Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

POSTANOWIENIE

Dnia 4 lutego 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Małgorzata Wołczańska

Sędziowie: SA Elżbieta Karpeta

SA Anna Bohdziewicz (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 4 lutego 2013 roku w Katowicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy ze skargi D. Ż.

przeciwko Skarbowi Państwa – Prezesowi Sądu Okręgowego w K.

o stwierdzenie przewlekłości postępowania

w sprawie Sądu Okręgowego w Katowicach, sygn. akt XVII RC 1170/12

z powództwa D. Ż.

przeciwko J. Ż.

o rozwód

postanawia:

oddalić skargę.

Sygn. akt I S 5/13

UZASADNIENIE

Skarżąca złożyła skargę na przewlekłość postępowania w sprawie, jaka toczy się z jej powództwa przed Sądem Okręgowym w Katowicach, sygn. akt XVII RC 1170/12. Domagała się stwierdzenia przewlekłości w tym postępowaniu i zasądzenia na jej rzecz od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w K. zadośćuczynienia w kwocie 10.000 złotych. Uzasadniając swoją skargę D. Ż. podała, że w listopadzie 2011 r. wniosła pozew o rozwód, a w styczniu 2012 r. złożyła wniosek o udzielenie jej zabezpieczenia na czas trwania procesu, co do świadczeń alimentacyjnych, który to wniosek do tej pory nie został rozpoznany. Skarżąca wskazała, iż sytuacja majątkowa jej i małoletniego syna M. jest bardzo zła, co ma przełożenie na poziom zaspokajania ich potrzeb. Wyjaśniła, że złożyła w toku procesu wniosek o wyłączenie od rozpoznania sprawy sędziów orzekających w Wydziale XVIII Sądu Okręgowego w K., który to wniosek w jej ocenie był rozpoznawany w sposób przewlekły. Po wyłączeniu sędziów wskazanego Wydziału, sprawa została przekazana do Wydziału XVII i skarżąca złożyła wniosek o wyłączenie także sędziów orzekających w tym wydziale. Skarżąca zarzuciła, że ten wniosek również nie został rozpoznany bez zbędnej zwłoki. W ocenie skarżącej przytoczone okoliczności potwierdzają zasadność jej skargi, bowiem wskazują na to, iż czynności nie były podejmowane terminowo i nie były prawidłowe. Skarżąca wniosła także o nakazanie Sądowi przeprowadzenie czynności niezbędnych do rozpoznania jej wniosku o udzielenie zabezpieczenia i wyłączenie sędziów.

