Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 sierpnia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący :	SSA Małgorzata Wołczańska (spr.)
Sędziowie :	SA Elżbieta Karpeta SA Joanna Naczyńska
Protokolant :	Agnieszka Szymocha

po rozpoznaniu w dniu 2 sierpnia 2017 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa T. W. i K. W.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 25 października 2016 r., sygn. akt I C 92/16

1)  oddala apelację;

2)  zasądza od pozwanej na rzecz powodów po 1 350 (tysiąc trzysta pięćdziesiąt) złotych z tytułu kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Joanna Naczyńska

SSA Małgorzata Wołczańska

SSA Elżbieta Karpeta

Sygn. akt I ACa 215/17

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Katowicach zasądził od pozwanej (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powodów T. W. i K. W. kwoty po 90 000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 28 września 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r., oddalając powództwo w pozostałej części oraz orzekając o kosztach procesu, w tym o nieuiszczonych kosztach sądowych.

Sąd Okręgowy ustalił, że w dniu (...) na autostradzie (...) doszło do wypadku komunikacyjnego, w wyniku którego śmierć poniosła córka powodów E. W.. Pojazd sprawcy zdarzenia był objęty ochroną ubezpieczeniową udzielaną przez pozwaną. Roszczenie o wypłatę zadośćuczynienia w związku z poniesioną przez córkę powodów śmiercią, zostało zgłoszone pozwanej drogą mailową w dniu 28 sierpnia
2015 r. W dniu 25 września 2015 r. pozwana, po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego, przyznała powodom zadośćuczynienie w kwotach po 15 000 zł. Córka powodów zginęła mając 21 lat, w dniu ślubu swojej kuzynki, w czasie podróży po pana młodego. W tym samym zdarzeniu śmierć poniosła także druga osoba z rodziny – A. K., córka siostry powoda. Ślub się odbył, jednak wesele zostało odwołane. Córka powodów do dnia swojej śmierci mieszkała z rodzicami, wszyscy byli zgodną rodziną. Była studentką Wyższej Szkoły (...), którą to uczelnię chciała skończyć. Nie miała planów zamążpójścia. Była osobą pracowitą i sumienną, a powódka zawsze mogła na nią liczyć. Rodzina wspólnie spędzała święta i uroczystości rodzinne. Kiedy powódka dowiedziała się o śmierci córki była zdruzgotana i zamknęła się w sobie. Ten stan zmusił ją do podjęcia specjalistycznego leczenia. Mimo upływu czasu od zdarzenia, nadal nie czuje się lepiej. W tym okresie dziesięć razy była hospitalizowana, miała ciężkie bóle głowy i wysokie ciśnienie. Aktualnie powódka choruje na nadciśnienie i gruczolaka tarczycy. Ma stwierdzoną depresję, jednak nie może przyjmować chemicznych leków antydepresyjnych, ponieważ ma duże ubytki sodu. Z córką był bardzo zżyty także powód, wspólnie spędzali ze sobą dużo czasu. Powód był po wylewach i przeszedł operację głowy, córka go odwiedzała. Na wieść o śmierci córki świat powoda się zawalił, ogarnęły go rozpacz i żal. Jego stan zdrowia się pogorszył (powód wcześniej nie miał problemów zdrowotnych). Dopiero po kuracji lekami uspakajającymi był w stanie funkcjonować. Od siedmiu lat powód ma wszczepiony defibrylator serca. Powód cały czas nie może się pogodzić z utratą córki. Powodowie wierzyli, że córka będzie im pomagać, a oni będą opiekować się jej dziećmi. Powodowie mają jeszcze drugą córkę, która była starsza i która aktualnie ma swoją rodzinę. W wyniku przeprowadzonego postępowania dowodowego, opierając się na treści sporządzonych w jego ramach opinii biegłych, Sąd I instancji ustalił, że u powódki występuje choroba psychiczna – zespół psychoorganiczny, przewlekłe zaburzenia depresyjne oraz zatrzymanie procesu żałoby w fazie przewlekłej depresji. Rokowania co do stanu zdrowia powódki są niekorzystne, a wpływ na taki stan rzeczy mają, oprócz poniesionej straty, także czynniki osobowościowe i przewlekłe choroby. Z psychologicznego punktu widzenia u powódki występuje brak akceptacji śmierci córki, proces żałoby stanął w miejscu i trudno go wyeliminować. U powoda także występuje zespół psychoorganiczny, zaburzenia depresyjne w przebiegu zatrzymanego procesu żałoby. Pozwany jest po zabiegu chirurgicznym z powodu tętniaka mózgu. U powoda nadal występują objawy depresyjne, a ich nasilenie znacząco niekorzystnie wpływa na pełnienie przez niego ról życiowych. W sferze psychologicznej, dramatyczne okoliczności śmierci córki powoda mogły przyczynić się do zatrzymania naturalnego procesu żałoby. Każdy
