Serwis Internetowy Portal Orzeczeń używa plików cookies. Jeżeli nie wyrażają Państwo zgody, by pliki cookies były zapisywane na dysku należy zmienić ustawienia przeglądarki internetowej. Korzystając dalej z serwisu wyrażają Państwo zgodę na używanie cookies , zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.

I ACa 407/12 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Apelacyjny w Katowicach z 2012-09-27

Sygn. akt I ACa 407/12

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 września 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący :

SSA Joanna Skwara-Kałwa

Sędziowie :

SA Barbara Owczarek (spr.)

SA Anna Bohdziewicz

Protokolant :

Małgorzata Korszun

po rozpoznaniu w dniu 27 września 2012 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa Wspólnoty Mieszkaniowej (...) przy ul. (...) w K.

przeciwko A. M. i E. M.

o nakazanie sprzedaży lokalu

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 28 lutego 2012 r., sygn. akt II C 165/11

1)  oddala apelację;

2)  zasądza solidarnie od pozwanych na rzecz powódki 2 700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego;

3)  przyznaje od Skarbu Państwa–Sądu Okręgowego w Katowicach na rzecz kuratora adwokata M. G. 3 321 (trzy tysiące trzysta dwadzieścia jeden) złotych, w tym 621 (sześćset dwadzieścia jeden) złotych podatku od towarów i usług, tytułem wynagrodzenia.

Sygn. akt I ACa 407/12

UZASADNIENIE

Powódka Wspólnota Mieszkaniowa (...) przy ulicy (...) w K. domagała się nakazania sprzedaży w drodze licytacji, przeprowadzonej na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego o egzekucji z nieruchomości, wyodrębnionego lokalu nr (...) w budynku przy ulicy (...) w K., stanowiącego własność pozwanych A. M. i E. M., dla którego to lokalu jest prowadzona w Sądzie Rejonowym Katowice-Wschód w Katowicach księga wieczysta nr (...). Ponadto powódka domagała się zasądzenia na jej rzecz kosztów procesu. W uzasadnieniu swojego żądania podała, że pozwani jako właściciele lokalu zobowiązani są do ponoszenia kosztów utrzymania nieruchomości wspólnej, od lipca 2001 roku nie płacą wskazanych należności i zaległości wynoszą 9.052,93 zł.

Ustanowiony dla nieznanych z miejsca pobytu kurator wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu. Zdaniem pozwanych zaległość w płatności nie jest znaczna, wobec czego brak jest przesłanek z art. 16 ust. 1 ustawy o własności lokali, który to przepis budzi zasadnicze zastrzeżenia co do jego zgodności z Konstytucja.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Katowicach nakazał sprzedaż lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w K. przy ulicy (...), stanowiącego własność pozwanych A. M. i E. M., dla którego to lokalu prowadzona jest przez Sąd Rejonowy Katowice-Wschód w Katowicach księga wieczysta nr (...), w drodze licytacji przeprowadzonej na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego o egzekucji z nieruchomości, zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę 6.617 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, nakazał pobrać solidarnie od pozwanych na rzecz Skarbu Państwa kwotę 8.368 zł tytułem części opłaty od pozwu, od uiszczenia której powód był zwolniony oraz kosztów wynagrodzenia kuratora oraz zasądził od Skarbu Państwa na rzecz kuratora adwokata M. G. kwotę 4.428 zł tytułem jego wynagrodzenia.

Sąd Okręgowy ustalił, że A. M. i E. M. są właścicielami, w ramach ustawowej wspólności majątkowej, lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w K. przy ulicy (...). Od lipca 2001r. nie regulują żadnych opłat na poczet zaliczek na koszty zarządu nieruchomością wspólną oraz na fundusz remontowy. Zadłużenie z powyższego tytułu na dzień wniesienia pozwu, tj. na miesiąc grudzień 2010r., wyniosło 9.052,93 zł. Powódka bezskutecznie wzywała pozwanych do zapłaty. Pozwani nie zamieszkują w przedmiotowym lokalu, a ich miejsce pobytu jest nieznane. Są poszukiwani listami gończymi. W dniu 29 września 2010r. Wspólnota Mieszkaniowa podjęła uchwałę nr (...), na podstawie której upoważniła zarząd wspólnoty do wytoczenia powództwa o nakazanie sprzedaży w drodze licytacji lokali nr (...), stanowiących własność pozwanych. Kurator nie negował faktu istnienia po stronie A. M. i E. M. zadłużenia, co tym samym nakazywało Sądowi przyjąć, że nie zanegował okoliczności wynikających z przedłożonej przez powódkę dokumentacji.