Uczestnik zgłosił przystąpienie do sprawy i wniósł o oddalenie skargi, ponieważ w sprawie nie występuje zjawisko nieuzasadnionej przewlekłości postępowania. W uzasadnieniu wskazano, iż na skutek wyłączenia sędziów Wydziału XVIII, akta sprawy zostały przekazane do Wydziału XVII Cywilnego Rodzinnego, co nastąpiło w dniu 29 maja 2012 r.. Sędzia referent wyznaczyła termin rozprawy na dzień 24 lipca 2012 r., celem rozpoznania wniosków o udzielenie zabezpieczenia złożonych przez obie strony. W przeddzień rozprawy skarżąca złożyła wniosek o wyłączenie sędziów Wydziału XVII, a na rozprawie - w związku ze złożonym wnioskiem – sprzeciwiła się rozpoznaniu wniosku o udzielenie zabezpieczenia. Następnie powódka została zobowiązania do uzupełnienia złożonego wniosku o wyłączenie sędziów. Po uzupełnieniu braków wniosku, sędziowie składali oświadczenia. Na długość okresu, w jakim oświadczenia te były składane, miał wpływ fakt, iż w tym czasie większość sędziów korzystała z urlopów wypoczynkowych (okres letnich wakacji). W połowie września akta zostały przekazane Wydziałowi III Cywilnemu Odwoławczemu celem rozpoznania wniosku o wyłączenie sędziów. Akta zostały zwrócone w dniu 9 stycznia 2013 r., a następnie w dniu 11 stycznia 2013 r. przekazano je Sądowi Apelacyjnemu w związku z niniejszą skargą.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Składająca skargę D. Ż. w dniu 21 listopada 2011 r. wniosła pozew o rozwód, a sprawa została skierowana do Wydziału XVIII Cywilnego Rodzinnego Sądu Okręgowego w K. i zarejestrowana pod sygn. XVIII RC 2532/11. Zgodnie z zarządzeniem z dnia 29 listopada 2011 r. doręczono pozwanemu odpis pozwu ze zobowiązaniem do złożenia odpowiedzi na pozew. Odpowiedź na pozew wpłynęła 16 grudnia 2011 r., a następnie zarządzono jej doręczenie stronie przeciwnej. Jednocześnie zwrócono się do Prokuratury Rejonowej K. i do Sądu Rejonowego K. w K. o akta spraw wskazanych przez powódkę. W dniu 3 stycznia 2012 r. wyznaczono terminy dwóch rozpraw na : 9 i 16 marca 2012 r. celem przeprowadzenia dowodu z zawnioskowanych świadków oraz zlecono przeprowadzenie wywiadu przez kuratora sądowego. W dniu 11 stycznia 2012 r. powódka złożyła wniosek o udzielenie zabezpieczenia na czas trwania sprawy o rozwód poprzez zobowiązanie pozwanego do płacenia na rzecz powódki i małoletniego syna stron M. alimentów w łącznej wysokości po 7.000 złotych miesięcznie. W dniu 13 lutego 2012 r. wpłynęło pismo procesowe pozwanej zawierające kolejne wnioski dowodowe, do którego dołączono kserokopie różnych dokumentów i pism (156 kart). Wielu z wezwanych świadków złożyło pisemne wnioski o usprawiedliwienie ich nieobecności na rozprawie. W dniu rozprawy tj. 9 marca 2012 r. powódka złożyła pisemny wniosek o wyłączenie wszystkich sędziów orzekających w Wydziale XVIII Cywilnym Rodzinnym wobec „istnienia okoliczności tego rodzaju, że mogłyby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziów w tej sprawie”. W związku ze złożonym wnioskiem, Przewodniczący zwolnił świadków i został odwołany termin kolejnej rozprawy wyznaczonej na 16 marca 2012 r.. Zarządzeniem z 12 marca 2012 r. powódka została wezwana do uzupełnienia braków złożonego wniosku o wyłączenie sędziów poprzez wskazania sędziów, których ten wniosek dotyczy, z imienia i nazwiska oraz podania przyczyn wyłączenia każdego z nich. Wezwanie do uzupełnienia powyższych braków zostało odebrane przez powódkę w dniu 30 marca 2012 r.. Pismo powódki, zawierające sprecyzowanie wniosku o wyłączenie sędziów, wpłynęło do Sądu w dniu 10 kwietnia 2012 r., a następnie sędziowie, których dotyczył ten wniosek, złożyli oświadczenia. Sędziowie orzekający