z powodów wymaga leczenia psychiatrycznego.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy zważył, że roszczenie powodów znajdowało swą materialnoprawną podstawę w treści przepisów art. 23 – 24 k.c. w zw.
z art. 448 k.c. Bezspornym było przy tym, że pozwana przejęła odpowiedzialność za sprawcę zdarzenia z dnia (...), który w tej dacie był objęty obowiązkowym ubezpieczeniem OC (art. 822 k.c.). Szacując wysokość zadośćuczynienia należnego powodom Sąd I instancji wziął pod uwagę przede wszystkim dramatyczne okoliczności śmierci córki powodów oraz fakt, że mimo upływu szesnastu lat od daty zdarzenia, stan psychiczny powodów wskazuje, że nadal nie zakończyli oni procesu żałoby po córce, co dodatkowo utrudniają poważne choroby fizyczne, z którymi się borykają. Powodowie nadal cierpią, na skutek zdarzenia utracili możliwość życia w kompletnej rodzinie, którą stworzyli i której integralną i najważniejszą częścią zawsze były dzieci. Powodowie utracili wsparcie córki, która dopiero weszła w dorosłość i która powinna mieć jeszcze przez najbliższe lata decydujące znaczenie w niesieniu pomocy rodzicom przy pokonywaniu trudności życiowych i zdrowotnych, które już u nich występują, a także które ich czekają
w związku ze starzeniem się. Istotnym było także to, że do śmierci córki powodów doszło
w wyniku deliktu. Niewątpliwie zatem śmierć 21 – letniej córki powodów, wychowanej, kształconej i kochanej przez rodziców, wiązało się dla powodów z niemierzalnym bólem. Ta śmierć odcisnęła piętno na ich zdrowiu psychicznym. Sąd I instancji zwrócił uwagę, że córka powodów nie zdążyła jeszcze założyć własnej rodziny, a zatem więzy z jej rodzicami nie zdążyły jeszcze ulec naturalnemu rozluźnieniu. Na powodów spadł nagle ciężar cierpienia, trudny do udźwignięcia, który ponadprzeciętnie odbił się na ich zdrowiu, co wykazało przeprowadzone w tej mierze postępowanie dowodowe. Zdaniem Sądu Okręgowego, należne powodom zadośćuczynienie winno mieć wymiar odpowiedni, a nie symboliczny, a to z uwagi na charakter cierpienia powodów i utratę przez nich zdrowia psychicznego. Śmierć jednej z najważniejszych osób, która miała powodom towarzyszyć, bardziej lub mniej intensywnie, ale będzie dolegliwa zawsze. Kwota zadośćuczynienia powinna zatem odzwierciedlać zakres tragedii, która mimo, że nastąpiła w przeszłości to, jej skutki trwają do dziś. Sąd I instancji zwrócił uwagę, że zły stan psychiczny powodów nie jest ich jedynym problemem – powodowie znajdują się w negatywnej kondycji fizycznej, co utrudnia leczenie zdrowia psychicznego. Sąd Okręgowy wskazał, że wypłacone dotychczas powodom kwoty zadośćuczynienia po 15 000 zł należało uznać za symboliczne, nieadekwatne do zakresu poniesionej przez powodów straty oraz rozmiaru doznanej przez nich tragedii, która pozostawiła skutki zdrowotne. W tych warunkach Sąd I instancji zasądził na rzecz powodów dodatkowo kwoty po 90 000 zł uznając, że nie są to kwoty nadmiernie wygórowane, spełniają kryterium konieczności uwzględnienia sytuacji psychicznej powodów, która odbiegła od normy, biorą pod uwagę także podupadnięcie powodów na zdrowiu fizycznym, z czym po tragedii trudniej im sobie radzić. Kwota zadośćuczynienia podkreśla także wartość najcenniejszego dobra jakim jest dla każdego życie z najbliższą osobą i zdrowie. Jednocześnie Sąd Okręgowy wyjaśnił, że zadośćuczynienie wyceniane w pozwie na kwoty po 120 0000 zł, wraz z kwotą dotychczas wypłaconą przez pozwaną, było zbyt wysokie. Określając datę wymagalności roszczeń każdego z powodów o wypłatę zadośćuczynień, Sąd Okręgowy wziął pod uwagę datę, w której powodowie po raz pierwszy wezwali pozwaną do zapłaty. O kosztach procesu Sąd orzekł z mocy art. 98 k.p.c. w zw. z art. 100 k.p.c. oraz przepisu § 6 punkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 listopada 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, biorąc pod uwagę przede wszystkim wynik procesu oraz stosunek, w jakim powodowie utrzymali się ze swoim żądaniem (85,71 %). Nadto, na podstawie art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, przy uwzględnieniu stosunku, w jakim każda ze stron utrzymała się ze swoim żądaniem, Sąd I instancji orzekł o rozliczeniu nieuiszczonych wydatków.