W zważaniach Sąd Okręgowy uznał powództwo za uzasadnione, a jako podstawę prawną jego uwzględnienia wskazał art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 roku o własności lokali. Przepis ten stanowi, że jeżeli właściciel lokalu zalega długotrwale z zapłatą należnych od niego opłat lub wykracza w sposób rażący lub uporczywy przeciwko obowiązującemu porządkowi domowemu albo przez swoje niewłaściwe zachowanie czyni korzystanie z innych lokali lub nieruchomości wspólnej uciążliwym, wspólnota mieszkaniowa może w trybie procesu żądać sprzedaży lokalu w drodze licytacji na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego o egzekucji z nieruchomości. Przepis jest skorelowany z art. 15 powołanej ustawy, określającym obowiązek uiszczania na pokrycie kosztów zarządu zaliczek w formie bieżących opłat, płatnych z góry do dnia 10-go każdego miesiąca.

W ocenie Sądu Okręgowego trafnym jest wyrażane zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie stanowisko, iż uprawnienie przyznane w art. 16 u.w.l. jest przykładem najdalej idącego uprawnienia wspólnoty mieszkaniowej do ingerowania w prawo własności lokalu. Jest to przepis rygorystyczny, skutkujący ostrymi sankcjami i daleko idącymi konsekwencjami wobec ingerowania w prawo własności. Podstawową kwestią przy jego zastosowaniu jest przede wszystkim ustalenie faktu długotrwałego zalegania z opłatami na chwilę orzekania. Dowód na powyższą okoliczność, a także na rodzaj i wysokość zaległości, spoczywa na stronie dochodzącej roszczeń w oparciu o omawianą normę.

Zdaniem Sądu Okręgowego strona powodowa wykazała fakt długotrwałego zalegania przez pozwanych z opłatami, albowiem od lipca 2001r., przez okres ponad 10 lat, nie regulują oni jakichkolwiek opłat związanych z utrzymaniem nieruchomości wspólnej, opłat na fundusz remontowy, jak również zaliczek na koszty zarządu nieruchomością wspólną.

Bez znaczenia jest zdaniem Sądu okoliczność, iż wysokość zadłużenia na chwilę orzekania stanowiła ok. 7% wartości spornego lokalu. Przepis art. 16 u.w.l. nie uzależnia żądania sprzedaży lokalu od wysokości istniejącego zadłużenia z tytułu opłat wymienionych w art. 15, bowiem jedyną przesłanką jest długotrwałość zalegania z opłatami. Długotrwałość wiąże się w tym przypadku z uporczywością w niezrealizowaniu podstawowego obowiązku właściciela lokalu, jakim jest obowiązek ponoszenia opłat określonych w art. 15 u.w.l. Przepis nie przewiduje żadnych innych wymagań.

Z poczynionych przez Sąd I instancji ustaleń faktycznych nie wynika, by zaległości w opłatach miały charakter przejściowy, lecz przeciwnie nic nie wskazuje na to, że pozwani zaczną regulować w najbliższym czasie należne opłaty. Brak również podstaw do przyjęcia, aby nieregulowanie opłat wynikało z przyczyn niezależnych od pozwanych, nie zostały też wykazane jakiekolwiek okoliczności usprawiedliwiające takie zachowanie. Stanowi to rażące i uporczywe naruszanie jednego z podstawowych obowiązków właścicieli lokali.

Nie bez znaczenia – w ocenie Sądu – pozostaje okoliczność, iż pozwani są właścicielami pięciu innych lokali mieszkalnych w budynku przy ulicy (...) w K. i w żadnych nie regulują przypadających na nich opłat. Taka sytuacja wpływa istotnie na stan finansowy powodowej Wspólnoty.

