyjaśnień przez oskarżonego nie stwarza sytuacji, iż wcześniej złożone wyjaśnienia nie mogą stanowić podstawy do dokonania ustaleń faktycznych, a wiarą powinny być obdarzone dowody przeprowadzone na rozprawie. Przepisy procedury karnej nie narzucają żadnych dyrektyw, które nakazywałyby określone ustosunkowanie się do konkretnych dowodów i nie wprowadzają różnic co do wartości dowodowej poszczególnych dowodów, nie dają więc podstaw do założenia, jakoby wyjaśnienia złożone w postępowaniu przygotowawczym miały większą moc dowodową od składanych na rozprawie i vice versa.

Reasumując należy zatem stwierdzić, iż Sąd Okręgowy dokonał trafnej oceny zebranego materiału dowodowego, opierając swoje ustalenia na wyjaśnieniach współoskarżonych M. M. i B. K., wspartych częściowo wyjaśnieniami oskarżonego M. S.. W konsekwencji brak też podstaw do kwestionowania ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku.

W szczególności nie budzi zastrzeżeń ustalenie, iż oskarżony brał udział w zorganizowanej grupie przestępczej mającej na celu popełnienie przestępstw. Według utrwalonego w literaturze i orzecznictwie poglądu zorganizowana grupa powinna liczyć przynajmniej trzy osoby i charakteryzować się pewnym stopniem zorganizowania. Nie jest jednocześnie wymagana jakaś specjalna wewnętrzna struktura organizacyjna owej grupy, ani niezmienny skład, ani określony stopień zorganizowania, jak szczegółowe określenie zasad przynależności, staż członkowski, sankcje ze wystąpienie przeciw dyscyplinie itd. (zob. np. wyroki Sądu Apelacyjnego w Krakowie: z dnia 19 grudnia 2003 r., II AKA 257/03, KZS 2004/4/41; z dnia 8 października 2008 r., II AKA 92/08, KZS 2008/11/52; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 23 października 2006 r., II AKA 174/06, Prok. i Pr. 2007/7-8/38; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 19 lipca 2013 r., II AKa 227/13, LEX nr 1353875; wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 8 listopada 2016 r., II AKa 217/16, LEX nr 2196238).

W realiach niniejszej sprawy Sąd I instancji trafnie uznał, iż związki między poszczególnymi członkami grupy cechowały się większym określeniem ról niż przy współsprawstwie. Oskarżony popełniał zatem czyny przestępne w ramach pewnej wewnętrznej struktury organizacyjnej (która wszakże może charakteryzować się - jak w niniejszej sprawie - nawet niskim stopniem zorganizowania), cechującej się trwałością, istnieniem więzów organizacyjnych w ramach wspólnego porozumienia, akceptacją celów, trwałością zaspokojenia potrzeb grupy, podziałem ról, skoordynowanym sposobem działania oraz powiązaniami między członkami grupy. Jak wynika bowiem ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego poszczególni członkowie zorganizowanej grupy mieli przypisane określone zadania i od współdziałania kilku z nich na poszczególnych etapach zależała realizacja założonego celu, jakim było wystawianie i wprowadzanie do księgowości firm nierzetelnych faktur kosztowych.

Pisemne motywy zaskarżonego wyroku wskazują, że wskazane okoliczności Sąd Okręgowy miał w polu widzenia i zasadnie uznał, że grupa przestępcza funkcjonowała, a oskarżony był jednym z jej członków (str. 114-116 uzasadnienia). Grupa posiadała wewnętrzną strukturę umożliwiającą jej funkcjonowanie przez kilka lat. Były osoby koordynujące jej działanie poprzez kontaktowanie firm ubiegających się o wystawienie faktur kosztowych z firmami takie faktury wystawiającymi, z czym wiązało się przekazywanie ściśle określonych „opłat”. Nie ma żadnych wątpliwości, iż oskarżony doskonale zdawał sobie sprawę z zasad funkcjonowania grupy i czynnie w niej uczestniczył, zarówno wystawiając, jak i nabywając faktury kosztowe.

Także ustalenia odnoszące się do poszczególnych zachowań oskarżonego, składających się na przypisane mu w punkcie 13 zaskarżonego wyroku przestępstwo ciągłe, nie mogą budzić zastrzeżeń. Twierdzenie, iż opisane tam faktury odnosiły się do rzeczywistych zdarzeń gospodarczych, skarżący opiera jedynie na zmiennych wyjaśnieniach oskarżonego M. S. i zeznaniach świadka Z. D., zainteresowanego w ukryciu swojej przestępnej roli w całym procederze. Przeczą mu wszakże uznane za wiarygodne dowody - wyjaśnienia M. M. i B. K., korespondujące z tą częścią wyjaśnień oskarżonego M. S., w których przyznał się do popełnienia przestępstwa. Zauważyć też należy, iż wbrew zastrzeżeniom skarżącego, zarówno opis czynu przypisanego, jak i treść uzasadnienia wyroku wskazuje jednoznacznie, jakich transakcji dotyczyły nierzetelne faktury.

Powyższe uwagi nie prowadzą wszakże do wniosku, iż rozstrzygnięcia z punktów 13 i 15 zaskarżonego wyroku nie są obarczone żadnymi uchybieniami.

I tak błędne było uznanie, iż zachowania opisane w punkcie 13 stanowią jedno przestępstwo ciągłe w sytuacji, gdy zostały one popełnione w okresie od listopada 2001 r. do lipca 2002 r. oraz od listopada 2003 r. do czerwca 2004 r., gdyż nie sposób uznać, iż dzielący te okresy odstęp czasu wynoszący 16 miesięcy mógł być uznany „krótki” w rozumieniu art. 12 k.k. Z uwagi na kierunek środka odwoławczego korekta wyroku w tym zakresie nie była wszakże możliwa.

Możliwa natomiast i konieczna była korekta wyroku w części wskazującej, iż oskarżony wprowadził faktury wystawione przez firmy (...) i (...) do księgowości firm (...) (...) i (...), gdyż wskazanie w tym kontekście firmy (...) było oczywistą pomyłką przy redakcji wyroku. Dlatego Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w punkcie 13 w ten sposób, że z opisu czynu przypisanego oskarżonemu
we fragmencie o treści: (...), (...), a nadto” wyeliminował słowo „(...)”.

Podobnie zasadna była korekta rozstrzygnięcia z punktu 15 w zakresie wskazanego czasu popełnienia przypisanego oskarżonemu przestępstwa z art. 258 § 1 k.k. Za aktem oskarżenia Sąd Okręgowy przyjął, iż czynu tego oskarżony dopuścił się w okresie od października 2000 r. do maja 2004 r., a więc także w okresie poprzedzającym popełnienie przestępstwa przypisanego w punkcie 13. Oczywiście przyjęcie, iż sprawca przystąpił do zorganizowanej grupy przestępczej przed popełnieniem w jej ramach przestępstw, jest możliwe i często zasadne, jednakże w realiach niniejszej sprawy nie znajduje oparcia w zebranym materiale dowodowym, także Sąd Okręgowy nie wskazał żadnych argumentów przemawiających za takim ustaleniem. Dlatego Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w punkcie 15, przyjmując, iż przypisanego mu czynu oskarżony dopuścił się od listopada 2001 r. Od tego bowiem czasu do maja 2004 r. pozostawał do dyspozycji grupy.

Brak było podstaw do dokonywania korekty zaskarżonego wyroku w punkcie 13 w zakresie przyjęcia, iż oskarżony spowodował wystawienie faktur przez podmioty (...), (...) m.in. w następstwie podżegania, a tym samym do uwzględnienia zarzutu obrazy art. 413 § 2 k.p.k. i art. 424 k.p.k., jak też zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych w części odnoszącej się do tej właśnie kwestii. Formułując te zarzuty, skarżący zdaje się nie dostrzegać, iż ewentualne mankamenty uzasadnienia wyroku nie deprecjonują podlegających kontroli odwoławczej ustaleń zawartych w opisie czynu przypisanego oskarżonemu. Zarazem należy zauważyć, iż Sąd Okręgowy ustalił przecież, iż oskarżony kontaktował się z M. M. i B. K. w celu wystawienia przez nich faktur, przekazując im niezbędne dane. Wprawdzie w uzasadnieniu wyroku nie stwierdził expressis verbis, iż takie działanie stanowi nie tylko pomoc w wystawieniu nierzetelnych faktur, ale też podżeganie do ich wystawienia, lecz przecież nie może być wątpliwości, iż skontaktowanie się z drugą osobą w celu wystawienia faktur kosztowych stanowiło niezbędny impuls do ich sporządzenia, formę „nakłonienia” w rozumieniu art. 18 § 2 k.k. Opis czynu przypisanego oskarżonemu spełnia wszystkie wymagania określone w art. 413 § 2 pkt 1 k.p.k., a obrazy tego przepisu nie można utożsamiać z brakami uzasadnienia wyroku.

Brak też było przesłanek do uwzględnienia zarzutu obrazy art. 5 § 2 k.p.k. Przypomnieć bowiem należy, że nie można zasadnie stawiać zarzutu obrazy tego przepisu, podnosząc wątpliwości strony co do treści ustaleń faktycznych. Dla oceny, czy nie został naruszony zakaz in dubio pro reo nie są bowiem miarodajne tego rodzaju wątpliwości zgłaszane przez stronę, ale jedynie to, czy orzekający w sprawie sąd rzeczywiście powziął wątpliwości co do treści ustaleń faktycznych i wobec braku możliwości ich usunięcia rozstrzygnął je na niekorzyść oskarżonego, względnie to, czy w świetle realiów konkretnej sprawy wątpliwości takie powinien był powziąć. W wypadku zatem gdy ustalenie faktyczne zależne jest od dania wiary temu lub innemu dowodowi albo tej lub innej grupie dowodów, nie można mówić o naruszeniu zasady in dubio pro reo, a ewentualne zastrzeżenia co do oceny wiarygodności konkretnego dowodu lub grupy dowodów rozstrzygane mogą być jedynie na płaszczyźnie utrzymania się przez sąd w granicach sędziowskiej swobody ocen lub też przekroczenia przez sąd tych granic i wkroczenia w sferę dowolności ocen (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2014 r., SDI 43/14, Prok.i Pr.-wkł. 2015/4/9, LEX nr 1565785, KZS 2015/3/36).

Skoro zatem w niniejszej sprawie dokonana przez Sąd Okręgowy ocena zebranych dowodów, zgodna z wymogami określonymi w art. 7 k.p.k., doprowadziła do poczynienia kategorycznych i trafnych ustaleń faktycznych, brak było podstaw do zastosowania normy z art. 5 § 2 k.p.k.

Odnosząc się do zarzutu obrazy 399 k.p.k. w zw. z art. 6 k.p.k., należy w pierwszej kolejności stwierdzić, iż Sąd Apelacyjny w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę opowiada się za dominującym w najnowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych stanowiskiem, iż błędny jest pogląd, jakoby zgodnie z treścią art. 399 § 1 k.p.k. na sądzie ciążył obowiązek uprzedzenia stron o możliwości zmiany lub uzupełnienia opisu czynu. Przyjęcie poglądu przeciwnego byłoby równoznaczne z nadaniem wymienionemu przepisowi treści, której ustawodawca w nim nie zamieścił (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 sierpnia 2013 r., III KK 234/13, LEX nr 1375217; wyroki Sądu Apelacyjnego w Szczecinie: z dnia 12 września 2013 r., II AKa 151/13, LEX nr 1378838 i z dnia 5 czerwca 2014 r., II AKa 85/14, LEX nr 1477320; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 22 października 2015 r., II AKa 360/15, LEX nr 2019441; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 31 marca 2016 r., II AKa 280/15, LEX nr 2041782, KZS 2017/5/71, Prok.i Pr.-wkł. 2017/4/26). Odmienne poglądy wyrażane w przeszłości, czy to w doktrynie, czy to w orzecznictwie (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 12 czerwca 1988 r., V KRN 110/88, LEX nr 17903, i z dnia 19 czerwca 2001 r., II KKN 506/98, LEX nr 50202) uznać zatem należy za nietrafne.

Zgodzić się natomiast należy ze skarżącym, iż uprzedzenie o możliwości zmiany kwalifikacji prawnej bez wskazania, na czym konkretnie zmiana ta miałaby polegać, nie spełnia wymogów art. 399 § 1 k.p.k. Należy wszakże mieć też na uwadze, iż obraza tego przepisu, podobnie jak każdego innego przepisu postępowania, może być podstawą odwoławczą tylko wtedy, gdy mogła mieć wpływ na treść wyroku (art. 438 pkt 2 k.p.k.). W niniejszej sprawie najistotniejsza zmiana kwalifikacji prawnej polegała na wyeliminowaniu z niej przepisu art. 286 § 1 k.k., co z oczywistych względów nie tylko nie rodziło potrzeby podejmowania dodatkowych działań obronnych, ale wręcz zakres obrony ograniczało. Także pozostałe zmiany kwalifikacji prawnej nie rzutowały na sposób prowadzenia obrony, o czym dodatkowo przekonuje fakt, że skarżący nie wskazał w apelacji żadnej okoliczności, której nie wykorzystał w postępowaniu rozpoznawczym wobec mankamentów uprzedzenia o możliwej zmianie kwalifikacji prawnej. Tak więc akceptując stanowisko, iż przepis art. 399 § 1 k.p.k. nakazuje uprzedzenie stron o możliwej zmianie kwalifikacji prawnej zawsze, gdy tylko taka możliwość się pojawia, bez względu na jej znaczenie dla obrony oskarżonego, to dla skuteczności zarzutu obrazy tego przepisu nie wystarczy stwierdzenie samego jego naruszenia, lecz niezbędne jest stwierdzenie możliwości wpływu obrazy przepisu na treść orzeczenia. Taki zaś wpływ należało w niniejszej sprawie wykluczyć.

Kierując się powyższymi względami, Sąd Apelacyjny nie uwzględnił apelacji obrońcy oskarżonego, dokonując korekty wyroku w zaskarżonej części w sposób wyżej opisany z przyczyn stwierdzonych z urzędu.

Nadto Sąd Apelacyjny dostrzegł konieczność zmiany zaskarżonego wyroku poza granicami jego zaskarżenia w zakresie rozstrzygnięcia z punktu 14, mocą którego umorzono postępowanie wobec oskarżonego M. S. o przestępstwo skarbowe wobec jego przedawnienia. W sposób oczywiście nieuprawniony w sytuacji umorzenia postępowania Sąd Okręgowy uznał oskarżonego „za winnego” popełnienia opisanego czynu. Zastosowanie takiej formuły w rozstrzygnięciu umarzającym postępowanie czyni je rażąco niesprawiedliwym w rozumieniu art. 440 k.p.k. Dlatego w oparciu o ten przepis Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w punkcie 14 w ten sposób, że wyeliminował sformułowanie o uznaniu oskarżonego „za winnego” i przyjął, że umorzenie dotyczy postępowania o przestępstwo skarbowe opisane w tym punkcie.

W pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymano w mocy i po myśli art. 636 § 1 k.p.k. zasądzono od oskarżonego M. S. na rzecz Skarbu Państwa wydatki za postępowanie odwoławcze w kwocie 20 zł i opłatę za II instancję w kwocie 1.800 zł.

SSO del. Andrzej Ziębiński SSA Beata Basiura SSA Alicja Bochenek