Apelację od tego wyroku wywiodła pozwana, zaskarżając go w części,
w jakiej Sąd I instancji zasądził na rzecz powodów zadośćuczynienia w kwotach ponad 55 000 zł. Skarżąca zarzuciła naruszenia prawa materialnego i procesowego, a także sprzeczności istotnych ustaleń Sądu I instancji z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego przez obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 6 k.c., art. 24 § 1 k.c., art. 361 § 1 k.c., art. 446 § 3 i 4 k.c. oraz art. 34 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych (…), oraz prawa procesowego, tj. art. 213 § 1 k.p.c., art. 228 § 1 k.p.c., art. 231 k.p.c., art. 232 k.p.c., art. 233 § 1 i 2 k.p.c., art. 316 § 1 k.p.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 316 k.p.c., skutkującą przekroczeniem granic swobodnej oceny dowodów i błędnym przyjęciem, że materiał dowodowy wskazuje na zasadność zasądzenia na rzecz powodów zadośćuczynień w kwotach po 90 000 zł. W oparciu o te zarzuty pozwana domagała się zmiany zaskarżonego wyroku przez obniżenie zasądzonych na rzecz powodów zadośćuczynień do kwoty po 55 000 zł oraz o zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna. Skarżąca sformułowała zarzuty naruszenia prawa procesowego, sprzeczności ustaleń Sądu ze zgromadzonym materiałem dowodowym oraz naruszenia przepisów prawa materialnego. Przepisy tak prawa procesowego jak i materialnego, które zdaniem apelującej zostały naruszone, zostały tylko wymienione przez wskazanie numerów artykułów. Skarżąca jednak nie wskazała, z jakich przyczyn uważa, że konkretne przepisy zostały naruszone. Już tylko z tego względu te zarzuty (w tym w szczególności naruszenia przepisów prawa procesowego, które sąd odwoławczy uwzględnia tylko na zarzut, a nie z urzędu), muszą być uznane za nieuzasadnione. Nie wiadomo bowiem w czym apelacja upatruje obrazy powołanych przepisów. Okoliczność ta zwalnia Sąd Apelacyjny od czynienia dalszych rozważań w kontekście wskazanych w apelacji przepisów prawa procesowego, które zdaniem apelującej, miałyby zostać naruszone przez Sąd Okręgowy. Uwzględnić nadto trzeba, iż jakkolwiek skarżąca stawia zarzut przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów (który uzasadniałyby twierdzenie o naruszeniu art. 233 § 1 k.p.c.) oraz zarzut sprzeczności ustaleń Sądu z treścią zgromadzonego materiału dowodowego to w istocie ustalenia faktyczne nie są kwestionowane. Uzasadnienie tak sformułowanych zarzutów wskazuje bowiem na to, że wywody apelacji zmierzają do zakwestionowania wysokości przyznanego na rzecz powodów zadośćuczynienia, skoro zdaniem pozwanej zasądzone zaskarżonym wyrokiem świadczenia są nieodpowiednie i winny być obniżone do kwot podanych w apelacji. Tak postawiony zarzut jest zaś zarzutem naruszenia prawa materialnego, a to znajdującego zastosowanie w tej sprawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 k.c., nie zaś powołanego w apelacji art. 446 § 4 k.c.

Jak wynika bowiem z ugruntowanego orzecznictwa Sądu Najwyższego po wprowadzeniu przepisu art. 446 § 4 k.c. podstawę dochodzenia zadośćuczynienia za krzywdę doznaną przed dniem 3 sierpnia 2008 r. w następstwie naruszeniem deliktem dobra osobistego w postaci szczególnej więzi rodzinnej łączącej osobę zainteresowaną ze zmarłym stanowi art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. (por. m.in. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2010 r., III CZP 76/10, LEX nr 604152). Bezspornym jest natomiast w sprawie niniejszej, że zdarzenie z dnia (...) było bezpośrednią przyczyną zerwania więzi łączących powodów ze zmarłą w tym zdarzeniu córką. W okolicznościach sprawy niewadliwie ustalonych przez Sąd Okręgowy nie sposób też podzielić podniesionego przez pozwaną zarzutu nieadekwatności zasądzonych sum na rzecz powodów do rozmiaru tragedii, która ich dotknęła.

Podkreślić trzeba, że roszczenie najbliższych członków rodziny zmarłego o przyznanie stosownego zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę zmierza do zaspokojenia szkody niemajątkowej. Niedający się ściśle wymierzyć charakter krzywdy sprawia, że ustalenie odpowiedniej sumy zadośćuczynienia pieniężnego nastręcza trudności. Nie budzi wątpliwości w orzecznictwie, że każda sprawa winna być rozpatrywana przez pryzmat indywidualnych okoliczności danego wypadku. W orzecznictwie wskazuje się m.in. na następujące okoliczności wpływające na wysokość zadośćuczynienia, a to: dramatyzm doznań bliskich zmarłego, poczucie osamotnienia, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej, rolę jaką w rodzinie pełniła osoba zmarłego, stopień w jakim bliscy zmarłego będą umieli odnaleźć się w nowej rzeczywistości i zdolność do jej zaakceptowania, leczenie doznanej traumy (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 2011r., III CSK 279/10, LEX nr 898254). Poza sporem nadto jest, że zasadniczą funkcją zadośćuczynienia jest funkcja kompensacyjna, jego celem jest bowiem złagodzenie cierpienia wywołanego utratą osoby bliskiej. Aby ten cel osiągnąć świadczenie z tego tytułu musi stanowić odczuwalną wartość ekonomiczną. Śmierć osoby bliskiej to ogromna dolegliwość psychiczna dla członka rodziny zmarłego, a jej skutki rozciągają się na całe jego dalsze życie. Wskazane kryteria, które mają wpływ na wymiar tego świadczenia nie stanowią wyczerpującego wyliczenia okoliczności, które mogą się ujawnić w tego typu sprawach. Nie jest również tak, że te przykładowo wskazane okoliczności muszą wszystkie wystąpić w danej sprawie, aby zachodziły podstawy do przyznania określonego zadośćuczynienia. Nie wszystkie też muszą wystąpić z jednakowym natężeniem.

Ustalone przez Sąd I instancji zadośćuczynienie w wysokości po 105 00 zł na rzecz każdego z powodów (co przy uwzględnieniu dobrowolnie wypłaconych przez pozwaną kwot po 15 000 zł skutkowało zasądzeniem na ich rzecz po 90 000 zł) uwzględnia omawiane kryteria, którym sąd winien się kierować przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia i jest adekwatne do krzywdy powodów będących skutkiem nagłego zerwania więzi ze zmarłą w wypadku córką. W szczególności w sytuacji, gdy powodowie do dziś odczuwają w sferze emocjonalnej negatywne skutki śmierci córki, nie zdołali zakończyć okresu żałoby, zaś rokowania w tym zakresie są złe z racji wieku i stanu zdrowia powodów to nie sposób twierdzić, że zadośćuczynienie wynikające z zaskarżonego wyroku jest rażąco zawyżone. Zaznaczyć przy tym trzeba, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem ingerencja sądu odwoławczego w wysokość przyznanego przez sąd I instancji wysokość zadośćuczynienia jest uzasadniona tylko wówczas, gdy przyznane zadośćuczynienie jest rażąco niewspółmierne do krzywdy poszkodowanego. Takiego zarzutu zaskarżonemu rozstrzygnięciu postawić natomiast nie można.

Z przedstawionych przyczyn, w całości podzielają stanowisko Sądu Okręgowego, Sąd Apelacyjny oddalił apelację jako pozbawiona uzasadnionych podstaw –art. 385 k.p.c. O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono zgodnie z wynikiem tego etapu postępowania z mocy art. 98 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. i art. 391 § 1 k.p.c.

SSA Joanna Naczyńska

SSA Małgorzata Wołczańska

SSA Elżbieta Karpeta