Dlatego Sąd powództwo uwzględnił w oparciu o art. 16 u.w.l., a orzeczenie o kosztach procesu uzasadnił treścią art. 98 § 1 k.p.c. i art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Apelację od powyższego wyroku wnieśli pozwani, zaskarżając go w części, tj. co do rozstrzygnięć zawartych w punktach 1, 2 i 3. Orzeczeniu zarzucili naruszenie prawa materialnego, a to art. 16 ustawy o własności lokali przez błędną jego wykładnię i nieprawidłowe uznanie, że kwota istniejących zaległości czynszowych w wysokości w wysokości 9.052,93 zł uprawnia do nakazania sprzedaży przymusowej lokalu stanowiącego ich własność. Domagali się zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenia powództwa w całości oraz o zasądzenie od powódki na ich rzecz kosztów procesu za postępowanie w obydwu instancjach.

W uzasadnieniu skarżący zarzucali, że dokonana przez Sąd wykładnia art. 16 ustawy o własności lokali jest nietrafna, bowiem uwzględnia wyłącznie literalne brzmienie przepisu, pomija zaś jego charakter, a jest to norma o charakterze wyjątkowym, przewidująca najpoważniejsze naruszenie prawa własności. Zdaniem apelujących istotne znaczenie powinna mieć wysokość zaległości z tytułu opłat, zaległość nie może być utożsamiana ze zwłoką, a zadłużenie musi przedstawiać znaczną wartość, nawet zbliżoną do wartości lokalu. W przypadku pozwanych ta przesłanka nie została spełniona. Skarżący podnieśli również, iż przepis art. 16 u.w.l. budzi zasadnicze wątpliwości co do jego zgodności z Konstytucją.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanych jako bezzasadna podlegała oddaleniu.

Wyrok Sądu Okręgowego należało uznać za trafny. Sąd ten dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, z których wyciągnął poprawne i logiczne wnioski. Wskazane ustalenia oraz przeprowadzoną ocenę dowodów Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne.

Zgodnie z art. 16 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 roku o własności lokali (t.j. Dz.U. z 2000r. Nr 80, poz. 903 ze zm., dalej powoływana jako u.w.l.) jeżeli właściciel lokalu zalega długotrwale z zapłatą należnych od niego opłat lub wykracza w sposób rażący lub uporczywy przeciwko obowiązującemu porządkowi domowemu albo przez swoje niewłaściwe zachowanie czyni korzystanie z innych lokali lub nieruchomości wspólnej uciążliwym, wspólnota mieszkaniowa może w trybie procesu żądać sprzedaży lokalu w drodze licytacji na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego o egzekucji z nieruchomości, a właścicielowi, którego lokal został sprzedany, nie przysługuje prawo do lokalu zamiennego.

Z powyższego uregulowania wynika zatem, iż stanowi ono sankcję przeciwko członkowi wspólnoty mieszkaniowej nie realizującego swoich obowiązków związanych z członkowstwem, w szczególności poprzez długotrwałe zaleganie z zapłatą należnych od niego opłat. Obowiązek ponoszenia opłat został przewidziany w art. 15 u.w.l.

Wbrew zarzutom apelacji Sąd pierwszej instancji dokonał prawidłowej wykładni omawianego przepisu. Strona powodowa wykazała, iż pozwani mieli obowiązek uiszczania należności związanych z utrzymaniem nieruchomości wspólnej oraz że z tego obowiązku nie wywiązywali się przez ponad 10 lat. Wykazała ona także wysokość tej zaległości, która na dzień wniesienia pozwu wyrażała się kwotą 9.052,93 zł.

Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu Okręgowego oraz doktryny, iż sankcję w postaci przymusowej sprzedaży lokalu powinno się stosować w ostateczności. Instytucja ta niewątpliwie godzi w prawo własności, które podlega szczególnej ochronie na podstawie Konstytucji RP. Nie oznacza to jednak braku możliwości ingerencji w prawo własności. Właściciel musi bowiem zdawać sobie sprawę z nałożonych na niego obowiązków wynikających z faktu zamieszkiwania w danym lokalu i bycia członkiem wspólnoty.