w Wydziale XVIII Cywilnym Rodzinnym także wnieśli o wyłączenie ich od rozpoznania sprawy, a w złożonym oświadczeniu wskazali okoliczności mające uzasadniać ich wyłączenie. Następnie akta sprawy zostały przekazane Wydziałowi III Cywilnemu Odwoławczemu celem rozpoznania wniosku o wyłączenie sędziów. Postanowienie częściowo uwzględniające te wnioski zostało wydane w dniu 16 maja 2012 r.. Następnie akta sprawy były przekazane do Wydziału XV Wizytacyjnego Sądu Okręgowego w K., a w dalszej kolejności w dniu 14 czerwca 2012 r. przekazane Wydziałowi XVII Cywilnemu Rodzinnemu. W dniu 15 czerwca 2012 r. wyznaczony sędzia referent wyznaczył termin posiedzenia na dzień 24 lipca 2012 r. celem rozpoznania wniosku powódki o udzielenie jej zabezpieczenia w przedmiocie alimentów. Wezwanie dla powódki zostało odebrane przez pełnomocnika w dniu 6 lipca 2012 r.. Na dzień przed wyznaczonym terminem rozprawy powódka złożyła wniosek o wyłączenie sędziów Wydziału XVII Cywilnego Rodzinnego z tak samo brzmiącym uzasadnieniem, jak uprzednio złożony wniosek o wyłączenie sędziów Wydziału XVIII Cywilnego Rodzinnego. W dniu 24 lipca 2012 r. wpłynął wniosek pozwanego o zmianę postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia dotyczącego uregulowania kontaktów pozwanego z małoletnim M. i powódki z małoletnim M.. Na rozprawie w dniu 24 lipca 2012 r. powódka oświadczyła, iż domaga się rozpoznania wniosku o udzielenie zabezpieczenia przez inny skład orzekający, po uprzednim rozpoznaniu złożonego przez nią wniosku o wyłączenie wszystkich sędziów orzekających w Wydziale XVII Cywilnym Rodzinnym. W związku z takim stanowiskiem powódki, wniosek o udzielenie zabezpieczenia nie został rozpoznany, natomiast powódka została wezwana do usunięcia braków formalnych wniosku o wyłączenie sędziów poprzez wskazanie, którzy konkretnie sędziowie mają być wyłączeni i z jakich przyczyn – w terminie 14 dni, pod rygorem zwrotu wniosku. Uzupełniony wniosek o wyłączenie sędziów wpłynął 10 sierpnia 2012 r.. Następnie (zarządzeniem z 13 sierpnia 2012 r.) Przewodnicząca Wydziału XVII Cywilnego Rodzinnego zobowiązała sędziów do złożenia indywidualnych oświadczeń w przedmiocie wniosku o wyłączenie od rozpoznania sprawy. Oświadczenia były składane przez sędziów w okresie od 24 sierpnia do 12 września 2012 r.. W dniu 14 września 2012 r. akta wraz z wnioskiem zostały przedstawione Przewodniczącej Wydziału III Cywilnego Odwoławczego. Termin posiedzenia celem rozpoznania wniosku został wyznaczony na 15 października 2012 r., w tym dniu zostało wydane zarządzenie o zwrócenie się do sędziów Wydziału XVII Cywilnego Rodzinnego celem doprecyzowania oświadczeń uzasadniających celowość ich wyłączenia, a to w związku z treścią wcześniej złożonych oświadczeń (tj. w dniu 24 kwietnia 2012 r.). Zarządzenie zostało wykonane w dniu 24 października 2012 r.. Część sędziów złożyła żądane oświadczenia w okresie od 30 października 2012 r. do 7 listopada 2012 r., a kolejne oświadczenia zostały złożone w dniu 12 i 14 listopada 2012 r.. W dniu 27 listopada 2012 r. zostało wydane postanowienie w przedmiocie wyłączenia sędziów. Następnie w dniu 12 grudnia 2012 r. wydano postanowienie o sprostowaniu oczywistej omyłki w oznaczeniu sygnatury akt sprawy (omyłkowo wpisano sygnaturę akt nadaną w Wydziale XVIII Cywilnym Rodzinnym). Po sporządzeniu uzasadnienia tego ostatniego postanowienia, akta zostały zwrócone Wydziałowi XVII Cywilnemu Rodzinnego, do którego w międzyczasie wpłynęła skarga powódki na przewlekłość postępowania. W dniu 10 stycznia 2013 r. wydano zarządzenie o przedstawieniu akt Sądowi Apelacyjnemu w Katowicach wraz ze złożoną skargą.

Zgodnie z dyspozycją art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. z 2004 r. Nr 179, poz. 1843 ze zm.) strona jest uprawniona do wniesienia skargi o stwierdzenie przewlekłości postępowania, jeżeli postępowanie w tej sprawie trwa dłużej, niż jest to konieczne dla wyjaśnienia faktycznych i prawnych okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Badając powyższe Sąd w szczególności ocenia terminowość i prawidłowość podejmowanych czynności przedsięwziętych w celu przeprowadzenia i zakończenia postępowania. Dokonując oceny powyższego należy uwzględnić charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania (art. 2 ust. 2 cyt. ustawy).

Skarżąca upatruje przewlekłości postępowania przede wszystkim w zbyt długim rozpoznawaniu jej wniosków o wyłączenie sędziów orzekających w Wydziałach XVIII i XVII Cywilnym Rodzinnym. W przypadku wyłączania sędziów Wydziału XVIII procedura trwała nieco ponad miesiąc, ponieważ taki okres upłynął od złożenia przez powódkę uzupełnionego wniosku o wyłączenie do wydania postanowienia. Nie sposób zatem dopatrzyć się nieuzasadnionej zwłoki w rozpoznaniu tego wniosku. Podobnie jak w przypadku kolejnego wniosku, który dotyczył sędziów orzekających w Wydziale XVII. Co prawda w tym przypadku okres od złożenia uzupełnionego wniosku do wydania postanowienia był dłuższy, to jednak należy zwrócić uwagę, iż poszczególni sędziowie składali oświadczenia indywidualnie, ponieważ taką potrzebę dostrzeżono przed wydaniem postanowienia w przedmiocie wyłączenia. Na wydłużenie okresu składania oświadczeń przez sędziów miało wpływ to, iż składanie tychże oświadczeń zbiegło się w czasie z okresem wakacyjnym i sędziowie korzystali z przysługujących im urlopów wypoczynkowych. Nie można kwestionować prawa sędziego do wyłączenia się od rozpoznania sprawy w sytuacji, gdy w jego ocenie istnieją okoliczności tego rodzaju, że mogą budzić wątpliwość, co do jego bezstronności, a instytucja wyłączenia sędziego leży w interesie wymiaru sprawiedliwości. Decyzja w tej materii powinna być jednak podejmowana z rozwagą i należytym rozmysłem, co dotyczy zarówno sędziów składających wnioski o wyłączenie, jak również Sądu rozpoznającego wniosek. Przy czym poszczególni sędziowie zostali postawieni przed koniecznością rozważenia tych kwestii dopiero w związku z wnioskiem złożonym przez powódkę. Wcześniej nie było takiej potrzeby, skoro sprawa została przydzielona konkretnemu sędziemu referentowi, a zatem nie było podstaw, aby inni sędziowie składali wnioski o wyłączenie ich od jej rozpoznania. Nie mogła też ujść uwagi Sądu rozpoznającego niniejszą skargę postawa samej powódki, która wnioski o wyłączenie sędziów poszczególnych wydziałów składała w przeddzień wyznaczonych terminów rozpraw, chociaż zapewne już wcześniej miała wątpliwości, co do bezstronności sędziów. Okoliczności, na jakie powoływała się bowiem powódka nie powstały w trakcie procesu, lecz istniały już wcześniej, a zatem to od powódki zależało, kiedy podniosła te kwestie i w konsekwencji zdecydowała się na złożenie wniosku o wyłączenie sędziów. Powódka do tej pory działa w procesie samodzielnie i nie korzysta z pomocy profesjonalnego pełnomocnika, co rodzi obowiązek Sądu wzywania jej do uzupełnienia braków składanych wniosków. Tym niemniej należy wskazać, że pierwszy wniosek powódki o wyłączenie sędziów był dotknięty brakami, dlatego została wezwana do ich usunięcia. Pomimo tego kolejny wniosek powódki o wyłączenie sędziów kolejnego wydziału miał tożsamą treść, co pierwszy – wymagający uzupełnienia. Składając ten wniosek powódka musiała się zatem liczyć z koniecznością jego uzupełnienia, co wszak powoduje wydłużenie postępowania. Dodatkowo wypada zwrócić uwagę, iż wniosek powódki o udzielenie zabezpieczenia miał być rozpoznany na rozprawie w dniu 24 lipca 2012 r., czemu powódka się jednak sprzeciwiła, domagając się jego rozpoznania po wcześniejszym rozpoznaniu złożonego przez nią wniosku o wyłączenie sędziów, w tym sędziego przewodniczącego w tym dniu na rozprawie. Wkrótce po złożeniu przez powódkę skargi na przewlekłość postępowania, zostało wydane postanowienie o wyłączeniu sędziów. Na skutek wpisania oczywiście błędnej sygnatury akt wymagało ono sprostowania, co też uczyniono postanowieniem z dnia 12 grudnia 2012 r.. Chociaż na tym etapie zapewne kolejne czynności mogłyby być podejmowane sprawniej, to jednak brak jest uzasadnionych podstaw do twierdzenia, iż doszło do naruszenia prawa skarżącej do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. Obecnie wniosek powódki o wyłączenie sędziów Wydziału XVII Cywilnego Rodzinnego został rozpoznany, a w konsekwencji powinien zostać wyznaczony sędzia referent do rozpoznania sprawy, a następnie w pierwszej kolejności zajdzie potrzeba rozpoznania złożonych w sprawie wniosków o udzielenie zabezpieczenia.

Podsumowując powyższe ustalenia i rozważania należy stwierdzić, iż brak jest podstaw do uwzględnienia skargi powódki, ponieważ w sprawie nie doszło do naruszenia jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. W tym stanie rzeczy skarga powódki, jako niezasadna podlegała oddaleniu na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. z 2004 r. Nr 179, poz. 1843 ze zm.).