Nie ponosząc ustalonych, także z jego udziałem (za jego wiedzą), należności związanych z utrzymaniem nieruchomości wspólnej, w której dysponuje udziałem, narusza słuszny interes całej wspólnoty, a przez to interesy poszczególnych właścicieli tej nieruchomości. Każdego właściciela lokalu obciąża (odpowiednio do jego udziału) obowiązek ponoszenia opłat, które służą utrzymaniu nieruchomości wspólnej w należytym stanie. Konsekwencją długotrwałego zalegania członka wspólnoty z uiszczaniem należności jest przerzucenie tego ciężaru na pozostałych właścicieli, a przy braku i takiej możliwości brak odpowiednich środków na utrzymanie nieruchomości wspólnej. W dalszej perspektywie sytuacja taka może doprowadzić do poważnych skutków, chociażby w zakresie możliwości przeprowadzania bieżących napraw, remontów, czy rosnącego zadłużenia z tego tytułu.

Bezspornym jest, że pozwani zalegają z opłatami przez okres ponad 10 lat (a na dzień rozpoznawania apelacji już ponad 11 lat). Czasokres ten wypełnia przesłankę długotrwałości. Można stwierdzić, iż pozwani uporczywie nie wpłacali zaliczek, a nie zostało wykazane, aby czynili tak z przyczyn od siebie niezależnych. Nie można pomijać faktu, iż pozwani są poszukiwani listami gończymi. Brak zatem nadziei, aby w najbliższej przyszłości sytuacja mogła ulec zmianie.

Prawidłowo też Sąd Okręgowy wskazał na brak w ustawie wymogu badania wysokości zaległości i uzależnienia rozstrzygnięcia od odpowiednio wysokiej kwoty zaległości. Oczywiście kwota ta nie może być kwotą minimalną, bowiem zachowanie właściciela ma obiektywnie zagrażać interesom wspólnoty, uniemożliwiać im podejmowanie bieżących działań z uwagi na brak środków. Nie można jednak tworzyć dodatkowej przesłanki, która nie wynika z przepisu. W art. 16 u.w.l. nie ma odniesienia do wysokości zaległości, lecz do długotrwałości nieuiszczania opłat. Nieuprawniony jest zatem zarzut skarżących, iż kwota zadłużenia powinna być bliska wartości lokalu, nie wynika bowiem z żadnych przepisów prawnych. Zauważyć należy, że pozwani posiadają 5 lokali w spornej nieruchomości, od żadnego nie opłacają należności i w lokalach tych nie przebywają.

Stosowanie art. 16 ust. 1 u.w.l. stanowi ostateczną ochronę innych uprawnionych podmiotów, tj. właścicieli tworzących wspólnotę mieszkaniową, przed uporczywym, niesumiennym postępowaniem innego członka wspólnoty, naruszającym z kolei ich wspólny interes. Trybunał Konstytucyjny umorzył postępowanie co do zgodności omawianego przepisu z Konstytucją (powołane przez skarżących postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 września 2010 roku, P 21/10), a zatem przepis nie został wyeliminowany z obrotu prawnego i może stanowić podstawę rozstrzygnięcia. Sąd nie może zatem odmówić zastosowania przepisu, gdy są spełnione wskazane w nim przesłanki.

Biorąc zatem pod uwagę, iż okres zalegania z opłatami wynosi ponad 11 lat, pozwani nie zamieszkują w lokalu, nie interesują się kwestią uregulowania swoich stosunków ze wspólnotą mieszkaniową, a stan zadłużenia stale wzrasta, Sąd pierwszej instancji słusznie uznał, iż zachodzi podstawa z art. 16 u.w.l. i nakazał sprzedaż lokalu w drodze licytacji według przepisów Kodeksu postępowania cywilnego o egzekucji z nieruchomości. Powyższe czyni apelację bezzasadną. Zatem na podstawie art. 385 k.p.c., orzeczono jak w sentencji.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono w oparciu o art. 98 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. oraz § 3 pkt 1 i 2 Rozporządzenia ministra Sprawiedliwości z dnia 28 sierpnia 1982 roku w sprawie stawek, warunków przyznawania i wypłaty ryczałtu przysługującego sędziom i pracownikom sądowym za dokonanie oględzin oraz stawek należności kuratorów (Dz.U. Nr 27, poz. 197 ze zm.).

Dodano:  ,  Opublikował(a):  Barbara Panek
Podmiot udostępniający informację: Sąd Apelacyjny w Katowicach
Osoba, która wytworzyła informację:  Joanna Skwara-Kałwa,  Anna Bohdziewicz
Data wytworzenia informacji: